«Έχει αποδειχθεί ότι ο ύπνος είναι μια περίοδος κατά την οποία ο εγκέφαλος εμπλέκεται σε μια σειρά από δραστηριότητες απαραίτητες για τη ζωή - οι οποίες μάλιστα συνδέονται στενά με την ποιότητα ζωής», λέει ο ειδικός ύπνου και νευρολόγος στο «Johns Hopkins», Mark Wu, M.D., Ph.D. Ερευνητές όπως ο Wu περνούν πολλές ώρες προσπαθώντας να μάθουν περισσότερα για αυτές τις διαδικασίες και πώς επηρεάζουν την ψυχική και σωματική υγεία.
Διαχωρισμός του ύπνου σε στάδια
Καθ' όλη τη διάρκεια του ύπνου, ο εγκέφαλος επαναλαμβάνει σε κύκλους δύο διαφορετικούς τύπους ύπνου. Τον ύπνο REM (Rapid Eye Movement -Ταχεία Κίνηση των Ματιών) και τον ύπνο μη REM.
Το πρώτο μέρος του κύκλου είναι ο ύπνος non-REM, ο οποίος αποτελείται από τέσσερα στάδια. Το πρώτο στάδιο βρίσκεται μεταξύ της αφύπνισης και του ύπνου. Το δεύτερο είναι ο ελαφρύς ύπνος, όταν ο καρδιακός ρυθμός και η αναπνοή ρυθμίζονται και η θερμοκρασία του σώματος πέφτει. Το τρίτο και τέταρτο στάδιο είναι ο βαθύς ύπνος. Αν και ο ύπνος REM θεωρούνταν παλαιότερα ότι είναι η πιο σημαντική φάση ύπνου για τη μάθηση και τη μνήμη, νεότερα δεδομένα υποδηλώνουν ότι ο ύπνος μη REM είναι πιο σημαντικός για αυτές τις διεργασίες, καθώς και ότι είναι η πιο ξεκούραστη και επανορθωτική φάση του ύπνου.
Καθώς μπαίνει κάποιος στον ύπνο REM, τα μάτια κινούνται γρήγορα πίσω από τα κλειστά βλέφαρα και τα εγκεφαλικά κύματα είναι παρόμοια με αυτά κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης. Ο ρυθμός αναπνοής αυξάνεται και το σώμα παραλύει προσωρινά καθώς ονειρευόμαστε. Στη συνέχεια, ο κύκλος επαναλαμβάνεται, αλλά με κάθε κύκλο περνάτε λιγότερο χρόνο στα βαθύτερα στάδια (τρία και τέσσερα του ύπνου) και περισσότερο χρόνο στον ύπνο REM. Σε μια τυπική νύχτα, θα κάνετε τέτοιους κύκλους τέσσερις ή πέντε φορές.
Οι παράγοντες που ρυθμίζουν τον ύπνο
Σύμφωνα με τον Wu, υπάρχουν δύο κύριες διαδικασίες που ρυθμίζουν τον ύπνο: οι κιρκάδιοι ρυθμοί και η ανάγκη για ύπνο. Οι κιρκάδιοι ρυθμοί ελέγχονται από ένα βιολογικό ρολόι που βρίσκεται στον εγκέφαλο. Μια βασική λειτουργία αυτού του ρολογιού είναι να ανταποκρίνεται σε φωτεινές ενδείξεις, να αυξάνει την παραγωγή της ορμόνης μελατονίνης τη νύχτα και μετά να την απενεργοποιεί όταν αισθάνεται φως. Τα άτομα με ολική τύφλωση έχουν συχνά προβλήματα με τον ύπνο επειδή δεν είναι σε θέση να ανιχνεύσουν και να ανταποκριθούν σε αυτά τα φωτεινά σημάδια.
Η ανάγκη για ύπνο παίζει επίσης βασικό ρόλο. Το σώμα μας λαχταρά τον ύπνο, σαν να πεινάει για φαγητό. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, η επιθυμία για ύπνο αυξάνεται και όταν φτάσει σε ένα ορισμένο σημείο, πρέπει το άτομο να κοιμηθεί. Μια σημαντική διαφορά μεταξύ ύπνου και πείνας. Το σώμα δεν μπορεί να μας αναγκάσει να φάμε όταν πεινάμε, αλλά όταν είμαστε κουρασμένοι, μπορεί να μας κοιμίσει, ακόμα κι αν βρισκόμαστε σε μια συνάντηση ή πίσω από το τιμόνι του αυτοκινήτου. Όταν είμαστε εξαντλημένοι, το σώμα μας μπορεί ακόμη και να εμπλακεί σε επεισόδια μικροϋπνίας ενός ή δύο δευτερολέπτων ενώ τα μάτια μας είναι ανοιχτά. Ο μεσημεριανός ύπνος για περισσότερα από 30 λεπτά μπορεί να «διώξει» τον βραδινό, μειώνοντας την ορμή του σώματος για ύπνο.
