Ένα άτομο πάσχει από μεταβολικό σύνδρομο όταν έχει αρκετές μεταβολές που αυξάνουν από κοινού τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη και άλλων σοβαρών προβλημάτων υγείας.

Το κύριο στοιχείο είναι η παχυσαρκία, η οποία οδηγεί στην ανάπτυξη άλλων δευτερογενών επιπλοκών. «Η πρώτη είναι η αύξηση αυτού που είναι γνωστό ως αντίσταση στην ινσουλίνη», λέει ο Antonio Hormigo, οικογενειακός γιατρός στο Κέντρο Υγείας San Andrés-Torcal (Μάλαγα) και εκπρόσωπος της Ισπανικής Ομοσπονδίας Διαβήτη (FEDE). «Αναπτύσσεται επίσης υπέρταση και εμφανίζεται δυσλιπιδαιμία, δηλαδή αύξηση της χοληστερόλης ή των τριγλυκεριδίων».

Διάγνωση του μεταβολικού συνδρόμου

Όπως εξηγεί η Jessica Ares Blanco, ειδικός ενδοκρινολογίας και διατροφής στο Κεντρικό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Αστούριας (Οβιέδο) και εκπρόσωπος της Ισπανικής Διαβητολογικής Εταιρείας (SED), «κατά τη διάρκεια της ιστορίας, τα διαγνωστικά κριτήρια ποικίλλουν, αλλά από το 2009, σε μια προσπάθεια να εναρμονιστούν τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για τον ορισμό του μεταβολικού συνδρόμου, η Διεθνής Ομοσπονδία Διαβήτη, μαζί με διάφορους οργανισμούς, συνέστησε τη χρήση πέντε κριτηρίων». Από εκεί και πέρα, ένα άτομο θεωρείται ότι πάσχει από την πάθηση όταν έχει τουλάχιστον 3 από τις ακόλουθες 5 αλλοιώσεις:

• Αυξημένη περιφέρεια μέσης. Τα σημεία αποκοπής ποικίλλουν ανάλογα με τις εθνοτικές ομάδες και τις μελέτες, αλλά γενικά είναι πάνω από 94 cm στους άνδρες και πάνω από 80 cm στις γυναίκες.
• Υψηλά τριγλυκερίδια.
• Υπερχοληστερολαιμία.
• Υπέρταση
• Υψηλή βασική γλυκόζη αίματος (σάκχαρο) ή προηγουμένως διαγνωσμένος διαβήτης τύπου 2.

Ο Ares επισημαίνει ότι το μεταβολικό σύνδρομο υποδιαγιγνώσκεται και επισημαίνει έναν από τους κύριους λόγους γι' αυτό: «Η έλλειψη συναίνεσης μεταξύ των οργανισμών για τη θέσπιση κοινών διαγνωστικών κριτηρίων έχει ως κύριο αντίκτυπο την κακή έγκαιρη ανίχνευση». Για να αλλάξει αυτή η κατάσταση, θεωρεί ότι είναι απαραίτητη «η βελτίωση της εκπαίδευσης, η εφαρμογή συστηματικού ελέγχου, η υιοθέτηση σαφών κατευθυντήριων γραμμών και η προώθηση μιας διεπιστημονικής προσέγγισης αποτελούν βασικές στρατηγικές για τη βελτίωση της ανίχνευσης και της διαχείρισης του μεταβολικού συνδρόμου».

Μπορεί να θεραπευτεί το μεταβολικό σύνδρομο;

Η αύξηση του λιπώδους (λιπώδους) ιστού που συνδέεται με την παχυσαρκία «παράγει μια σειρά από φλεγμονώδη προβλήματα σε κάθε μια από τις περιοχές και τα όργανα που μπορεί να επηρεαστούν», λέει ο Hormigo, ο οποίος προσθέτει ότι «οι οξειδωτικές διεργασίες μεταβάλλονται επίσης». Εξηγώντας το μεταφορικά, «είναι σαν να αφήνεις ένα κομμάτι γυαλιστερό ατσάλι στην ύπαιθρο». Με την πάροδο του χρόνου, «αυτό το ατσάλι πρώτα χάνει τη λάμψη του, στη συνέχεια οξειδώνεται και τελικά φθείρεται». Το ίδιο συμβαίνει «στο εσωτερικό του σώματός μας ως αποτέλεσμα του μεταβολικού συνδρόμου», το οποίο τελικά επηρεάζει την υγεία της καρδιάς - με επακόλουθο τον αυξημένο κίνδυνο καρδιακής προσβολής και άλλων ασθενειών - του εγκεφάλου - εγκεφαλικού επεισοδίου - και άλλων οργάνων. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ο αυξημένος κίνδυνος πρόωρου θανάτου.

Η θεραπεία είναι εύκολο να δηλωθεί: εξαλείψτε την παχυσαρκία. Αυτό απαιτεί δράση σε τρία μέτωπα:

• Χάστε βάρος.
• Αποφύγετε τον καθιστικό τρόπο ζωής με τακτική σωματική δραστηριότητα.
• Αντιμετώπιση πιθανών επιπλοκών (διαβήτης, υπέρταση, υπερχοληστερολαιμία κ.λπ.).

«Το κύριο πράγμα είναι η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και του καθιστικού τρόπου ζωής», λέει ο Hormigo. «Αν καταφέρουμε να απαλλαγεί ένα άτομο από το περιττό βάρος, το μεταβολικό σύνδρομο αντιστρέφεται. Αυτό έχει αποδειχθεί, για παράδειγμα, με φαρμακολογικές παρεμβάσεις ή με χειρουργική επέμβαση μείωσης του στομάχου, η οποία σε περιπτώσεις σοβαρής παχυσαρκίας μπορεί να διευκολύνει «την απώλεια 30, 40 ή όσων κιλών χρειάζεται σε κάθε περίπτωση, οδηγώντας στην εξαφάνιση όλων των μεταβολικών αλλοιώσεων».

Μια σημαντική πτυχή είναι η έγκαιρη θεραπεία. «Αν αντιμετωπιστεί 25 χρόνια μετά την εμφάνιση της παχυσαρκίας, πιθανώς θα υπάρχει ήδη κάποιου είδους αρτηριακή βλάβη», λέει ο οικογενειακός γιατρός. Από την άλλη πλευρά, «αν έχει ξεκινήσει στα 20 χρόνια και έχει εξαλειφθεί πριν από την ηλικία των 30 ετών, πιθανώς θα υπάρχουν ελάχιστες ή σχεδόν καθόλου μεταβολικές βλάβες.

«Θα πρέπει να εξεταστεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που θα συνδυάζει αλλαγές στον τρόπο ζωής, κατάλληλη ιατρική θεραπεία και τακτική παρακολούθηση», επιβεβαιώνει ο Ares. «Η τήρηση αυτών των στρατηγικών μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική βελτίωση της υγείας και της ποιότητας ζωής, ακόμη και στην αναστροφή του συνδρόμου.

Ο ενδοκρινολόγος τάσσεται υπέρ της προώθησης «υγιεινών συνηθειών του τρόπου ζωής από την παιδική ηλικία, προκειμένου να αποφευχθεί η ανάπτυξη παχυσαρκίας ή/και καθιστικής ζωής». Υπό αυτή την έννοια, πιστεύει ότι η στρατηγική της πολιτικής υγείας «θα πρέπει να βασίζεται στην πρόληψη, αποφεύγοντας έτσι την ανάπτυξη επιπλοκών που σχετίζονται με τροποποιήσιμους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου».

Συμπερασματικά, το μεταβολικό σύνδρομο μπορεί να αποφευχθεί και να εξαλειφθεί, αλλά, όπως εξηγεί ο Hormigo, «η δύναμη της θεραπείας βρίσκεται στον ασθενή». Ο γιατρός «μπορεί να τον βοηθήσει και να τον συνοδεύσει με φάρμακα αν χρειαστεί, αλλά το κλειδί βρίσκεται στη διόρθωση του τρόπου ζωής του».