Όπως συμβαίνει με τόσες άλλες ασθένειες, η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της σκλήρυνσης κατά πλάκας συνδέεται με σημαντικά βελτιωμένη πρόγνωση. Χιλιάδες άνθρωποι πάσχουν από αυτή την πάθηση, οι περισσότεροι από τους οποίους διαγιγνώσκονται μεταξύ 20 και 40 ετών. Στην πραγματικότητα, είναι η κύρια μη τραυματική αιτία αναπηρίας σε νέους ενήλικες.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αλτσχάιμερ, στις 30 Μαΐου, δύο ειδικοί ανέφεραν πώς μπορεί κανείς να εντοπίσει ένα ξέσπασμα της νόσου, που είναι η έναρξη της νόσου στο 80-85% των περιπτώσεων.

«Η έξαρση είναι ένα επεισόδιο που συνίσταται στην εμφάνιση νευρολογικών συμπτωμάτων και σημείων που εμφανίζονται υποξεία σε διάστημα μερικών ωρών ή ημερών και στη συνέχεια υποχωρούν, με μέση διάρκεια δύο έως οκτώ εβδομάδες», λέει στο Cuidateplus η Ana Belén Caminero, συντονίστρια της ομάδας μελέτης της σκλήρυνσης κατά πλάκας της Ισπανικής Νευρολογικής Εταιρείας (SEN). Η ειδικός επισημαίνει ότι κατά την έναρξη της νόσου, σε νέους ανθρώπους, οι καταστάσεις αυτές δεν αφήνουν συνήθως επακόλουθα χάρη στην καλή ικανότητα αποκατάστασης των κατεστραμμένων ιστών. Ωστόσο, «καθώς η σκλήρυνση εξελίσσεται και στους ηλικιωμένους ασθενείς, τα ξεσπάσματα μπορεί να αφήσουν επακόλουθα που συσσωρεύονται, προκαλώντας αυξανόμενη αναπηρία».

Η Celia Oreja-Guevara, πρόεδρος της Ιατρικής Συμβουλευτικής Επιτροπής της Ισπανικής Ένωσης για την Πολλαπλή Σκλήρυνση (AEDEM-COCEMFE), επισημαίνει δύο βασικές προϋποθέσεις για τη διάγνωση ενός ξεσπάσματος αυτής της παθολογίας: να διαρκεί περισσότερο από 24 ώρες και να εκδηλώνεται ένα νέο νευρολογικό σύμπτωμα, δηλαδή ένα σύμπτωμα που δεν έχει παρουσιαστεί στο παρελθόν. Παρόλο που δεν υπάρχουν σαφείς παράγοντες που ευνοούν την εμφάνιση ενός ξεσπάσματος, η Oreja-Guevara επισημαίνει ότι ένας ασθενής που δεν λαμβάνει θεραπεία διατρέχει πάντα μεγαλύτερο κίνδυνο να το υποστεί και προσθέτει ότι το άγχος ή ο πυρετός είναι επίσης στοιχεία που μπορούν να προκαλέσουν ένα επεισόδιο με αυτά τα χαρακτηριστικά.

«Στην ενισχυμένη με σκιαγραφικό μαγνητική τομογραφία, τα κρούσματα απεικονίζονται με την παρουσία εστιακών αλλοιώσεων που αιχμαλωτίζουν το σκιαγραφικό και αντιστοιχούν σε φλεγμονώδεις διεργασίες που εντοπίζονται σε περιοχές του κεντρικού νευρικού συστήματος, οι οποίες παράγονται από κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που, προερχόμενα από το αίμα, εισέρχονται στον νευρικό ιστό και από άλλα ανοσοποιητικά κύτταρα που κατοικούν στο ίδιο το κεντρικό νευρικό σύστημα», προσθέτει ο Caminero, ο οποίος, ωστόσο, αναγνωρίζει ότι δεν είναι πάντα εύκολο να επιβεβαιωθεί με απόλυτη βεβαιότητα ότι τα συμπτώματα που έχει ή είχε ένας ασθενής οφείλονται σε κρούσμα.

Σχετικά με τα προειδοποιητικά σημάδια, ο ειδικός αναλύει περισσότερο: «Αν και η νόσος μπορεί να προσβάλει οποιαδήποτε περιοχή του κεντρικού νευρικού συστήματος (εγκέφαλος, νωτιαίος μυελός και οπτικά νεύρα), υπάρχουν τυπικά πρότυπα προσβολής που εμφανίζονται συχνότερα. Από την άποψη αυτή, ο ειδικός διακρίνει μεταξύ:

• Οπτική νευρίτιδα (προσβολή του οπτικού νεύρου), με μείωση της οπτικής οξύτητας μαζί με οφθαλμικό πόνο.
• Μυελίτιδα (φλεγμονή του νωτιαίου μυελού), η οποία προκαλεί αδυναμία σε κάποιο μέρος του σώματος.
• Αισθητηριακή διαταραχή, με τη μορφή μουδιάσματος ή μυρμηγκιάσματος.
• Δυσκολία με τον έλεγχο του σφιγκτήρα.
• H συμμετοχή μιας δομής βαθιά στον εγκέφαλο, που ονομάζεται εγκεφαλικό στέλεχος και παρεγκεφαλίδα. «Η τελευταία θέση προκαλεί συμπτώματα όπως διπλωπία, μούδιασμα στη μία πλευρά του προσώπου, ανισορροπία ή αστάθεια», αναφέρει ο νευρολόγος.

Τα κρούσματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας επαναλαμβάνονται με διαφορετική συχνότητα, αν και τα πρώτα χρόνια (στη λεγόμενη υποτροπιάζουσα-διαλείπουσα φάση της νόσου) εμφανίζονται συχνότερα. Οι εικόνες αυτές μειώνονται με την εξέλιξη της πάθησης για να «δώσουν τη θέση τους σε μια αργά προοδευτική επιδείνωση των νευρολογικών συμπτωμάτων και σημείων, σε αυτό που ονομάζουμε δευτερογενώς προοδευτικές μορφές της νόσου», τονίζει ο Caminero.

Η σχέση των κρουσμάτων με την εξέλιξη της νόσου

Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά των κρουσμάτων, οι ειδικοί μπορούν να προβλέψουν πώς θα εξελιχθεί η ασθένεια τα επόμενα χρόνια. «Για παράδειγμα, εάν έχουν περάσει μόνο λίγοι μήνες μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου ξεσπάσματος, αυτό είναι αυτό που ονομάζουμε κακό προγνωστικό παράγοντα. Το ίδιο ισχύει και αν ένας ασθενής έχει περισσότερα από ένα κρούσματα το ίδιο έτος», αναφέρει η Oreja-Guevara.

Ο Caminero προειδοποιεί για περισσότερα συμπτώματα που σχετίζονται με χειρότερα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα αναπηρίας και μεγαλύτερη πιθανότητα πρόωρης εξέλιξης σε δευτερογενείς προοδευτικές μορφές:

• Εμφάνιση εξάρσεων που περιλαμβάνουν φλεγμονώδη συμμετοχή πολλαπλών περιοχών του κεντρικού νευρικού συστήματος, οι οποίες ονομάζονται πολυτοπικές ή πολυσυμπτωματικές εξάρσεις (σε αντίθεση με τη συμμετοχή μιας μόνο περιοχής).
• Η παρουσία κινητικών ή παρεγκεφαλιδικών συμπτωμάτων κατά τη διάρκεια των εξάρσεων.
• Αποτυχία πλήρους ανάρρωσης από την πρώτη με επίμονα επακόλουθα.

Για όλους αυτούς τους λόγους, ο εμπειρογνώμονας της AEDEM-COCEMFE υπογραμμίζει τη σημασία «να είμαστε πιο προληπτικοί στην καθιέρωση θεραπειών που τροποποιούν τη νόσο όσο το δυνατόν νωρίτερα, ώστε να αποτρέψουμε τη συσσώρευση αναπηρίας και να βελτιώσουμε την πρόγνωση των ασθενών».

Σε περίπτωση εκδήλωσης κρούσματος, ο ειδικός συνιστά να συμβουλευτείτε τον νευρολόγο αναφοράς ή, εάν προκαλεί μεγάλη αναπηρία, να απευθυνθείτε στο τμήμα επειγόντων περιστατικών ενός νοσοκομείου. Συχνά, συνεχίζει, «είναι απαραίτητο να ξεκινήσει θεραπεία με κορτικοστεροειδή (συνήθως υψηλή δόση ενδοφλέβιας ή από του στόματος μεθυλπρεδνιζολόνης) για αρκετές συνεχόμενες ημέρες, ώστε να μειωθεί η διάρκεια της επιδημίας. Επιπλέον, η ενημέρωση του νευρολόγου για την εμφάνιση συμπτωμάτων έξαρσης σε ασθενείς που έχουν ήδη διαγνωστεί και βρίσκονται υπό τροποποιητική της νόσου θεραπεία, δίνει στον νευρολόγο να καταλάβει ότι ο ασθενής δεν έχει υπό έλεγχο τη νόσο και ότι μπορεί να είναι απαραίτητη μια θεραπευτική τροποποίηση».

Τι δεν πρέπει να συγχέεται με την έξαρση της σκλήρυνσης κατά πλάκας;

Καλό είναι να μην συγχέεται μια εικόνα με τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά με τις λεγόμενες ψευδοεκρήξεις, οι οποίες συνίστανται στην εμφάνιση νευρολογικών συμπτωμάτων ή σημείων στο πλαίσιο μιας λοιμώδους διεργασίας (συχνά ουρολοίμωξη ή σηψαιμία ουροποιητικής προέλευσης και λιγότερο συχνά στο πλαίσιο άλλων τύπων λοιμώξεων) ή κάποιας άλλης μεσογειακής διεργασίας που μπορεί να έχει ο ασθενής οποιασδήποτε άλλης προέλευσης.

Σύμφωνα με τον Caminero, «σε αυτές τις περιπτώσεις, τα νευρολογικά συμπτώματα που μπορεί να έχει ο ασθενής δεν οφείλονται σε μια νέα ειδική φλεγμονώδη διεργασία εντός του κεντρικού νευρικού συστήματος, αλλά σε μια μη ειδική ενεργοποίηση φλεγμονωδών διεργασιών που προέρχονται από την ίδια τη λοίμωξη».