Είσαι έτοιμος να δοκιμάσεις την πρώτη μπουκιά από το αγαπημένο σου πιάτο. Έτοιμος να φτάσεις στη σκηνή-κλειδί της ταινίας που σε έχει κρατήσει με κομμένη την ανάσα από την αρχή. Έτοιμος να διηγηθείς τη διασκεδαστική ιστορία της ημέρας σε έναν φίλο σου. Ωστόσο, αυτές οι στιγμές «έτοιμος» αντικαθίστανται από παρενθέσεις. Σε κάθε μία από τις περιπτώσεις που περιγράφηκαν, ένα μήνυμα φωτίζει την οθόνη του κινητού σου, και δεν μπορείς να αντισταθείς να ρίξεις μια ματιά. Ο πραγματικός κόσμος αντικαθίσταται τότε από τον ψηφιακό, μέσα στον οποίο βυθίζεσαι, αφήνοντας το φαγητό να κρυώσει, την ταινία χωρίς τέλος και την ιστορία που ήθελες να διηγηθείς στη μέση.
«Υπάρχουν άνθρωποι που μόλις λάβουν μια ειδοποίηση νιώθουν την ανάγκη να τη δουν και να απαντήσουν αμέσως. Πρόκειται για μια επιβλαβή συνήθεια, καθώς μας κάνει να χάνουμε πολύ χρόνο και βασίζεται στο άγχος ότι μπορεί να χάσουμε κάτι σημαντικό», τονίζει ο Γκιγιέρμο Φούθε, ψυχολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης και πρόεδρος του Ιδρύματος Ψυχολογία Χωρίς Σύνορα.
Το άγχος της απώλειας και το φαινόμενο «FOMO»
Το άγχος που περιγράφει ο ειδικός έχει όνομα: FOMO (Fear of Missing Out – Φόβος μήπως χάσεις κάτι). Είναι κάτι που επηρεάζει ιδιαίτερα τους νέους. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του 2024 από την IAB Spain, οι Ισπανοί αφιερώνουν κατά μέσο όρο μία ώρα και οκτώ λεπτά καθημερινά στα κοινωνικά δίκτυα, με τους χρήστες ηλικίας 18-24 ετών να είναι αυτοί που είναι συνδεδεμένοι για περισσότερο χρόνο. Το έγγραφο αποκαλύπτει ότι οι κύριοι λόγοι χρήσης αυτών των πλατφορμών είναι η ψυχαγωγία (82%), η αλληλεπίδραση (67%) και η ενημέρωση (56%).
Σύμφωνα με τον Φούθε, «πρόκειται για ένα άγχος που είναι κατασκευασμένο και αντιλαμβανόμενο, το οποίο οδηγεί σε εξάρτηση από τη σύνδεση και όχι από τις πραγματικές σχέσεις. Ζούμε σε έναν κόσμο γεμάτο συνδέσεις, αλλά χωρίς δεσμούς». Όλα αυτά, συνεχίζει, έχουν συναισθηματικές συνέπειες για το άτομο: «Ο χρόνος μας είναι περιορισμένος. Αν τον αφιερώνουμε σε ασήμαντα θέματα που επικεντρώνονται στα likes και στις επιφανειακές σχέσεις, δεν θα δημιουργήσουμε σημαντικούς δεσμούς που να μας βοηθούν και να μας στηρίζουν».
Τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου FOMO
Η άμεση απάντηση στα μηνύματα μπορεί να είναι χαρακτηριστικό του συνδρόμου FOMO, το οποίο μπορεί να προκαλέσει δυσαρέσκεια, άγχος και χαμηλή αυτοεκτίμηση – μια συμπτωματολογία που μπορεί να συνδέεται ακόμη και με την κατάθλιψη. Ο Χαβιέρ Γκαρθία Καμπάγιο, ψυχίατρος στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Μιγέλ Σερβέτ, εξηγεί ότι οι έφηβοι είναι αυτοί που τείνουν να υποφέρουν περισσότερο από αυτή την πάθηση. «Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση της κατάθλιψης, αλλά ένας από αυτούς που ανησυχεί περισσότερο τους επαγγελματίες υγείας είναι ο αντίκτυπος που έχουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε αυτή την κρίσιμη περίοδο για την ψυχολογική και συναισθηματική ανάπτυξη», λέει.
Ο ειδικός προσθέτει ότι οι κυριότεροι τρόποι με τους οποίους τα κοινωνικά μέσα επηρεάζουν αρνητικά είναι, για παράδειγμα, η συνεχής σύγκριση με άλλους εφήβους με «τέλεια σώματα», πολυτελείς ζωές και επιτυχία, που προκαλούν χαμηλή αυτοεκτίμηση. Επιπλέον, ο φόβος της απώλειας (αν δεν είναι συνεχώς συνδεδεμένοι) μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση, καθώς οι διαπροσωπικές σχέσεις αντικαθίστανται από εκείνες που αναπτύσσονται μέσω αυτών των εφαρμογών.
Συμβουλές για τον έλεγχο της χρήσης του κινητού
Η λύση βρίσκεται στη μείωση του χρόνου που αφιερώνεται στο κινητό, ώστε η χρήση του να μην εξελιχθεί σε εθισμό. Ο Φούθε προτείνει ως πρώτο βήμα την καταγραφή του χρόνου σύνδεσης για καλύτερο έλεγχο.
Επιπλέον, συνιστάται να απενεργοποιούνται οι ειδοποιήσεις, που εμφανίζονται συνεχώς και αποσπούν την προσοχή. Στα πιο ευάλωτα άτομα, αυτό μπορεί να προκαλέσει άγχος ή διαταραχή ελλειμματικής προσοχής.
Άλλες προτάσεις από τους ειδικούς είναι:
- Η εύρεση χόμπι που αντικαθιστούν τη χρήση των κοινωνικών δικτύων, όπως η ανάγνωση, που είναι ωφέλιμη για τον εγκέφαλο.
- Η σωματική άσκηση.
- Η αποφυγή χρήσης του κινητού κατά τη διάρκεια της παρέας με φίλους ή οικογένεια.
- Η απομάκρυνση του κινητού από το υπνοδωμάτιο τη νύχτα, ώστε να μην υπάρχει ο πειρασμός να το ελέγξεις πριν κοιμηθείς.
- Ο περιορισμός της συμμετοχής σε ομάδες άμεσων μηνυμάτων για εξοικονόμηση χρόνου.
- Η ενεργοποίηση της λειτουργίας πτήσης κατά τη διάρκεια του φαγητού.
Τέλος, «αν κάποιος δεν μπορεί να ελέγξει αυτή τη συμπεριφορά, πρέπει να ζητήσει βοήθεια για να αντιστρέψει την κατάσταση. Χρειάζεται εξωτερικός έλεγχος», καταλήγει ο Φούθε.
