Το «αψού!», το «γείτσες!» και το «ευχαριστώ». Ο χειμώνας επαναφέρει στην καθημερινότητα αυτή την αλυσίδα αντιδράσεων. Το φτέρνισμα, μαζί με τον βήχα, αποτελούν τη χαρακτηριστική "ηχητική υπόκρουση" των κρυολογημάτων που συνοδεύουν τη μείωση της θερμοκρασίας.
«Πρόκειται για αντίδραση σε έναν ερεθισμό κάθε τύπου της ρινικής βλεννογόνου», εξηγεί ο Λορένθο Αρμεντέρος, εκπρόσωπος της Ισπανικής Εταιρείας Γενικών Ιατρών και Οικογενειακών Γιατρών (SEMG).
Ο ειδικός αναφέρει ότι ο μηχανισμός που προκαλεί αυτόν τον ερεθισμό μπορεί να είναι βιολογικός, χημικός, φυσικός ή αποτέλεσμα αλλαγής θερμοκρασίας: «Η μετάβαση από έναν ζεστό χώρο σε έναν πιο κρύο μπορεί να προκαλέσει φτέρνισμα». Ο ίδιος εξηγεί ότι αυτός ο μηχανισμός στέλνει μια εντολή στον εγκέφαλο, «ο οποίος προσπαθεί να αποβάλει ό,τι ερέθισε τη βλεννογόνο, ενεργοποιώντας πολλούς μύες, από τον οισοφάγο μέχρι -σε κάποιες περιπτώσεις- τους σφιγκτήρες. Ακόμη και οι μύες των ματιών συμμετέχουν, γι' αυτό είναι αδύνατο να φτερνιστούμε με τα μάτια ανοιχτά», προσθέτει.
Η Μαρία Βαρέλα Πατινιό, μέλος της Ομάδας Λοιμωδών Νοσημάτων της SEMG, εξηγεί σε βάθος αυτή τη σωματική αντίδραση: «Πρόκειται για μια αντανακλαστική, απότομη και ακούσια αποβολή αέρα από τους πνεύμονες προς τις ρινικές κοιλότητες και το στόμα, που μπορεί να προκληθεί από διάφορους παράγοντες ή ουσίες, συνήθως από ξένα σωματίδια που ερεθίζουν τη ρινική βλεννογόνο». Η ειδικός υπογραμμίζει ότι πρόκειται για έναν σημαντικό μηχανισμό προστασίας των αναπνευστικών οδών, που εμποδίζει τη διείσδυση ξένων σωματιδίων από τη μύτη στους πνεύμονες.
Γιατί δεν πρέπει να αποφεύγεται το φτέρνισμα
Όταν το φτέρνισμα ξεκινήσει, δεν πρέπει να το σταματάμε. Ούτε να κλείνουμε τη μύτη με το χέρι μας, ούτε να προσπαθούμε να το συγκρατήσουμε με άλλους τρόπους. Σύμφωνα με τον Αρμεντέρος, «αν αποφύγουμε το φτέρνισμα, δημιουργούμε μια οπισθοδρομική υπερπίεση που μπορεί να προκαλέσει διάφορες επιπτώσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να αναπτυχθεί υπερπίεση στα αιμοφόρα αγγεία ή στον εγκέφαλο, αλλά και στην περιοχή των δοντιών, ειδικά αν υπάρχει οδοντιατρική εργασία. Δημιουργείται μια αντίστροφη πίεση που μπορεί να είναι επιβλαβής».
Πέρα από αγγειακές, εγκεφαλικές ή μικρές οφθαλμικές αιμορραγίες, άλλο όργανο που μπορεί να επηρεαστεί είναι το αυτί: «Στη σύνδεση των ρινικών κοιλοτήτων με το αυτί δημιουργείται τόσο μεγάλη πίεση από μέσα προς τα έξω, που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί ακόμη και να προκληθεί ρήξη του τυμπάνου από το αποτρεπτικό φτέρνισμα».
Ωστόσο, παρόλο που δεν πρέπει να εμποδίζουμε αυτήν τη φυσική αντίδραση, είναι σημαντικό να την καλύπτουμε για την προστασία των άλλων. Ο ειδικός επισημαίνει ότι ο αέρας μπορεί να φτάσει ταχύτητα έως 150 χλμ/ώρα και «σε πολύ μεγάλη απόσταση», διασπείροντας έτσι μικροοργανισμούς που μπορεί να ερεθίζουν τη ρινική βλεννογόνο.
Για τον λόγο αυτό, η σωστή πρακτική για να καλύψουμε ένα φτέρνισμα είναι είτε με την εσωτερική πλευρά του αγκώνα είτε με ένα χαρτομάντιλο. «Πρέπει να καλύπτουμε τη μύτη και το στόμα με ένα χαρτομάντιλο μιας χρήσης και να το πετάμε στα σκουπίδια, ή να χρησιμοποιούμε την πάνω πλευρά του μανικιού για να καλύψουμε πλήρως το στόμα και τη μύτη. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγουμε τη διάδοση μικροβίων και την πιθανή μετάδοση σε άλλους», διευκρινίζει η Βαρέλα, η οποία υπενθυμίζει ότι σε περίπτωση ασθένειας είναι προτιμότερο να αποφεύγουμε τη σωματική επαφή με άλλους ανθρώπους και να απομακρυνόμαστε πριν βήξουμε ή φτερνιστούμε.
