Ο μοριακός βιολόγος Tony Wyss-Coray ασχολείται με τα αινίγματα του αίματος για περισσότερο από μια δεκαετία. Αυτός ο καθηγητής νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ (ΗΠΑ) διερευνά τις δυνατότητες αναζωογόνησης ορισμένων συστατικών του αίματος . Έχει δείξει ότι οι μεταγγίσεις έχουν αναζωογονητική επίδραση, ιδίως στον εγκέφαλο, και το έχει επιβεβαιώσει σε ασθενείς με Αλτσχάιμερ, αν και η έρευνα αυτή έχει ανασταλεί λόγω έλλειψης χρηματοδότησης.
Ο Wyss-Coray εξηγεί σε μια συνέντευξη στην El País τα τελευταία του ευρήματα, όπως μια εξέταση αίματος που καθορίζει την ηλικία κάθε οργάνου μας και υπολογίζει τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου.
-Έχετε πει ότι η πηγή της αιώνιας νεότητας βρίσκεται μέσα σε όλους μας, αλλά ότι στερεύει με την πάροδο του χρόνου. Τι εννοείτε;
-Η σύνθεση του αίματος αλλάζει δραματικά καθώς γερνάμε. Μπορούμε να πάρουμε αίμα από έναν νέο άνθρωπι και να το δώσουμε σε ένα ηλικιωμένο και να το κάνουμε νεότερο. Αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχει κάτι μέσα μας που μας κρατάει νέους, αλλά το χάνουμε καθώς μεγαλώνουμε. Αν μπορούσατε να δίνετε συνεχώς σε κάποιον νεαρό αίμα, το σώμα του δεν θα γερνούσε τόσο γρήγορα.
-Στη διάλεξή σας εξηγήσατε ότι γερνάμε κατά κύματα. Τι σημαίνει αυτό;
-Η γήρανση δεν είναι γραμμική. Υπάρχουν πρωτεΐνες που χαρακτηρίζουν τη νεότητα και αυξάνονται από τη στιγμή που γεννιόμαστε έως τα μέσα της ζωής μας- και άλλες που σχετίζονται με τη γήρανση και των οποίων τα επίπεδα αρχίζουν να αυξάνονται στο τελευταίο τρίτο της ζωής. Βλέπουμε μια μεγάλη αλλαγή γύρω στην ηλικία των 40 ετών. Στη συνέχεια υπάρχει ένα πλατώ, μετά άλλη μια μεγάλη αλλαγή στα 60 και τέλος η μεγάλη κορύφωση στα 80, οπότε και πεθαίνουν οι περισσότεροι από εμάς. Όλη αυτή η διαδικασία χαρακτηρίζεται από το είδος των πρωτεϊνών που κυκλοφορούν στο αίμα.
-Δεν μπορούν να σταματήσουν αυτά τα κύματα;
-Όχι, διότι δεν γνωρίζουμε ποιοι είναι οι διακόπτες που μας κάνουν να αλλάζουμε φάση. Επιπλέον, δεν γνωρίζουμε αν αυτά τα μόρια αποτελούν αντανάκλαση της γήρανσης του οργανισμού ή αν ευθύνονται γι' αυτήν. Μιλάμε για χιλιάδες διαφορετικά μόρια. Θα έπρεπε να κάνετε ένα πείραμα για το καθένα από αυτά, το οποίο είναι περίπλοκο.
-Αλλά έχει αποδειχθεί ότι το νεαρό αίμα αναζωογονείται.
-Υπήρξε μια μελέτη με επικεφαλής τον [ερευνητή του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ] Tom Rando που έδειξε ότι το νεαρό αίμα αναζωογονεί τα μυϊκά βλαστοκύτταρα. Όταν γερνάτε, οι μύες σταματούν να αναγεννώνται επειδή αυτά τα βλαστικά κύτταρα σταματούν να κάνουν τη δουλειά τους. Αυτό το πείραμα έδειξε σε ποντίκια ότι το νεαρό αίμα επανενεργοποιεί τα μυϊκά βλαστικά κύτταρα. Έχει επίσης επίδραση και σε άλλους ιστούς, όπως τα αιμοποιητικά κύτταρα, τα οποία αποτελούν το ανοσοποιητικό σύστημα. Είδαμε κάτι παρόμοιο στον εγκέφαλο. Η άλλη ενδιαφέρουσα παρατήρηση είναι ότι με την ηλικία παρατηρείται αύξηση της φλεγμονής σε όλο το σώμα και το νεαρό αίμα φαίνεται επίσης να καταπνίγει αυτή τη διαδικασία.
-Γιατί συμβαίνει αυτό;
-Δεν γνωρίζουμε. Δεν νομίζω ότι είναι βλαστοκύτταρα, νομίζω ότι είναι μια ενεργή επίδραση των πρωτεϊνών του αίματος. Γνωρίζουμε επίσης ότι η απόσυρση πλάσματος από ένα ηλικιωμένο άτομο είναι ευεργετική, επειδή ο οργανισμός πιθανώς συσσωρεύει τοξικούς παράγοντες με την πάροδο του χρόνου.
-Εσείς και άλλες ομάδες δοκιμάζετε αυτές τις επιδράσεις σε ασθενείς με Αλτσχάιμερ. Τι έχει παρατηρηθεί μέχρι στιγμής;
-Έχουμε δοκιμάσει να δώσουμε σε ασθενείς πλάσμα από νέους ανθρώπους. Αυτή η ίδια διαδικασία, η αφέρωση, γίνεται σε περιπτώσεις όπου δεν είναι σαφές τι ασθένεια έχει ο ασθενής, για παράδειγμα αυτοάνοσα νοσήματα, ή και σύνδρομο χρόνιας κόπωσης. Και παρατηρούνται οφέλη.
-Ποια είναι τα αποτελέσματα στη νόσο Αλτσχάιμερ;
-Η Grifols έκανε μια δοκιμή φάσης 2-3 πριν από αρκετά χρόνια. Έδειξε σαφή οφέλη για τους ασθενείς. Αυτές που κάναμε με την εταιρεία που συνίδρυσα, την Alkahest, δεν ήταν τόσο πειστικές λόγω του μικρού αριθμού ασθενών- αλλά η Grifols, με μια διπλή τυφλή, ελεγχόμενη δοκιμή, έδειξε σαφή βελτίωση. Αλλά δεν προχώρησε.
-Γιατί όχι;
-Επειδή η Grifols δεν έχει χρήματα. Είχαν πολλά προβλήματα κατά τη διάρκεια της πανδημίας και στη συνέχεια ζήτησαν πολλά ευνοϊκά δάνεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις τράπεζες. Τα επιτόκια ανέβηκαν και τώρα δεν έχουν τίποτα άλλο παρά μόνο χρέος. Έχουν επίσης κατηγορηθεί για κακές λογιστικές πρακτικές. Δεν έχουν χρήματα για να συνεχίσουν τις δοκιμές. Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα είναι ότι δεν μπόρεσαν να βγάλουν χρήματα από αυτό. Η Grifols ασχολείται με την πώληση πλάσματος και είναι ένα σχετικά φθηνό προϊόν. Πώς θα μπορούσαν να χρεώνουν πενταπλάσια ποσά για να το δώσουν σε ανθρώπους με Αλτσχάιμερ;
-Ακόμη και αν αυτό μετατρεπόταν σε θεραπεία, λέτε ότι θα ήταν μάλλον αδύνατο να γίνει, γιατί;
-Επειδή έχουν παρατηρηθεί οφέλη όχι μόνο σε άτομα με Αλτσχάιμερ, αλλά και σε άλλες ασθένειες. Σαρκοπενία [μυϊκή εξάντληση], καρδιακές παθήσεις. Θα μπορούσατε να θεραπεύσετε εκατομμύρια ανθρώπους με πλάσμα και αυτό θα ήταν θετικό. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι δεν θα υπήρχε αρκετό πλάσμα για να θεραπευτούν όλοι. Υπάρχουν πλούσιοι άνθρωποι που πληρώνουν για μεταγγίσεις πλάσματος, και το έκαναν πολύ πριν γίνουν γνωστά όλα αυτά.
-Είναι αξιόπιστες αυτές οι θεραπείες;
-Όχι. Πιθανώς έχει κάποιο όφελος, αλλά υπάρχουν μόνο μεμονωμένες περιπτώσεις βελτίωσης της γενικής υγείας και της νοημοσύνης. Στην πραγματικότητα, έτσι ιδρύθηκε η Alkahest. Χρηματοδοτήθηκε από μια πλούσια οικογένεια στο Χονγκ Κονγκ. Ο επικεφαλής της οικογένειας έπασχε από τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Έλαβε μετάγγιση αίματος επειδή είχε επίσης καρκίνο. Ο εγγονός του παρατήρησε ότι κάθε φορά που ο παππούς του έκανε μετάγγιση, η μνήμη του επανήλθε και μπορούσε να του μιλήσει ξανά. Ήταν αυτός που παρείχε τα χρήματα. Ήταν ο Chen Din Hwa, ένας κινεζικής καταγωγής δισεκατομμυριούχος, ο οποίος τελικά πέθανε το 2012. Αφού είδε τα εξαιρετικά αποτελέσματα των μεταγγίσεων, οι συγγενείς του παρείχαν τα κεφάλαια για τη δημιουργία του Alkahest. Η εταιρεία εξαγοράστηκε από την Grifols το 2020.
-Υπάρχει άλλος τρόπος να ξεμπλοκαριστεί αυτή η κατάσταση;
-Μακάρι, αλλά είναι πολύ περίπλοκο. Υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες πρωτεΐνες στο πλάσμα και μεταξύ αυτών υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες διαφορετικές παραλλαγές. Δεν ξέρουμε ποιες από αυτές χρειαζόμαστε. Αυτό μας φέρνει πίσω στο πρόβλημα της πηγής της νεότητας. Είναι πιθανό οι πρωτεΐνες αναζωογόνησης που έχουμε στο αίμα μας να βρίσκονται σε διαφορετική διαμόρφωση από ό,τι αν τις συνθέταμε στο εργαστήριο. Θα έπρεπε να κάνουμε πειράματα σε ζώα για κάθε μία από αυτές, αλλά είναι μια τεράστια πρόκληση και πολύ ακριβή- μιλάμε για 10.000 μόρια. Υπάρχουν τώρα πολλές εταιρείες που επικεντρώνονται στον εντοπισμό ορισμένων από αυτούς τους παράγοντες αναζωογόνησης.
-Θα μπορούσαν να μετατραπούν σε φάρμακα;
-Είναι επίσης περίπλοκο. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στις Ηνωμένες Πολιτείες, σχεδόν σε κάθε γεωγραφική περιοχή, συνήθως εγκρίνεται μία μόνο ένωση, ένα μόνο μόριο. Αν χρειαζόμαστε ένα κοκτέιλ από π.χ. 10 πρωτεΐνες, πώς το κάνουμε; Δοκιμάζουμε την καθεμία ξεχωριστά σε δοκιμές σε ασθενείς; Πώς ξέρουμε ότι αυτές οι 10 είναι καλύτερες από τις πέντε; Και το χειρότερο, δεν υπάρχει τίποτα που να εμποδίζει έναν ανταγωνιστή να κλέψει την ιδέα σας, επειδή μιλάμε για πρωτεΐνες που βρίσκονται στο πλάσμα. Υπάρχουν πολλά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν.
-Είστε απαισιόδοξος;
-Όχι. Νομίζω ότι θα δούμε ακόμα κάποια θεραπεία αυτού του είδους, ίσως μέσα στα επόμενα 10 χρόνια. Διότι σαφώς μπορούμε να προσδιορίσουμε παράγοντες που είναι ευεργετικοί για ένα συγκεκριμένο πράγμα. Μπορεί να μην έχουν αυτό το ευεργετικό αποτέλεσμα σε επίπεδο ολόκληρου του σώματος, αλλά εξακολουθούν να είναι χρήσιμοι. Και στη συνέχεια γνωρίζουμε πολύ αρνητικούς παράγοντες που θα μπορούσαμε να εξουδετερώσουμε. Ίσως αυτή να είναι η πιο βιώσιμη επιλογή.
-Ας επιστρέψουμε στη γήρανση. Είμαι 44 ετών, αλλά ο εγκέφαλός μου ή η καρδιά μου μπορεί να είναι ήδη 55 ετών. Μήπως αυτό αυξάνει τον κίνδυνο Αλτσχάιμερ ή πρόωρου θανάτου μου σε πολύ υψηλό επίπεδο, ακόμη περισσότερο από το κάπνισμα;
-Ναι, αυτό συμβαίνει. Ο κίνδυνος να πεθάνετε αν έχετε μια πολύ παλιά καρδιά είναι πέντε φορές υψηλότερος από το κάπνισμα. Αλλά αυτές είναι σπάνιες περιπτώσεις. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν όργανα που είναι αρκετά προσαρμοσμένα στην ηλικία τους.
-Πώς γνωρίζετε την ηλικία κάθε οργάνου;
-Ορισμένες πρωτεΐνες προέρχονται από συγκεκριμένα όργανα και μας δίνουν πληροφορίες για την υγεία σας. Η ποσότητα αυτών των πρωτεϊνών στο αίμα σας μπορεί να είναι φυσιολογική για την ηλικία σας ή χαρακτηριστική για άτομα μικρότερης ή μεγαλύτερης ηλικίας από εσάς. Έτσι μπορούμε να εκτιμήσουμε την κατά προσέγγιση ηλικία των οργάνων σας. Αυτό με κάνει να αναρωτιέμαι αν οι ασθένειες είναι απλώς μια αντανάκλαση της γήρανσης. Αν η καρδιά σας γεράσει πολύ, θα έρθει η στιγμή που θα σας πουν ότι έχετε καρδιοπάθεια. Αν πρόκειται για τον εγκέφαλό σας, θα πάθετε τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Αυτό που δεν ξέρουμε είναι γιατί οι άνθρωποι τείνουν να έχουν μόνο ένα όργανο που είναι μεγαλύτερο από το κανονικό.
-Λειτουργεί και το αντίστροφο, ένα νεότερο όργανο μπορεί να αναζωογονήσει τα υπόλοιπα;
-Εάν έχετε έναν νεαρό εγκέφαλο, θα ζήσετε περισσότερο. Εάν έχετε ένα νεαρό ανοσοποιητικό σύστημα, θα ζήσετε περισσότερο. Δεν είναι σαφές αν πρόκειται για αναζωογονητικό αποτέλεσμα ή απλώς ότι ένα αποτελεσματικό ανοσοποιητικό σύστημα σας προστατεύει από το να αρρωστήσετε. Είναι το αιώνιο ερώτημα του αιτίου και του αποτελέσματος. Είναι γενετικό; Πόσο συμβάλλει ο τρόπος ζωής και η διατροφή; Δεν το γνωρίζουμε.
-Το όργανο που κινδυνεύει περισσότερο από το θάνατο αν είστε μεγαλύτεροι από το κανονικό είναι ο εγκέφαλος, γιατί;
-Δεν είναι ξεκάθαρο. Ίσως επειδή αυτό το όργανο ρυθμίζει πολύ περισσότερα πράγματα στο σώμα από ό,τι νομίζουμε. Φυσικά, ελέγχει την παραγωγή ορμονών, με επιπτώσεις σε ολόκληρο τον οργανισμό, αλλά πιθανώς και άλλους παράγοντες που ρυθμίζουν τη λειτουργία άλλων οργάνων.
-Μια από τις τελευταίες μελέτες σας βασίστηκε σε 50.000 ασθενείς από τη βρετανική τράπεζα βιολογικών δεδομένων. Τι χρειάζεται για να μεταφραστούν αυτά τα ευρήματα στην ιατρική;
-Πρέπει να μελετήσουμε τους ανθρώπους πριν και μετά από μια συγκεκριμένη παρέμβαση και να δούμε πώς ανταποκρίνονται τα όργανά τους. Αυτό απαιτεί διαχρονικές μελέτες, δηλαδή πολλαπλά δείγματα από πολλούς ασθενείς, για να επιβεβαιωθεί αν η παρέμβαση είναι πραγματικά αποτελεσματική.
-Όταν θα έχουμε δεδομένα από πολύ περισσότερους ασθενείς και τη δυνατότητα ανάλυσης, ίσως χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη, πόσο μακριά θα μπορέσουμε να φτάσουμε;
-Πιθανώς θα είμαστε σε θέση να κάνουμε μια εξέταση αίματος σε έναν μεσήλικα και να γνωρίζουμε από τι θα αρρωστήσει και να υπολογίζουμε πότε θα πεθάνει.
-Αυτό είναι αρκετά τρομακτικό.
-Μόνο αν δεν μπορείς να κάνεις τίποτα γι' αυτό. Αλλά έτσι ήταν πάντα στην ιατρική. Πρέπει να γνωρίζουμε ποιος κινδυνεύει περισσότερο. Για παράδειγμα, υψηλή χοληστερόλη και καρδιακές προσβολές. Παλαιότερα υπήρχαν ολόκληρες οικογένειες όπου όλοι πέθαιναν από καρδιακά προβλήματα στα 50 ή 60 τους. Στη συνέχεια διαπιστώθηκε ότι αυτό οφειλόταν σε ορισμένες γενετικές μεταλλάξεις και οι μελέτες σε αυτόν τον πληθυσμό βοήθησαν να αποδειχθεί ότι ο έλεγχος της χοληστερόλης είναι καλός για όλους.
-Τι γίνεται αν η εξέταση λέει ότι ο εγκέφαλος είναι πολύ γέρος;
-Αυτό είναι χειρότερο, γιατί δεν υπάρχουν πολλά να κάνεις. Αν και για πρώτη φορά υπάρχουν φάρμακα που φαίνεται να έχουν μια μικρή θετική επίδραση κατά της νόσου Αλτσχάιμερ. Τώρα κάνουμε κλινικές δοκιμές με ασθενείς χωρίς να γνωρίζουμε την ηλικία των οργάνων τους και συχνά τα φάρμακα δεν δείχνουν αποτελεσματικότητα. Τι θα γινόταν όμως αν στήναμε μία με ασθενείς των οποίων ο εγκέφαλος είναι μεγαλύτερος από το κανονικό; Μπορεί να δούμε ότι αυτά τα απορριπτόμενα φάρμακα τους ωφελούν. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πιστεύω ότι σύντομα θα υπάρξουν πολύ πιο εστιασμένες δοκιμές σε άτομα που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο για τη νόσο Αλτσχάιμερ.
