Η μουσική είναι συνυφασμένη με τον ιστό της καθημερινής μας ζωής. Είτε μας ανεβάζει τη διάθεση, είτε μας ωθεί να τρέξουμε πιο γρήγορα είτε μας ηρεμεί για να κοιμηθούμε, όλοι μπορούμε να αναγνωρίσουμε τη δύναμή της. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο στην ιατρική θεραπεία. Εκτός του ότι αποδεικνύεται πολύ χρήσιμη στη θεραπεία του καρκίνου, στη διαχείριση του χρόνιου πόνου και ακόμη και στην αποκατάσταση του εγκεφάλου μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο, οι ερευνητές έχουν κάνει επίσης μεγάλα βήματα προόδου στη χρήση της μουσικής για να βοηθήσουν τους ασθενείς με άνοια.
Μειώνει το άγχος και την κατάθλιψη των ασθενών και βελτιώνει την ευημερία τόσο των ίδιων όσο και των φροντιστών τους, ενισχύοντας την ικανότητα όλων να προσαρμόζονται και να αντιμετωπίζουν τις αντιξοότητες ή το στρες.
Η μουσικοθεραπεία με τη μορφή του παιξίματος, του τραγουδιού ή της ακρόασης μουσικής μπορεί επίσης να έχει θετική επίδραση στη γνωστική λειτουργία - ιδιαίτερα για τους ηλικιωμένους είτε με άνοια είτε με προβλήματα μνήμης.
Γιατί λοιπόν η μουσική φαίνεται να έχει τόσο ισχυρή επίδραση στα άτομα με άνοια;
Μουσική και εγκέφαλος
Πριν από περίπου μια δεκαετία, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι όταν οι άνθρωποι άκουγαν μουσική, πολλές περιοχές του εγκεφάλου εμπλέκονταν στην επεξεργασία της. Αυτές περιελάμβαναν τις μεταιχμιακές (που επεξεργάζεται τα συναισθήματα και τη μνήμη), τις γνωστικές (που εμπλέκονται με την αντίληψη, τη μάθηση και την αντίδραση) και τις κινητικές περιοχές (υπεύθυνες για την εκούσια κίνηση).
Αυτό αμφισβήτησε τις προκαταλήψεις ότι η μουσική επεξεργάζεται πιο στενά στον εγκέφαλο - και βοήθησε να εξηγηθεί γιατί έχει τόσο μοναδικό νευρολογικό αντίκτυπο.
Και όχι μόνο αυτό, η έρευνα έδειξε ότι η μουσική μπορεί να βοηθήσει στην αναγέννηση του εγκεφάλου και των συνδέσεών του. Πολλές αιτίες της άνοιας επικεντρώνονται γύρω από τον κυτταρικό θάνατο στον εγκέφαλο, γεγονός που εγείρει την πιθανότητα ότι η μουσική θα μπορούσε να βοηθήσει τα άτομα με άνοια επιδιορθώνοντας ή ενισχύοντας τις κατεστραμμένες νευρικές συνδέσεις και τα κύτταρα.
Δεν είναι όμως οποιαδήποτε μουσική που έχει αναγεννητική επίδραση στον εγκέφαλο. Η οικεία και αγαπημένη μουσική έχει αποδειχθεί ότι έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στον τρόπο που αισθανόμαστε και συνδέεται στενά με τη μνήμη και τα συναισθήματα.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ακρόαση των αγαπημένων μας τραγουδιών απελευθερώνει ορμόνες ευεξίας που μας δίνουν μια αίσθηση ευχαρίστησης. Οι επιμελημένες μουσικές λίστες αναπαραγωγής με αγαπημένη μουσική θα μπορούσαν να είναι το κλειδί για να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε το άγχος της καθημερινότητας.
Αυτό έχει σημασία για τη νόσο Αλτσχάιμερ και άλλες μορφές άνοιας, επειδή οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι τα τμήματα του εγκεφάλου που συνδέονται με τις μουσικές αναμνήσεις επηρεάζονται λιγότερο από αυτές τις καταστάσεις σε σχέση με άλλες περιοχές του εγκεφάλου. Αυτό εξηγεί γιατί οι αναμνήσεις και οι εμπειρίες που συνδέονται με την αγαπημένη μουσική συχνά διατηρούνται στους ανθρώπους με τέτοιες παθήσεις.
Η ακρόαση μουσικής μπορεί επίσης να βοηθήσει στη διαχείριση των εμπειριών τους από τη δυσφορία, την ταραχή και το «sundowning» - όπου ένα άτομο είναι πιο μπερδεμένο το απόγευμα και το βράδυ.
Σε μια μικρή μελέτη που πραγματοποιήσαμε εμείς και οι συνάδελφοί μας στο Cambridge Institute for Music Therapy Research, δείξαμε πόσο μεγάλη επίδραση μπορεί να έχει η ακρόαση μουσικής στα άτομα με άνοια. Διαπιστώσαμε ότι όταν τα άτομα με άνοια άκουγαν επανειλημμένα την αγαπημένη τους μουσική, ο καρδιακός ρυθμός και οι κινήσεις τους άλλαζαν σε άμεση ανταπόκριση.
Αυτό έδειξε ότι οι σωματικές αντιδράσεις των ανθρώπων επηρεάζονται από μουσικά χαρακτηριστικά όπως ο ρυθμός και η διάταξη. Ο καρδιακός τους ρυθμός άλλαξε επίσης όταν τραγουδούσαν μαζί με τη μουσική ή όταν άρχισαν να αναπολούν παλιές αναμνήσεις ή ιστορίες ενώ άκουγαν ένα τραγούδι ή σκέφτονταν τη μουσική.
Αυτές οι αλλαγές είναι σημαντικές επειδή δείχνουν πώς η μουσική επηρεάζει την κίνηση, τα συναισθήματα και την ανάκληση της μνήμης.
Μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι κατά τη διάρκεια και μετά την ακρόαση μουσικής, τα άτομα με άνοια παρουσίαζαν λιγότερη ταραχή, επιθετικότητα και άγχος και η γενική τους διάθεση βελτιωνόταν. Χρειάζονταν μάλιστα λιγότερη φαρμακευτική αγωγή όταν είχαν τακτικές μουσικές συνεδρίες.
Άλλοι ερευνητές έχουν αρχίσει να δοκιμάζουν ακόμη και τα αποτελέσματα των προγραμμάτων μουσικής εκπαίδευσης για την υποστήριξη της νόησης σε άτομα με άνοια. Τα αποτελέσματα είναι ελπιδοφόρα μέχρι στιγμής - με τους ενήλικες που συμμετείχαν στη μελέτη να παρουσιάζουν βελτιωμένη εκτελεστική λειτουργία (επίλυση προβλημάτων, ρύθμιση συναισθημάτων και προσοχή) σε σύγκριση με εκείνους που έλαβαν μέρος μόνο σε σωματική άσκηση.
Έτσι, η μουσική είναι πιθανό να συνεχίσει να αποτελεί μια χρήσιμη ιατρική θεραπεία για τα άτομα με άνοια. Αλλά με βάση όσα γνωρίζουμε μέχρι στιγμής, είναι σημαντικό να προέρχεται από τη μουσική συλλογή του ίδιου του ασθενούς - και να χρησιμοποιείται παράλληλα με άλλες τεχνικές διαχείρισης, όπως η χρήση φαρμάκων που μπορούν να επιβραδύνουν την εξέλιξη της άνοιας ή να βοηθήσουν στη διαχείριση των συμπτωμάτων για την υποστήριξη της αυτοφροντίδας και της ευεξίας.
