Το μείγμα κούρασης, ευφορίας και ζαλάδας που ακολουθεί μια άυπνη νύχτα μπορεί να εξηγηθεί από την ντοπαμίνη και τον τρόπο με τον οποίο η απελευθέρωσή της επανασυνδέει τον εγκέφαλο. Αυτό δείχνει μια ομάδα νευροβιολόγων που μελέτησαν την επίδραση της περιστασιακής στέρησης ύπνου σε πειράματα.
Η οξεία στέρηση ύπνου ασκεί αντικαταθλιπτική δράση, η οποία διατηρείται για λίγες ημέρες, σύμφωνα με μελέτη σε ποντίκια που δημοσιεύεται σήμερα στο περιοδικό Neuron, με πρώτο συγγραφέα τον Mingzheng Wu.
Αλλά μην το δοκιμάσετε αυτό στο σπίτι: η επίδραση είναι παροδική και η επιστήμη έχει αποδείξει εδώ και καιρό τα οφέλη του καλού ύπνου. «Είναι προτιμότερο να πάτε στο γυμναστήριο ή να κάνετε έναν ωραίο περίπατο παρά να μείνετε ξύπνιοι όλη τη νύχτα για να φωτίσετε τη διάθεσή σας», τονίζει η επικεφαλής ερευνήτρια της δημοσίευσης, Yevgenia Kozorovitskiy, καθηγήτρια νευροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο Northwestern του Σικάγο. Ωστόσο, η εμβάθυνση σε αυτό το φαινόμενο μπορεί να είναι χρήσιμη στην «εύρεση του κατάλληλου αντικαταθλιπτικού για κάθε άτομο».
Οι νευροβιολόγοι του Πανεπιστημίου Northwestern ανακάλυψαν γιατί εμφανίζεται αυτό το αίσθημα ευφορίας. Για να το πετύχουν αυτό, προκάλεσαν οξεία, ήπια στέρηση ύπνου σε ζώα και στη συνέχεια εξέτασαν τη συμπεριφορά και την εγκεφαλική τους δραστηριότητα, χρησιμοποιώντας οπτικά και γενετικά εργαλεία για τη μέτρηση της νευρικής απόκρισης.
Εγκεφαλική πλαστικότητα
Δεν είδαν μόνο ότι κατά την περίοδο της οξείας απώλειας ύπνου αυξήθηκε η απελευθέρωση της ντοπαμίνης, η οποία εμπλέκεται στην αίσθηση ανταμοιβής του εγκεφάλου, αλλά βελτιώθηκε και η συναπτική πλαστικότητα, επανασυνδέοντας κυριολεκτικά τον εγκέφαλο ώστε να διατηρήσει την ευτυχισμένη διάθεση για τις επόμενες ημέρες.
Οι νευρώνες στον προμετωπιαίο φλοιό σχημάτισαν χαρακτηριστικά, εξαιρετικά πλαστικά μικρά εξογκώματα - δενδριτικές ακίδες - που αλλάζουν σε απόκριση στην εγκεφαλική δραστηριότητα. Όταν οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα γενετικά κωδικοποιημένο εργαλείο για να αποσυναρμολογήσουν τις συνάψεις, αντέστρεψαν την αντικαταθλιπτική επίδραση.
Αυτό το εύρημα θα μπορούσε να βοηθήσει τους ερευνητές να κατανοήσουν καλύτερα πώς αλλάζει η διάθεση με φυσικό τρόπο. Θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση του τρόπου δράσης των αντικαταθλιπτικών ταχείας δράσης (όπως η κεταμίνη) και να βοηθήσει τους ερευνητές να εντοπίσουν στόχους για νέα αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
Ο Eduard Vieta, επιστημονικός διευθυντής του Κέντρου Βιοϊατρικής Έρευνας στο Δίκτυο Ψυχικής Υγείας (CiberSAM), επικεφαλής της Υπηρεσίας Ψυχιατρικής και Ψυχολογίας στο Hospital Clínic de Barcelona και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης, δηλώνει στο SMC Spain ότι η εργασία είναι «καλής ποιότητας» και δείχνει, σε ένα ζωικό μοντέλο, ότι οι αντικαταθλιπτικές και ευφορικές επιδράσεις της στέρησης ύπνου διαμεσολαβούνται από ντοπαμινεργική υπερδραστηριότητα σε ορισμένα εγκεφαλικά κυκλώματα. Αυτό σημαίνει ότι το βραχυπρόθεσμο ευφορικό αποτέλεσμα οφείλεται σε αύξηση της απελευθέρωσης ντοπαμίνης, κάτι που είναι παρόμοιο με αυτό που συμβαίνει σε καταστάσεις μανίας και υπομανίας (φάσεις της διπολικής διαταραχής) και εξηγεί γιατί οι καταστάσεις αυτές ανταποκρίνονται σε φάρμακα που εμποδίζουν την απελευθέρωση ντοπαμίνης. Ομοίως, η επίδραση της ντοπαμίνης είναι κάπως παρόμοια με εκείνη της χρήσης κοκαΐνης, η οποία είναι αγωνιστής της ντοπαμίνης.
Ποιος είναι ο απώτερος λόγος που ο οργανισμός μας έχει αυτό το αποτέλεσμα; Το έγγραφο δεν διευκρινίζει την αιτία, αλλά ο Kozorovitskiy υποψιάζεται ότι εμπλέκεται η εξέλιξη: «Μπορείτε να φανταστείτε ορισμένες καταστάσεις όπου υπάρχει ένα αρπακτικό ή κάποιο είδος κινδύνου, όπου χρειάζεστε έναν συνδυασμό σχετικά υψηλής λειτουργίας με την ικανότητα να καθυστερείτε τον ύπνο».
Ο Eduard Vieta συμφωνεί, ο οποίος θεωρεί ως πιθανή εξήγηση ότι «ο οργανισμός μας είναι βιολογικά προετοιμασμένος να έχει μια αντίδραση αυξημένης ενέργειας όταν για κάποιο λόγο (για παράδειγμα, ένα αρπακτικό ή μια στρεσογόνος κατάσταση) χρειάζεται να ενεργοποιηθεί μετά από ένα προειδοποιητικό σήμα όταν κοιμόμαστε».
Ο ψυχίατρος μας υπενθυμίζει ότι «η στέρηση ύπνου δεν χρησιμοποιείται συνήθως για την κατάθλιψη, επειδή τα αντικαταθλιπτικά της αποτελέσματα είναι παροδικά και η διάθεση επανέρχεται στην προηγούμενη κατάσταση όταν ξανακοιμηθούμε, οπότε η χρήση της δεν συνιστάται. Ωστόσο, η μελέτη εξηγεί τους μηχανισμούς που διέπουν αυτή την επίδραση και θα μπορούσε να ανοίξει την πόρτα σε άλλες θεραπείες».
