Πολλοί λάτρεις του καφέ θα σας πουν ότι υπάρχει κάτι σε αυτό το πρωινό φλιτζάνι που άλλες πηγές καφεΐνης δεν μπορούν να φτάσουν.
Ερευνητές στην Πορτογαλία ξεκίνησαν πρόσφατα να διερευνήσουν αυτή την ιδέα: Είναι η καφεΐνη αποκλειστικά υπεύθυνη για το ότι κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται πιο ξύπνιοι ή μήπως άλλα μέρη της πρωινής τελετουργίας - η μυρωδιά ή η γεύση του καφέ, ίσως - πυροδοτούν αυτό το ενεργητικό συναίσθημα;
«Αν ακούσετε αυτά τα άτομα, συνήθως λένε ότι χρειάζονται καφέ το πρωί για να ετοιμαστούν. Θέλαμε να κατανοήσουμε τους εγκεφαλικούς μηχανισμούς και το πρότυπο λειτουργικής συνδεσιμότητας που θα δικαιολογούσε αυτόν τον ισχυρισμό», δήλωσε ο Nuno Sousa, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης και καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Minho στην Πορτογαλία, σύμφωνα με το NBC.
Οι ερευνητές επιστράτευσαν 83 άτομα που έπιναν τουλάχιστον ένα φλιτζάνι καφέ την ημέρα για να υποβληθούν σε μαγνητική τομογραφία, ώστε να παρατηρήσουν την εγκεφαλική δραστηριότητα των συμμετεχόντων.
Από το σύνολο αυτό, 47 άτομα σαρώθηκαν πριν πιουν το πρωινό τους φλιτζάνι καφέ και στη συνέχεια ξανά 30 λεπτά μετά την κατανάλωση του φλιτζανιού. Στους υπόλοιπους 36 χορηγήθηκε απλώς καφεΐνη αραιωμένη σε ζεστό νερό - χωρίς καφέ - και υποβλήθηκαν στους ίδιους τύπους μαγνητικών τομογραφιών πριν και μετά την κατανάλωση του ροφήματος.
Ορισμένες αλλαγές αποδίδονται μόνο στον καφέ και άλλες στην καφεΐνη
Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Frontiers in Behavioral Neuroscience, υποδηλώνουν ότι, πράγματι, ορισμένες αλλαγές στην εγκεφαλική δραστηριότητα αποδίδονται μόνο στον καφέ, ενώ άλλες αποδίδονται και στην καφεΐνη.
Οι σαρώσεις αποκάλυψαν ότι και οι δύο ομάδες - όσοι κατανάλωσαν καφεΐνη και όσοι ήπιαν καφέ - είχαν μειωμένη δραστηριότητα μετά από αυτό σε ένα τμήμα του εγκεφάλου που θέτει τους ανθρώπους σε κατάσταση ηρεμίας. Αυτό έδειξε ότι οι άνθρωποι ήταν πιο έτοιμοι να ξεκινήσουν τη μέρα τους και να ασχοληθούν με τους άλλους μετά την κατανάλωση οποιουδήποτε από τα δύο ροφήματα. Δεκαετίες ερευνών έχουν ήδη δείξει ότι η καφεΐνη, ένα ψυχοδιεγερτικό, μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να αισθάνονται πιο διεγερμένοι και σε εγρήγορση.
Ωστόσο, οι μαγνητικές τομογραφίες έδειξαν ότι η κατανάλωση καφέ αύξησε τη δραστηριότητα σε τμήματα του εγκεφάλου που εμπλέκονται στη βραχυπρόθεσμη μνήμη, την προσοχή και την εστίαση, ενώ η λήψη καφεΐνης από μόνη της δεν το έκανε.
Οι ερευνητές υπέθεσαν ότι η θέα, η οσμή ή η γεύση του καφέ μπορεί να βοηθά τους ανθρώπους να αισθάνονται σε εγρήγορση, ανεξάρτητα από την περιεκτικότητα σε καφεΐνη.
«Η ευχαρίστηση που δίνεται σε ένα άτομο που του αρέσει ο καφές το πρωί, αποτελεί μέρος σχεδόν ενός τελετουργικού που είναι επίσης σημαντικό για το άτομο αυτό να αισθάνεται ότι "είμαι έτοιμος για την ημέρα"», δήλωσε ο Sousa.
Πρόσθεσε ότι οι άνθρωποι που δεν πίνουν τακτικά καφέ μπορεί να μην έχουν την ίδια επίδραση.
Ο Mark Mattson, επίκουρος καθηγητής νευροεπιστήμης στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα, δήλωσε ότι τα ευρήματα δεν προκαλούν έκπληξη, δεδομένου ότι οι άνθρωποι διαμορφώνουν συνειρμούς με συγκεκριμένες αισθητηριακές εμπειρίες με την πάροδο του χρόνου, οι οποίες με τη σειρά τους μπορούν να επηρεάσουν τις μελλοντικές τους αντιδράσεις.
«Είναι κάπως λογικό, σωστά; Ο καφές έχει γεύση και οσμή, οπότε όταν πίνετε καφέ, ενεργοποιείτε περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην αντίληψη της γεύσης του καφέ, στην αντίληψη της οσμής», δήλωσε ο Mattson.
Η Dr. Uma Naidoo, διατροφική ψυχίατρος στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, δήλωσε ότι η θέα του καφέ μπορεί να πυροδοτήσει θετικές αναμνήσεις ή να κάνει το άτομο να πιστέψει ότι πρόκειται να νιώσει πιο ξύπνιο.
«Ο οπτικός αντίκτυπος του καφέ είναι ισχυρός», είπε. «Θα μπορούσε να είναι σαν: 'Ω, νομίζω ότι υπάρχει κάτι που μου δίνει ενέργεια τώρα. Θα έχω κάτι που θα μου δώσει τον δεύτερο αέρα που χρειάζομαι στη δουλειά ή για να μελετήσω"».
Αυτό είναι διαφορετικό από ένα φαινόμενο placebo, πρόσθεσε, αφού ο καφές εξακολουθεί να προκαλεί μια σωματική, και ίσως συναισθηματική, αντίδραση.
Και οι τρεις ερευνητές δήλωσαν ότι είναι επίσης πιθανό οι φυσικές χημικές ουσίες που βρίσκονται στον καφέ να έχουν ανεξάρτητες επιδράσεις στην εγκεφαλική δραστηριότητα, εκτός από αυτές της καφεΐνης. Μια ομάδα χημικών ουσιών στον καφέ που ονομάζεται επικατεχίνες, για παράδειγμα, έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει τη μνήμη σε μελέτες σε ζώα.
Ο Sousa δήλωσε ότι ο στόχος της μελέτης δεν είναι να επηρεάσει τις συνήθειες κατανάλωσης καφέ οποιουδήποτε.
«Δεν λέμε ότι ο καφές είναι καλός ή ότι ο καφές είναι κακός», δήλωσε.
Ο Mattson επεσήμανε επίσης ότι η μελέτη συνοδεύεται από αρκετούς περιορισμούς. Για παράδειγμα, οι μαγνητικές τομογραφίες μέτρησαν τη ροή του αίματος, αλλά η καφεΐνη μπορεί να περιορίσει τη ροή του αίματος, οπότε οι τομογραφίες μπορεί να μην δίνουν μια σαφή εικόνα της επίδρασής της στην εγκεφαλική δραστηριότητα. Ο Mattson σημείωσε επίσης ότι η μελέτη δεν περιλάμβανε άτομα που έπιναν ντεκαφεϊνέ καφέ, γεγονός που θα μπορούσε να βοηθήσει στη διάκριση των επιδράσεων του καφέ έναντι της καφεΐνης στον εγκέφαλο.
Η Naidoo, εν τω μεταξύ, υπογράμμισε ότι οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες στη μελέτη ήταν γυναίκες, οπότε θα μπορούσαν να υπάρχουν διαφορές με βάση το φύλο στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος των ανθρώπων ανταποκρίνεται στον καφέ.
Ένα σημείο όμως στο οποίο συμφώνησαν οι ερευνητές είναι ότι ο καφές είναι ένας πιο υγιεινός τρόπος κατανάλωσης καφεΐνης από τα ενεργειακά ποτά ή τα αναψυκτικά.
«Έχει καφεΐνη, αλλά είναι επίσης πολύ πλούσιος σε αντιοξειδωτικά και κάποιες πολυφαινόλες», δήλωσε ο Naidoo, αναφερόμενος σε φυσικές ενώσεις που μπορούν να μειώσουν την αρτηριακή πίεση, να καταστρέψουν τα καρκινικά κύτταρα και να προστατεύσουν από τον διαβήτη βελτιώνοντας τον μεταβολισμό.
«Υπάρχει επίσης μια άλλη ουσία που ονομάζεται τριγωνελίνη και δίνει στον καφέ το άρωμα, τη γεύση, την πικράδα, αλλά έχει επίσης αντιβακτηριακές, αντιιικές ιδιότητες», δήλωσε ο Naidoo.
