Η γήρανση είναι μια αναπόφευκτη αλήθεια για όλους, ωστόσο στην πραγματικότητα είναι πολλά τα πράγματα που δε γνωρίζουμε για αυτή τη διαδικασία. Ωστόσο, μια ομάδα επιστημόνων από το πανεπιστήμιο του Stanford πρόσφατα έκανε μια πολύ μεγάλη ανακάλυψη, η οποία είναι πιθανό να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την γήρανση.
Σύμφωνα με σχετική μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Nature, το σώμα μας δε γερνάει ομοιόμορφα, αλλά κάθε όργανο και σύστημα του οργανισμού μας ακολουθεί τον δικό του ρυθμό φθοράς, επηρεάζοντας με μοναδικό τρόπο την υγεία μας και το προσδόκιμο ζωής.
Ο χάρτης της γήρανσης
Οι επιστήμονες του Stanford έκαναν αυτή τη διαπίστωση μελετώντας δύο διαφορετικές ομάδες ποντικιών. Παρόλο που όλα τα ποντίκια είχαν το ίδιο γενετικό υλικό και μεγάλωναν σε ίδιες συνθήκες, όταν έφταναν σε μεγαλύτερη ηλικία εμφάνιζαν αξιοσημείωτες διαφορές. Κάποια ήταν δραστήρια και είχαν διαύγεια, ενώ άλλα δυσκολεύονταν ακόμη και στις βασικές κινήσεις. Τα γονίδια δεν φάνηκαν να παίζουν ρόλο, αφήνοντας τους επιστήμονες να αναρωτιούνται τι άλλο θα μπορούσε να εξηγεί αυτές τις διαφορές.
Αυτό το ερώτημα αποτέλεσε τη βάση για τη μελέτη της «γήρανσης των οργάνων», μιας νέας προσέγγισης που εξετάζει πώς διαφορετικά μέρη του σώματός μας φθείρονται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.
Σε αντίθεση με την παλαιότερη αντίληψη ότι η γήρανση είναι μια σταδιακή και ομοιόμορφη διαδικασία, οι έρευνες δείχνουν ότι είναι περισσότερο σύνθετη και τυχαία. Ενώ η καρδιά ενός ατόμου μπορεί να παραμένει σχετικά νεανική, ο εγκέφαλός του μπορεί να παρουσιάζει σημάδια πρόωρης γήρανσης ή το αντίστροφο.
Οι επιπτώσεις αυτής της άνισης γήρανσης είναι σημαντικές. Για παράδειγμα, όσοι έχουν «γερασμένη» καρδιά διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο για καρδιακή ανεπάρκεια, ενώ όσοι έχουν «νεανικό» εγκέφαλο είναι λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν άνοια στα γηρατειά τους. Τα όργανα που γερνούν πρώτα, επιπλέον, φαίνεται να επιταχύνουν τη γήρανση άλλων μερών του σώματος μέσω της απελευθέρωσης συγκεκριμένων βιοχημικών ουσιών.
Τι ρόλο παίζει ο τρόπος ζωής
Οι επιστήμονες σήμερα μπορούν να καθορίσουν τη «βιολογική ηλικία» κάθε οργάνου, ξεχωριστά από τη χρονολογική μας ηλικία. Η βιολογική ηλικία εκφράζει την κατάσταση και τη λειτουργικότητα ενός οργάνου, η οποία μπορεί να είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη από την ηλικία μας με βάση το ημερολόγιο. Με τη βοήθεια εξελιγμένων τεχνολογιών και της ανάλυσης πρωτεϊνών στο αίμα, οι επιστήμονες έχουν δημιουργήσει «βιολογικά ρολόγια» που υπολογίζουν την ηλικία των οργάνων μας.
Κάθε όργανο παράγει μοναδικές πρωτεΐνες κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του, οι οποίες περνούν στο αίμα και μπορούν να μετρηθούν. Μέσα από χιλιάδες δείγματα αίματος, οι ερευνητές εντόπισαν χαρακτηριστικές «υπογραφές» γήρανσης για 11 βασικά όργανα, όπως η καρδιά, ο εγκέφαλος, το ήπαρ, οι πνεύμονες, οι μύες και τα νεφρά. Από εκεί προέκυψε η έννοια του «τύπου γήρανσης» (ageotype), που περιγράφει ποιο όργανο γερνά ταχύτερα σε κάθε άτομο.
Τα ευρήματα είναι εντυπωσιακά: περίπου το 33% των ανθρώπων έχουν τουλάχιστον ένα όργανο που γερνά σημαντικά πιο γρήγορα από τα υπόλοιπα, ενώ σε ένα σημαντικό ποσοστό ολόκληρα συστήματα του σώματος δείχνουν πρόωρη φθορά. Αυτό έχει άμεσες επιπτώσεις για την υγεία. Για παράδειγμα, τα άτομα με «γερασμένο» εγκέφαλο είναι έως και 3,4 φορές πιο πιθανό να εμφανίσουν νόσο Αλτσχάιμερ, ενώ αντίθετα εκείνοι με «νεανικό» εγκέφαλο φαίνεται να απολαμβάνουν μεγαλύτερη μακροζωία.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η γήρανση των οργάνων δεν είναι απολύτως καθορισμένη. Οι επιλογές του τρόπου ζωής μας μπορούν να την επηρεάσουν σημαντικά. Η τακτική άσκηση, η κατανάλωση λιπαρών ψαριών και η αποφυγή του καπνίσματος σχετίζονται με πιο «νεανικά» όργανα, ενώ η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφών, το κάπνισμα και η κατάχρηση αλκοόλ επιταχύνουν τη φθορά. Ειδικά για τις γυναίκες, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η χρήση οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση συνδέεται με πιο νεανικό ανοσοποιητικό σύστημα και αρτηρίες.
Στο μέλλον, τα διαγνωστικά τεστ που θα μετρούν την ηλικία των οργάνων μας μπορεί να γίνουν εργαλείο ρουτίνας στην πρόληψη ασθενειών. Γνωρίζοντας, για παράδειγμα, ότι η καρδιά μας γερνά πιο γρήγορα από το υπόλοιπο σώμα, θα μπορούσαμε να κάνουμε πιο συχνούς ελέγχους ή να προσαρμόσουμε τη διατροφή μας. Εξίσου σημαντική είναι η άσκηση, όπως το περπάτημα ή η προπόνηση με βάρη, που έχει αποδειχθεί ότι διατηρεί τα όργανα λειτουργικά σε κυτταρικό επίπεδο.
