Μετά την εισαγωγή των νέων φαρμάκων για τον διαβήτη και την παχυσαρκία, σχεδόν χίλιες μελέτες εξετάζουν τη χρήση τους για τη θεραπεία άλλων ασθενειών και διαταραχών.
Η επίδραση αυτών των φαρμάκων στον εγκέφαλο έχει μελετηθεί σε νευρολογικές ασθένειες και διαταραχές εθισμού, όπως ο αλκοολισμός. Μια πρόσφατη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο JAMA Psychiatry, αναδεικνύει τις επιπτώσεις αυτών των φαρμάκων στον αλκοολισμό, με βάση την παρατήρηση του διαβητικού πληθυσμού στη Σουηδία για 17 χρόνια.
Ο επικεφαλής της μελέτης, ο Φινλανδός ψυχίατρος Markku Tapani Lähteenvuo, εξηγεί στο EL MUNDO τα κύρια ευρήματα της έρευνας, σύμφωνα με τα οποία «η χρήση των αγωνιστών GLP-1, κυρίως της σεμαγλουτίδης και της λιραγλουτίδης [Ozempic και Saxenda], συσχετίζεται με σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο νοσηλείας για αλκοολισμό» στους ασθενείς με διαταραχή χρήσης αλκοόλ (AUD) και συνυπάρχουσα παχυσαρκία τύπου 2.
Ο καθηγητής από το Τμήμα Ιατροδικαστικής Ψυχιατρικής του Νοσοκομείου Niuvanniemi (Kuopio) επισημαίνει επίσης τα αποτελέσματα της μελέτης, αναφέροντας ότι η μείωση του κινδύνου ήταν χαμηλότερη από εκείνη που παρατηρήθηκε στα επίσημα εγκεκριμένα φάρμακα για την ΕΔ, όπως η ναλτρεξόνη. «Η ερμηνεία είναι ότι οι αγωνιστές GLP-1 μπορεί να είναι αποτελεσματικοί στη θεραπεία της ΕΔ και απαιτούν επειγόντως κλινικές δοκιμές για να επιβεβαιωθούν τα ευρήματα αυτά».
Στις ΗΠΑ, ήδη υπάρχουν εγγεγραμμένοι κλινικοί δοκιμές που βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη, προκειμένου να επαληθευτεί η υπόθεση που προέκυψε από τη μελέτη αυτή, η οποία έχει επίσης επισημανθεί και σε άλλες έρευνες. Επειδή η μελέτη που δημοσιεύθηκε στο JAMA ήταν μια παρατηρητική έρευνα μακράς διάρκειας, η οποία εξέτασε πληθυσμό ηλικίας 16 έως 64 ετών, ο Lähteenvuo κάνει ορισμένες διευκρινίσεις.
«Περίπου το 44% των χρηστών αγωνιστών GLP-1 είχαν διαβήτη τύπου 2. Άρα, η πλειονότητα των ασθενών δεν είχε διαβήτη. Επομένως, φαίνεται πιθανό ότι και ασθενείς χωρίς διαβήτη θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τη χρήση των αγωνιστών GLP-1». Ένα από τα πιθανά αίτια αυτής της επίδρασης είναι οι αλλαγές στον τρόπο ζωής που απαιτούνται από τους ασθενείς που λαμβάνουν αυτά τα φάρμακα για να δουν αποτελέσματα, όπως η υγιεινή διατροφή και η τακτική σωματική άσκηση.
Σύμφωνα με τον Lähteenvuo, αυτή η υπόθεση υποστηρίζεται από την πιθανότητα ότι η αυξημένη σωματική άσκηση και οι πιο υγιεινές συνήθειες έχουν σημαντικό ρόλο στην επίδραση των φαρμάκων. «Αλλά δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα με βάση τη μελέτη μας», αναφέρει.
Ωστόσο, ο ίδιος υπενθυμίζει ότι «επρόκειτο για μια παρατηρητική μελέτη, οπότε δεν πρέπει να κάνουμε αιτιώδη συμπεράσματα, και απαιτούνται κλινικές δοκιμές για να επαληθεύσουμε τα αποτελέσματα αυτά». Επιπλέον, εκφράζει την επιθυμία να επαναλάβει αυτή την έρευνα σε άλλες εθνικές ομάδες, όπως ο φινλανδικός πληθυσμός, για να εξετάσει αν τα αποτελέσματα που βρέθηκαν στη σουηδική ομάδα ισχύουν και σε άλλες περιοχές.
Αυτή δεν είναι η πρώτη μελέτη που επισημαίνει αυτό το όφελος. Τον Δεκέμβριο του 2023, το Scientific Reports δημοσίευσε μια κλινική δοκιμή για τη τιρζεπατίδη και τη σεμαγλουτίδη (Mounjaro και Wegovy, αντίστοιχα), στην οποία ασθενείς με παχυσαρκία παρουσίασαν μείωση στην κατανάλωση αλκοόλ. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε σημαντικά χαμηλότερη αυτοαναφερόμενη πρόσληψη αλκοόλ, λιγότερες μονάδες κατανάλωσης ανά επεισόδιο, καθώς και μικρότερη πιθανότητα κραιπάλης.
Ποιος είναι ο μηχανισμός δράσης των αγωνιστών GLP-1 στον εγκέφαλο;
Ένα κρίσιμο ερώτημα είναι το πώς αυτά τα φάρμακα, που αρχικά αναπτύχθηκαν για τη θεραπεία ενδοκρινικών προβλημάτων, επηρεάζουν τον εγκέφαλο. «Πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα και δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα την ακριβή απάντηση», αναγνωρίζει ο Lähteenvuo. Όσον αφορά τη συγκεκριμένη επίδραση των αγωνιστών GLP-1 στον αλκοολισμό, ο ψυχίατρος εξηγεί ότι «το αλκοόλ συχνά περιέχει ζάχαρη, και τα αλκοολούχα ποτά είναι συνήθως γλυκά, οπότε είναι λογικό ότι μέρος του μηχανισμού δράσης μπορεί να προέρχεται από την αποστροφή προς τα γλυκά ή τα θερμιδικά ποτά, όπως το αλκοόλ».
Η ενδοκρινολόγος Ana de Hollanda από το Hospital Clínic της Βαρκελώνης και ερευνήτρια στο CIBEROBN, προσφέρει μια εξήγηση: «Τα μόρια GLP-1 δρουν σε διάφορα κέντρα του εγκεφάλου, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται στον υποθάλαμο και άλλες περιοχές που ρυθμίζουν την όρεξη και το αίσθημα κορεσμού, επηρεάζοντας τόσο τον ομοιοστατικό έλεγχο όσο και τον έλεγχο της ανταμοιβής, μειώνοντας τη συνολική πρόσληψη τροφής και την επιθυμία για γλυκά ή ιδιαίτερα ευχάριστα τρόφιμα».
Ο Lähteenvuo, παράλληλα με αυτή τη θεωρία, υπογραμμίζει και τα αποτελέσματα μελετών σε ζώα που δείχνουν ότι «οι επιδράσεις μπορεί να οφείλονται σε κεντρικούς μηχανισμούς που σχετίζονται με την επιθυμία και τους εθισμούς γενικότερα».
Επιπλέον, ο ψυχίατρος υποστηρίζει ότι «οι έρευνες που δείχνουν ότι αυτά τα φάρμακα μπορεί να είναι αποτελεσματικά όχι μόνο για το αλκοόλ, αλλά και για άλλες ουσίες που δεν είναι γλυκές ή θερμιδικές, ενισχύουν την ιδέα ότι ο μηχανισμός σχετίζεται με μια γενικότερη διαμόρφωση των συστημάτων ανταμοιβής ή του εθισμού». Αναφέρει επίσης ότι θα ήταν ενδιαφέρον να εξεταστεί στο μέλλον αν αυτά τα φάρμακα έχουν αντίκτυπο σε εξαρτήσεις που δεν αφορούν ουσίες, όπως ο τζόγος ή ο εθισμός στα τυχερά παιχνίδια.
Παρά τα όποια οφέλη, ο ψυχίατρος υπενθυμίζει ότι υπάρχουν παρενέργειες που πρέπει να παρακολουθούνται από τους γιατρούς, και γι' αυτό είναι απαραίτητη η αυστηρή ιατρική συνταγογράφηση. «Οι αγωνιστές GLP-1 μπορεί να προκαλέσουν γαστρεντερικές παρενέργειες (ναυτία, έμετο, διάρροια και δυσκοιλιότητα), υπογλυκαιμία (που μπορεί να είναι επικίνδυνη αν καταναλώνεται
