Ερευνητές ανακάλυψαν έναν σημαντικό παράγοντα της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου (IBD) και πολλών άλλων διαταραχών του ανοσοποιητικού που επηρεάζουν τη σπονδυλική στήλη, το συκώτι και τις αρτηρίες. Με την ανακάλυψή τους αυτή, ανοίγει ο δρόμος για θεραπευτικές λύσεις σε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο που υποφέρουν από τέτοιου είδους παθήσεις.
Η ανακάλυψη είναι ιδιαίτερα συμαντική, επειδή η βιολογική οδός που ανακαλύφθηκε πρόσφατα μπορεί να στοχευτεί από φάρμακα που χρησιμοποιούνται ήδη, προσαρμοσμένα σε ασθενείς με Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νοσήματα του Εντέρου (ΙΦΝΕ) και άλλες καταστάσεις.
«Αυτό που βρήκαμε είναι ένα από τα πολύ κεντρικά μονοπάτια που πάει στραβά όταν οι άνθρωποι παθαίνουν φλεγμονώδη νόσο του εντέρου και αυτό είναι κάτι σαν ιερό δισκοπότηρο», δήλωσε ο Δρ James Lee, επικεφαλής της ομάδας του εργαστηρίου γενετικών μηχανισμών ασθενειών στο Francis Crick Institute στο Λονδίνο.
Τι αποκάλυψε η έρευνα σε μία σειρά γονιδίων
Ο Lee πρόσθεσε: «Ακόμη και για την καθαρή, θεμελιώδη ανοσολογία αυτή είναι μια πραγματικά συναρπαστική ανακάλυψη. Αλλά το να δείξουμε ότι αυτό είναι απορυθμισμένο σε άτομα που νοσούν όχι μόνο μας δίνει μια καλύτερη κατανόηση της νόσου, αλλά μας λέει ότι αυτό είναι κάτι που μπορούμε να αντιμετωπίσουμε».
Η ερευνητική ομάδα του Lee έφτασε στην ανακάλυψη αφού ερεύνησε μία «γονιδιακή έρημο», ένα τμήμα DNA στο χρωμόσωμα 21 που δεν κωδικοποιεί πρωτεΐνες, το οποίο στο παρελθόν είχε συνδεθεί με την IBD και άλλες αυτοάνοσες ασθένειες. Με άρθρο τους στο Nature, οι ερευνητές περιγράφουν πώς βρήκαν ένα τμήμα DNA που συμπεριφέρεται σαν έλεγχος όγκου για κοντινά γονίδια. Αυτός ο «ενισχυτής» εμφανίστηκε μόνο σε κύτταρα του ανοσοποιητικού που ονομάζονται μακροφάγα, όπου ενίσχυσε ένα γονίδιο που ονομάζεται ETS2 και αύξησε τον κίνδυνο IBD.
Μέσω πειραμάτων γονιδιακής επεξεργασίας, οι επιστήμονες έδειξαν ότι το ETS2 είναι κεντρικό στη φλεγμονώδη συμπεριφορά των μακροφάγων και στην ικανότητά τους να βλάπτουν το έντερο στην IBD.
Ο ρόλος ορισμένων αντικαρκινικών φαρμάκων
Η ίδια βιολογική οδός πιστεύεται ότι οδηγεί και άλλες αυτοάνοσες διαταραχές, συμπεριλαμβανομένης της αγκυλοποιητικής σπονδυλίτιδας, η οποία προκαλεί φλεγμονή της σπονδυλικής στήλης και των αρθρώσεων σε περίπου έναν στους 1.000 ανθρώπους παγκοσμίως, και σπανιότερες αυτοάνοσες ασθένειες που επηρεάζουν το ήπαρ και τις αρτηρίες.
Αν και δεν υπάρχουν φάρμακα που να στοχεύουν ειδικά το γονίδιο ETS2, οι επιστήμονες εντόπισαν μια κατηγορία αντικαρκινικών φαρμάκων που ονομάζονται αναστολείς MEK και υποψιάζονταν ότι θα μείωναν τη δραστηριότητα του γονιδίου. Σε εργαστηριακές δοκιμές, τα φάρμακα λειτούργησαν κατά το αναμενόμενο, μειώνοντας τη φλεγμονή σε δείγματα εντέρου από ασθενείς με IBD.
Επειδή οι αναστολείς ΜΕΚ έχουν παρενέργειες σε άλλα όργανα, οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να εργάζονται για να προσαρμόσουν το φάρμακο έτσι ώστε να στοχεύει μόνο τα μακροφάγα ενός ασθενούς. Αυτό γίνεται με τη δημιουργία ενός «συζυγούς» όπου το μόριο του φαρμάκου συνδέεται με ένα συνθετικό αντίσωμα, το οποίο επιδρά μόνο με τα κύτταρα-στόχους. «Είναι πιο ασφαλές γιατί είναι πιο στοχευμένο και μπορείτε να χρησιμοποιήσετε χαμηλότερη δόση», είπε ο Lee. «Έχουμε ήδη αναπτύξει το συζυγές αντισώματος, το έχω στην κατάψυξή μου», συμπλήρωσε.
Νόσος του Crohn και κολίτιδα
Απαιτούνται ακόμη κλινικές δοκιμές για να διαπιστωθεί εάν το προσαρμοσμένο φάρμακο μειώνει την IBD και άλλες αυτοάνοσες καταστάσεις, αλλά επειδή οι αναστολείς ΜΕΚ χρησιμοποιούνται ήδη σε ασθενείς με καρκίνο, οι ερευνητές ελπίζουν ότι η διαδικασία θα μπορούσε να είναι γρήγορη και ενδεχομένως να ολοκληρωθεί εντός πέντε ετών.
Σε περαιτέρω εργασία, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι το γονίδιο ETS2 είναι τουλάχιστον μισού εκατομμυρίου ετών και το έφεραν οι Νεάντερταλ και άλλοι αρχαϊκοί άνθρωποι. «Έχει διατηρηθεί στην εξελικτική ιστορία πιθανώς επειδή είναι σημαντικό στις πρώιμες βακτηριακές αποκρίσεις», είπε ο Lee.
«Οπότε δεν θα θέλαμε να τα βάλουμε όλα μαζί. Απλά πρέπει να μειώσουμε τη δραστηριότητά του κατά 50% και το αποτέλεσμα αυτού μπορεί να είναι αρκετό», σημείωσε ο ίδιος.
Η Ruth Wakeman στο Crohn's and Colitis UK είπε: «Η νόσος του Crohn και η κολίτιδα είναι περίπλοκες, δια βίου καταστάσεις για τις οποίες δεν υπάρχει θεραπεία, αλλά έρευνες όπως αυτή μας βοηθούν να απαντήσουμε σε μερικές από τις μεγάλες ερωτήσεις σχετικά με το τι τις προκαλεί. Αυτή η έρευνα είναι ένα πραγματικά συναρπαστικό βήμα προς την πιθανότητα ενός κόσμου απαλλαγμένου από τη νόσο Crohn και την κολίτιδα».
