Τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα είναι «σκευάσματα που παρασκευάζονται από ουσίες και πρόσθετα που προέρχονται από τρόφιμα, στα οποία δεν μπορούν να αναγνωριστούν άλλα τρόφιμα στην αρχική τους μορφή και τα οποία είναι πλούσια σε λίπος, αλάτι και ζάχαρη, καθώς και σε λίγες διαιτητικές ίνες, πρωτεΐνες, βιταμίνες και μέταλλα», εξηγεί ο Javier Sánchez Perona, ερευνητής στο Centro Superior de Investigaciones Científicas του Instituto de la Grasa, στο βιβλίο του Los alimentos ultraprocesados (Υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα).
Τα τρόφιμα αυτά είναι σχεδιασμένα για να προσελκύουν και να καταναλώνονται πολύ συχνά λόγω της γεύσης τους, της οσμής τους, της εύκολης προσβασιμότητας και ευκολίας κατανάλωσης (άνοιξε και φάε) και της τιμής τους. Τα περισσότερα από αυτά είναι φθηνότερα από τα υγιεινά προϊόντα, όπως τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Αυτό σημαίνει ότι η κατανάλωσή τους αυξάνεται συνεχώς.
Όλοι γνωρίζουν, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, ότι η κατανάλωση αυτών των προϊόντων αυξάνει τον κίνδυνο υπέρβαρου και παχυσαρκίας, αλλά ποια άλλα προβλήματα υγείας συνδέονται με την κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων;
Σύμφωνα με μια ανασκόπηση 45 προηγούμενων μετα-αναλύσεων που αφορούσαν συνολικά σχεδόν 10 εκατομμύρια άτομα και δημοσιεύτηκαν στο The BMJ, η κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων επηρεάζει 32 παραμέτρους υγείας. Πρόκειται για τα ισχυρότερα στοιχεία που συνδέουν την έκθεση αυτή με καρδιομεταβολικά προβλήματα υγείας, ψυχικές διαταραχές και συνολική θνησιμότητα.
Μιλώντας στο SMC España, ο Sánchez Perona επισημαίνει ότι «η κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων προκαλεί τεράστια ανησυχία στους καταναλωτές και αυτό αντικατοπτρίζεται στο ενδιαφέρον που έχει προκαλέσει στην επιστημονική κοινότητα. Τα τελευταία χρόνια έχουν δημοσιευθεί δεκάδες μελέτες που συνδέουν την κατανάλωση αυτού του είδους των προϊόντων με διάφορες χρόνιες παθολογίες, συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών παθήσεων, του διαβήτη, του καρκίνου και των νευροεκφυλιστικών ασθενειών».
Η καινοτομία της παρούσας μελέτης έγκειται στο ότι προτείνει μια ανασκόπηση «ομπρέλα» αυτών των μετα-αναλύσεων, ώστε να είναι δυνατή η εξαγωγή συμπερασμάτων για όλες τις παθολογίες στο σύνολό τους, ώστε να μπορούν να καταρτιστούν κατευθυντήριες γραμμές και οδηγίες με διατροφικές συστάσεις σχετικά με την κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων.
Συγκεκριμένα, έχουν παρατηρηθεί επίπεδα σχετικού κινδύνου για διάφορες παθολογικές καταστάσεις που κυμαίνονται γύρω στο 30 % και μπορεί να φτάσουν το 55 % στην περίπτωση της παχυσαρκίας.
Κατά τη γνώμη του εμπειρογνώμονα, η μελέτη είναι σημαντική επειδή «αναφέρει αυξημένο κίνδυνο για την υγεία που συνδέεται με την έκθεση σε υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα για όλες σχεδόν τις παθολογίες», αν και είναι αλήθεια ότι τα ισχυρότερα διαθέσιμα στοιχεία έχουν βρεθεί «για συσχετίσεις μεταξύ της αυξημένης κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και της συνολικής θνησιμότητας, της θνησιμότητας που σχετίζεται με καρδιαγγειακά νοσήματα, των ψυχικών διαταραχών, του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας και του διαβήτη τύπου 2».
Αλλά υπάρχουν και άλλα. Η Carmen Romero Ferreiro, λέκτορας στο Πτυχίο Ανθρώπινης Διατροφής και Διαιτολογίας και επικεφαλής Έρευνας στο Πτυχίο Διατροφής στο Πανεπιστήμιο Francisco de Vitoria, εξηγεί ότι η μελέτη αυτή μιλά επίσης για την επίδραση, λιγότερο γνωστή από τον πληθυσμό, της κατανάλωσης αυτών των τροφίμων σε άλλες ασθένειες «καρδιακές παθήσεις, καρκίνο, άγχος και άλλες ψυχικές διαταραχές, ακόμη και θνησιμότητα από διάφορες αιτίες». Ο εμπειρογνώμονας υπενθυμίζει επίσης άλλες μελέτες ότι «τα άτομα με μεγαλύτερη κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων έχουν ταχύτερη γνωστική έκπτωση με την πάροδο του χρόνου. Συγκεκριμένα, αναφέρουν 28% ταχύτερο ρυθμό παρακμής σε σύγκριση με εκείνους που κατανάλωναν λιγότερα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα».
Σύμφωνα με τη μελέτη, η υψηλή κατανάλωση εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων συνδέεται με:
- Καρδιαγγειακές παθήσεις
- Διαβήτη τύπου 2
- Κατάθλιψη
- Άγχος
- Άλλες κοινές ψυχικές διαταραχές
- Γνωστική εξασθένιση
- Παχυσαρκία
- Καρδιακές παθήσεις
- Άσθμα
- Συριγμός
- Διαταραχές ύπνου
- Διάφοροι τύποι καρκίνου, όπως ο καρκίνος του παχέος εντέρου
Τι να κάνετε;
Συνεπώς, η παρούσα ανασκόπηση υπογραμμίζει τη σημασία της μείωσης της κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων για τη βελτίωση της συνολικής υγείας και δικαιολογεί την ανάγκη ανάπτυξης μέτρων δημόσιας υγείας για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Για την Esther López-García, καθηγήτρια Προληπτικής Ιατρικής και Δημόσιας Υγείας στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης και ανώτερη ερευνήτρια στο IMDEA-Food, «με τα στοιχεία που υπάρχουν ήδη, είναι δυνατόν να γίνουν συστάσεις προς τον πληθυσμό για τον περιορισμό της κατανάλωσής τους (υπό αυτή την έννοια, οι διατροφικές κατευθυντήριες γραμμές του 2023 για τον ισπανικό πληθυσμό εξετάζουν ήδη αυτή την προειδοποίηση) και να θεσπιστεί νομοθεσία για την αποθάρρυνση του πληθυσμού από την κατανάλωση αυτών των τροφίμων (φόροι, προειδοποιητικές ετικέτες ή έλεγχος της διαφήμισης αυτών των τροφίμων)».
