Η κατάθλιψη είναι ένα ολοένα και πιο διαδεδομένο πρόβλημα υγείας. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η καταθλιπτική διαταραχή είναι μια ψυχική διαταραχή που περιλαμβάνει καταθλιπτική διάθεση ή απώλεια ευχαρίστησης ή ενδιαφέροντος για δραστηριότητες για μεγάλα χρονικά διαστήματα.

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνισή της. Ορισμένοι μπορεί να είναι μεμονωμένοι, όπως η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, μια κακή κατάσταση στην εργασία ή ένα ατύχημα, αλλά άλλοι σχετίζονται επίσης, όπως ορισμένες ασθένειες, η έλλειψη ύπνου, η χρήση ορισμένων φαρμάκων ή ακόμη και η εμμηνόπαυση.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς του εγγράφου Perimenopausal depression: a review, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό της Ισπανικής Ένωσης Νευροψυχιατρικής, «από την εφηβεία και μετά, οι γυναίκες έχουν 1,5 έως 3 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο από τους άνδρες να υποφέρουν από καταθλιπτική διαταραχή. Ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται κατά τη μεταβατική περίοδο προς την εμμηνόπαυση ή την περιεμμηνόπαυση, όταν η καταθλιπτική ευπάθεια γίνεται ιδιαίτερα έντονη».

Μια άλλη πιο πρόσφατη μελέτη από τον Ιανουάριο του 2024, η οποία διεξήχθη από την εταιρεία Domma και στην οποία συμμετείχαν περισσότερες από 8.500 γυναίκες με εμμηνόπαυση, δείχνει ότι το 50,8% αυτών δηλώνει ότι αισθάνεται άγχος και το 49,4% θλίψη. Άλλα συμπτώματα που εντοπίστηκαν στην έρευνα είναι το άγχος (54% των ερωτηθέντων), το αίσθημα έλλειψης κέντρου (52,2%), η ευερεθιστότητα (47,3%), οι εναλλαγές της διάθεσης (58,5%) και η κόπωση (52,8%).

Γιατί συμβαίνει αυτό; Η μείωση της παραγωγής οιστρογόνων κατά την κλιμακτηριακή περίοδο είναι ένας από τους παράγοντες που κάνει τις γυναίκες σε αυτό το στάδιο πιο επιρρεπείς σε συναισθηματικές και ψυχολογικές ανισορροπίες, θλίψη και άγχος. «Τα οιστρογόνα δρουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα ρυθμίζοντας τις ορμόνες του στρες (κορτιζόλη-αδρεναλίνη-νοραδρεναλίνη-γλυκαγόνη) και τους νευροδιαβιβαστές της ευτυχίας (ντοπαμίνη-σεροτονίνη-ενδορφίνη-οξυτοκίνη), γι' αυτό και η μείωση αυτών των ορμονών μεταβάλλει τη διάθεση της γυναίκας», επισημαίνουν οι συγγραφείς της μελέτης. Αυτό σημαίνει ότι «μπορεί να αισθάνεται πιο θλιμμένη από το συνηθισμένο, μοναχική, αγχωμένη, χαμένη ή μπερδεμένη και με λιγότερη ζωτικότητα και ενέργεια κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, η οποία μπορεί να διαρκέσει αρκετά χρόνια».

Όπως επισημαίνει η Eva Sesma Pardo, επικεφαλής συγγραφέας της δημοσίευσης και μέλος της Ψυχιατρικής Υπηρεσίας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Basurto του Μπιλμπάο, «η καταθλιπτική διάθεση αυξάνεται σημαντικά κατά την περιεμμηνόπαυση και είναι μια περίοδος αυξημένης καταθλιπτικής ευπάθειας. 20% των προεμμηνοπαυσιακών γυναικών αναφέρουν καταθλιπτικά συμπτώματα, στην περιεμμηνόπαυση ο επιπολασμός αυξάνεται στο 30-40% και στη μετεμμηνόπαυση ο επιπολασμός πέφτει και πάλι στο 20%». Ορισμένοι από τους παράγοντες κινδύνου που έχουν συσχετιστεί με την παρουσία καταθλιπτικών συμπτωμάτων ή κατάθλιψης στην περιεμμηνόπαυση είναι οι εξής:

• Ιστορικό συναισθηματικής αστάθειας ή καταθλιπτικών συμπτωμάτων.
• Ιστορικό προεμμηνορροϊκού συνδρόμου.
• Χαμηλότερο μορφωτικό και οικονομικό επίπεδο.
• Χειρουργική εμμηνόπαυση.
• Μεγαλύτερη διάρκεια της περιεμμηνόπαυσης.

Έχει επίσης συνδεθεί με την παρουσία τυπικών συμπτωμάτων της περιεμμηνόπαυσης, όπως εξάψεις, αϋπνία, άγχος, σεξουαλικά και ουρογεννητικά προβλήματα.

«Η εμφάνιση τυπικών σωματικών συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, όπως οι εξάψεις, η αϋπνία και τα σεξουαλικά προβλήματα, μεταξύ άλλων, και η ταλαιπωρία από αυτά με πολύ έντονο τρόπο αποτελούν παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση κατάθλιψης, οπότε το να μην είναι κανείς ικανοποιημένος με αυτά τα συμπτώματα και να προσπαθεί να διορθώσει αυτές τις ενοχλήσεις αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την ευημερία των γυναικών», αναφέρει η Mireia Roca, συνιδρύτρια της Domma.

Στιγματισμός των γυναικών με εμμηνόπαυση

Ένας άλλος παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει τη μεγαλύτερη θλίψη, μοναξιά ή κατάθλιψη των γυναικών με εμμηνόπαυση είναι το κοινωνικό στίγμα που υπάρχει σήμερα γι' αυτές. Όπως αναφέρει η Clara Selva, ψυχολόγος, λέκτορας και ερευνήτρια στη Σχολή Ψυχολογίας και Εκπαιδευτικών Επιστημών του Ανοικτού Πανεπιστημίου της Καταλονίας, η εμμηνόπαυση, η στιγμή κατά την οποία σταματά η ωορρηξία και οι γυναίκες σταματούν να έχουν έμμηνο ρύση, είναι ένα βιολογικό φαινόμενο με έντονη αρνητική πολιτισμική χροιά στην κοινωνία μας, κυρίως λόγω ιστορικών και κοινωνικών παραγόντων, σε ένα πλαίσιο όπου κυριαρχούν ο ματσισμός και οι διακρίσεις λόγω ηλικίας και φύλου.

«Αν και τα τελευταία χρόνια έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες με στόχο να σπάσει η σιωπή, το στίγμα της τρίτης ηλικίας, η αισθητική πίεση, η έλλειψη εκπροσώπησης στα μέσα ενημέρωσης και η ανισότητα των φύλων είναι παράγοντες που εξακολουθούν να συμβάλλουν στις διακρίσεις εις βάρος των γυναικών σε αυτή την περίοδο της ζωής», εξηγεί η Selva.

Οι διακρίσεις έχουν πολλά πρόσωπα, από την παραπληροφόρηση και την έλλειψη συναισθηματικής υποστήριξης μέχρι τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στον εργασιακό χώρο (μία από τις κύριες πηγές αποκλεισμού) ή την ανεπαρκή υγειονομική περίθαλψη, μεταξύ άλλων. Και αν σε αυτά προσθέσουμε τα σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα που υφίσταται το 80% των γυναικών (εξάψεις, αλλαγές στη διάθεση, προβλήματα μνήμης, μεταβολές στη σεξουαλική ζωή, αύξηση βάρους, απώλεια οστικής μάζας κ.λπ.), όλα αυτά σημαίνουν ότι οι γυναίκες μπορεί να βιώνουν την κλιμακτήριο περίοδο «ως μια ντροπιαστική, αποσιωπημένη και συχνά κρυφή εμπειρία», εξηγεί η ερευνήτρια.

Συμβουλές για την υπέρβαση αυτού του σταδίου

Όπως επισημαίνει η Natalia Moreno, συντονίστρια υπεύθυνη της Ειδικής Μονάδας Ψυχολογικής Φροντίδας των νοσοκομείων HM, παρά τις αλλαγές και τα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν σε αυτό το στάδιο, «είναι απαραίτητο να θυμόμαστε ότι η εμμηνόπαυση δεν είναι συνώνυμο της ασθένειας, ότι κάθε γυναίκα είναι μοναδική και, ως εκ τούτου, τα συμπτώματα που βιώνει σε αυτό το στάδιο μπορεί να διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα».

Τούτου λεχθέντος, μερικές συμβουλές για να ξεπεράσετε αυτό το στάδιο είναι:

• Αναζητήστε ένα καλό κοινωνικό και συναισθηματικό δίκτυο υποστήριξης, καθώς αυτό μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των επιπέδων άγχους και των αρνητικών ψυχολογικών συμπτωμάτων.
• Κάντε τακτική σωματική άσκηση και φροντίστε τη διατροφή σας, η οποία θα βελτιώσει τη σωματική σας υγεία, θα τονώσει τη διάθεσή σας, θα βελτιώσει την ποιότητα του ύπνου σας και θα διορθώσει ορισμένα από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, όπως οι εξάψεις.
• Εξασκηθείτε σε ασκήσεις χαλάρωσης ή διαλογισμό, καθώς οι τεχνικές αυτές μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του στρες και του άγχους και στην αύξηση της συγκέντρωσης.