Η αυξημένη κατανάλωση ζάχαρης θεωρείται ως ένας από τους κορυφαίους υπαίτιους της επιδημίας της παχυσαρκίας, η οποία μαστίζει τη Δύση τις τελευταίες δεκαετίες, με καταστροφικές συνέπειες για την υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων, όπως αναφέρει το αμερικανικό πανεπιστήμιο «Hopkins Medicine».

Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC), η παχυσαρκία μπορεί να αυξήσει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης μιας σειράς σοβαρών προβλημάτων υγείας, όπως είναι η υπέρταση, ο διαβήτης τύπου 2, το εγκεφαλικό, νοσήματα του καρδιαγγειακού συστήματος, κατάθλιψη, αγχώδης διαταραχή, οστεοαρθρίτιδα και διάφορα είδη καρκίνου.

Λαμβάνοντας υπόψη πως τα γλυκαντικά περιέχουν ελάχιστες (σχεδόν μηδενικές) θερμίδες, πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν ότι είναι μια πιο υγιεινή εναλλακτική της ζάχαρης, κατάλληλη για όσους θέλουν να αδυνατίσουν.

Ωστόσο, οι απόψεις των ειδικών φαίνεται να διίστανται και η χρήση τους ως εναλλακτική επιλογή έναντι της ζάχαρης είναι αμφιλεγόμενη.

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων της Αμερικής (FDA), καθώς και με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά όργανα, τα τεχνητά γλυκαντικά θεωρούνται «ασφαλή για την ανθρώπινη κατανάλωση». Εντούτοις, αξίζει να σημειωθεί ότι η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί πως οι χημικές ενώσεις αυτές κυκλοφόρησαν στην αγορά τα τελευταία χρόνια και ως εκ τούτου δε μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για τις μακροπρόθεσμες επιδράσεις της στον οργανισμό.

Από την άλλη, όμως, πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι τα διάφορα γλυκαντικά ίσως είναι ακόμα πιο επικίνδυνα για την υγεία μας από τη ζάχαρη σε βάθος χρόνου.

«Η αλήθεια είναι πως τόσο η ζάχαρη όσο και τα τεχνητά γλυκαντικά, αποτελούν πρόβλημα για την υγεία μας. Όμως, εάν πρέπει να συγκρίνουμε και να επιλέξουμε το χειρότερο, τότε σίγουρα τα τεχνητά γλυκαντικά είναι πολύ πιο επικίνδυνα. Το γεγονός ότι το κάπνισμα είναι νόμιμο, δε σημαίνει ότι είναι και ωφέλιμο για την υγεία μας. Το ίδιο ισχύει και για τα τεχνητά γλυκαντικά», εξηγεί στην επίσημη ιστοσελίδα της κλινικής του Cleveland η δρ. Μελίσα Γιάνγκ.

Τι είναι τα τεχνητά γλυκαντικά

Τα τεχνητά γλυκαντικά είναι χημικές ενώσεις, σχεδιασμένες έτσι ώστε να έχουν γλυκιά γεύση, όπως η ζάχαρη, αλλά με πολύ λιγότερες θερμίδες (6 – 7 φορές λιγότερες από τη ζάχαρη).

Τα πιο δημοφιλή τεχνητά γλυκαντικά είναι τα παρακάτω:

• Ζαχαρίνη
• Ασπαρτάμη
• Σουκραλόζη
• Μαλτιτόλη
• Ξυλιτόλη
• Ερυθριτόλη
• Σορμπιτόλη

Οι κίνδυνοι που κρύβουν τα τεχνητά γλυκαντικά

Ένα από τα μεγαλύτερα «κατά» όχι μόνο των τεχνητών γλυκαντικών αλλά και των υποκατάστατων της ζάχαρης εν γένει, είναι πως δε φαίνεται τελικά να κάνουν αυτό που υπόσχονται. Ειδικότερα, έρευνες υποστηρίζουν πως τελικά η κατανάλωση υποκατάστατων με χαμηλές θερμίδες δε συνδέεται με μεγαλύτερη επιτυχία στο αδυνάτισμα, ενώ ανάλυση 372 ερευνών αποκάλυψε ότι τα άτομα που καταναλώνουν γλυκαντικά έχουν τις ίδιες πιθανότητες να εμφανίσουν διαβήτη τύπου 2 με το γενικό πληθυσμό.

Λαμβάνοντας τα παραπάνω υπόψη, τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα του γλυκαντικού έναντι της ζάχαρης δεν υποστηρίζονται επαρκώς από τη διεθνή βιβλιογραφία.

Αν και θεωρείται πως δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις για να υποστηρίξει κανείς ότι η κατανάλωση τεχνητών γλυκαντικών συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, μια μεγάλη γαλλική έρευνα του 2022 με περισσότερους από 100.000 συμμετέχοντες ανακάλυψε ότι τα άτομα που κατανάλωναν μεγαλύτερες ποσότητες γλυκαντικών, είχαν 1,15 φορές παραπάνω πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο κάποια στιγμή στη ζωή τους.

Επιπλέον, μελέτη που δημοσιεύτηκε στο «Diabetes Journals» αναφέρει ότι η καθημερινή κατανάλωση αναψυκτικών «διαίτης» συνδέεται με μεγαλύτερο ρίσκο εμφάνισης διαβήτη τύπου Β κατά 67% και μεταβολικού συνδρόμου κατά 36% σε σχέση με όσους τα αποφεύγουν. Αυξημένος είναι και ο κίνδυνος της παχυσαρκίας, της υπέρτασης και των διαφόρων καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Ειδικότερα για την ασπαρτάμη (E951), η οποία είναι ένα από τα δημοφιλέστερα γλυκαντικά και περιέχεται στα περισσότερα αναψυκτικά διαίτης, επιδόρπια γιαουρτιού και τα γλυκά διαίτης χωρίς ζάχαρη, πέρα από τα προαναφερθέντα νοσήματα, φαίνεται πως ίσως αυξάνει τον κίνδυνο και για επιπρόσθετα προβλήματα υγείας. Τα κυριότερα από αυτά είναι οι ημικρανίες, ο αυτισμός σε βρέφη (όταν καταναλώνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, διαβάστε την ανάλυση των ερευνητών ΕΔΩ), καθώς και προβλημάτων ψυχικής υγείας όπως είναι η κατάθλιψη και η αγχώδης διαταραχή.

Αξίζει να επισημάνουμε, όμως, ότι οι ερευνητές θεωρούν πως χρειάζονται περαιτέρω έρευνες προκειμένου να επιβεβαιωθούν οι παραπάνω ενδείξεις.

Άλλα τεχνητά γλυκαντικά (ερυθριτόλη, σορμπιτόλη, ξυλιτόλη, μαλτιτόλη κ.ά) πιθανολογείται πως ευθύνονται για μια σειρά γαστρεντερικών προβλημάτων (φούσκωμα, διάρροια, πόνος στο στομάχι), με την ερυθριτόλη να συνδέεται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης εμφράγματος και εγκεφαλικού.

Παράλληλα, είναι γνωστό ότι, όπως και η ζάχαρη, έτσι και τα γλυκαντικά, δεν περιέχουν κάποια θρεπτική αξία για τον άνθρωπο (βιταμίνες, πρωτεΐνη κ.ά). Την ίδια στιγμή, ακριβώς όπως και η ζάχαρη, τα γλυκαντικά προκαλούν την έκκριση ντοπαμίνης και έτσι αποτελούν εθιστικές ουσίες. Η διαφορά είναι ότι τα τεχνητά γλυκαντικά είναι έως και 700 φορές πιο ισχυρά (από άποψη γλυκύτητας) από τη ζάχαρη και υπάρχει ο κίνδυνος να «βομβαρδίσουν» το νευρικό μας σύστημα με πολύ περισσότερη ντοπαμίνη.

Λαμβάνοντας υπόψη πως πολλοί θεωρούν ότι τα γλυκαντικά αποτελούν μια υγιεινή επιλογή, χαμηλή σε θερμίδες, το αποτέλεσμα είναι ότι μπορεί να καταλήξουν να καταναλώσουν πολύ μεγαλύτερες ποσότητες «light» αναψυκτικών και τροφίμων, σύμφωνα με το πανεπιστήμιο του Harvard. Αξίζει να σημειωθεί ότι μελέτη σε αρουραίους διαπίστωσε ότι έπειτα από έκθεση σε κοκαΐνη και ζαχαρίνη, τα τρωκτικά προτίμησαν το γλυκαντικό, όταν τους δόθηκε η επιλογή.

Τι ισχύει για τη στέβια

Σε αντίθεση με τα παραπάνω γλυκαντικά, η στέβια είναι ένα φυσικό γλυκαντικό, εκχύλισμα από τα φύλλα του ομώνυμου φυτού. Η αλήθεια είναι ότι η στέβια θεωρείται πως είναι ελαφρώς καλύτερη επιλογή συγκριτικά με τα παραπάνω γλυκαντικά αλλά και με τη ζάχαρη.

Ωστόσο, οι ειδικοί θεωρούν ότι όπως και τα τεχνητά γλυκαντικά, έτσι και η στέβια, δε συνδέεται με χαμηλότερο βάρος ούτε και μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη τύπου 2. Οι επιστήμονες πιθανολογούν ότι αυτό ισχύει επειδή η στέβια και τα λοιπά γλυκαντικά μπορούν να προκαλέσουν ινσουλινική απόκριση, ακόμα και αν δεν ανεβάζουν τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα.

Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με το «Healthline», εργαστηριακές δοκιμές έχουν δείξει ότι η κατανάλωση στέβια μπορεί να βλάψει τη μικροχλωρίδα του στομάχου.

Παράλληλα, καθώς η στέβια είναι πιο γλυκιά από τη ζάχαρη κατά 250 – 300 φορές, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι θα μπορούσε να είναι πιο εθιστική από τη ζάχαρη, με σχετική μελέτη να υποδεικνύει ότι η κατανάλωσή της αυξάνει την όρεξη για γλυκό.

Ποια είναι η καλύτερη επιλογή

Το συμπέρασμα είναι ότι τελικά πως, όπως δεν είναι καλή η υπερκατανάλωση της ζάχαρης, έτσι πρέπει να αποφεύγουμε και την κατανάλωση γλυκαντικών σε μεγάλες ποσότητες.

Ωστόσο, οι ειδικοί τονίζουν ότι η καλύτερη επιλογή μακράν δεν είναι άλλη από τα φυσικά σάκχαρα που περιέχονται στα φρούτα. Αυτό ισχύει για 2 λόγους: αφενός τα φρούτα περιέχουν και άλλα, πολύτιμα θρεπτικά συστατικά πέραν των υδατανθράκων και της ζάχαρης, αφετέρου όμως τα σάκχαρα που περιέχονται στα φρούτα μεταβολίζονται πιο αργά από την κανονική ζάχαρη και τα διάφορα υποκατάστατα.

Αυτό σημαίνει ότι θα παραμείνουμε χορτάτοι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ενώ παράλληλα αποφεύγεται η υπέρμετρη έκκριση ντοπαμίνης, η οποία προκαλεί λαχτάρα για γλυκά τρόφιμα και εθισμό στη ζάχαρη.

Φυσικά, τα άτομα που έχουν διαβήτη (ή προδιαβήτη) θα πρέπει να προσέχουν την κατανάλωση σακχάρων, ακόμα και αν αυτά προέρχονται από τα φρούτα. Σε περίπτωση που έχετε ή υποπτεύεστε ότι έχετε διαβήτη ή κάποιο άλλο πρόβλημα υγείας, είναι σημαντικό να μιλήσετε στο γιατρό σας, ο οποίος θα σας καθοδηγήσει σχετικά με τα τρόφιμα που πρέπει να αποφεύγετε.