Η κατάθλιψη λέγεται ότι είναι αποτέλεσμα χημικής ανισορροπίας, αλλά αυτό το σχήμα λόγου δεν αποτυπώνει πόσο σύνθετη είναι η ασθένεια.
Οι έρευνες, σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, δείχνουν ότι η κατάθλιψη δεν προέρχεται απλώς από την υπερβολική ή υπερβολική ποσότητα ορισμένων χημικών ουσιών του εγκεφάλου. Αντίθετα, υπάρχουν πολλές πιθανές αιτίες της κατάθλιψης, όπως η ελαττωματική ρύθμιση της διάθεσης από τον εγκέφαλο, η γενετική ευπάθεια και τα στρεσογόνα γεγονότα της ζωής. Πιστεύεται ότι αρκετές από αυτές τις δυνάμεις αλληλεπιδρούν για να προκαλέσουν κατάθλιψη.
Σίγουρα, οι χημικές ουσίες εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία, αλλά δεν πρόκειται για ένα απλό θέμα που αφορά μια χημική ουσία που είναι πολύ χαμηλή και μια άλλη πολύ υψηλή. Αντίθετα, εμπλέκονται πολλές χημικές ουσίες, που λειτουργούν τόσο μέσα όσο και έξω από τα νευρικά κύτταρα. Υπάρχουν εκατομμύρια, ακόμη και δισεκατομμύρια, χημικές αντιδράσεις που συνθέτουν το δυναμικό σύστημα που είναι υπεύθυνο για τη διάθεσή σας, τις αντιλήψεις σας και το πώς βιώνετε τη ζωή.
Με αυτό το επίπεδο πολυπλοκότητας, μπορείτε να καταλάβετε πώς δύο άνθρωποι μπορεί να έχουν παρόμοια συμπτώματα κατάθλιψης, αλλά το πρόβλημα στο εσωτερικό τους, και επομένως το ποιες θεραπείες θα λειτουργήσουν καλύτερα, μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικό.
Οι επιστήμονες έχουν μάθει πολλά για τη βιολογία της κατάθλιψης, αλλά η κατανόηση της βιολογίας της κατάθλιψης δεν είναι καθόλου πλήρης. Οι σημαντικές πρόοδοι στη βιολογία της κατάθλιψης περιλαμβάνουν την εύρεση συνδέσεων μεταξύ συγκεκριμένων τμημάτων του εγκεφάλου και των επιπτώσεων της κατάθλιψης, την ανακάλυψη του τρόπου με τον οποίο οι χημικές ουσίες που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές καθιστούν δυνατή την επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων του εγκεφάλου και τη γνώση της επίδρασης της γενετικής και των γεγονότων του τρόπου ζωής στον κίνδυνο και τα συμπτώματα της κατάθλιψης.
Αυτό το άρθρο θα ασχοληθεί με τον τρόπο με τον οποίο διάφορα μέρη του εγκεφάλου επηρεάζουν τη διάθεση.
Περιοχές του εγκεφάλου και διάθεση
Οι λαϊκές παραδόσεις λένε ότι τα συναισθήματα κατοικούν στην καρδιά. Η επιστήμη, όμως, εντοπίζει την έδρα των συναισθημάτων σας στον εγκέφαλο. Ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου βοηθούν στη ρύθμιση της διάθεσης. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι -πιο σημαντικό από τα επίπεδα συγκεκριμένων χημικών ουσιών του εγκεφάλου- οι συνδέσεις των νευρικών κυττάρων, η ανάπτυξη των νευρικών κυττάρων και η λειτουργία των νευρικών κυκλωμάτων έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην κατάθλιψη.
Οι ολοένα και πιο εξελιγμένες μορφές απεικόνισης του εγκεφάλου - όπως η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET), η υπολογιστική τομογραφία εκπομπής ενός φωτονίου (SPECT) και η λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) - επιτρέπουν μια πολύ πιο προσεκτική ματιά στον εγκέφαλο από ό,τι ήταν δυνατό στο παρελθόν. Μια σάρωση fMRI, για παράδειγμα, μπορεί να παρακολουθήσει τις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα όταν μια περιοχή του εγκεφάλου ανταποκρίνεται κατά τη διάρκεια διαφόρων εργασιών. Μια σάρωση PET ή SPECT μπορεί να χαρτογραφήσει τον εγκέφαλο μετρώντας την κατανομή και την πυκνότητα των υποδοχέων νευροδιαβιβαστών σε ορισμένες περιοχές.
Η χρήση αυτής της τεχνολογίας έχει οδηγήσει σε καλύτερη κατανόηση του ποιες περιοχές του εγκεφάλου ρυθμίζουν τη διάθεση και πώς άλλες λειτουργίες, όπως η μνήμη, μπορεί να επηρεάζονται από την κατάθλιψη. Οι περιοχές που παίζουν σημαντικό ρόλο στην κατάθλιψη είναι η αμυγδαλή, ο θάλαμος και ο ιππόκαμπος.
Έρευνες δείχνουν ότι ο ιππόκαμπος είναι μικρότερος σε ορισμένα άτομα με κατάθλιψη. Για παράδειγμα, σε μια μελέτη fMRI που δημοσιεύθηκε στο The Journal of Neuroscience, οι ερευνητές μελέτησαν 24 γυναίκες που είχαν ιστορικό κατάθλιψης. Κατά μέσο όρο, ο ιππόκαμπος ήταν κατά 9% έως 13% μικρότερος στις γυναίκες με κατάθλιψη σε σύγκριση με εκείνες που δεν είχαν κατάθλιψη. Όσο περισσότερες περιόδους κατάθλιψης είχε μια γυναίκα, τόσο μικρότερος ήταν ο ιππόκαμπος. Το άγχος, το οποίο παίζει ρόλο στην κατάθλιψη, μπορεί να είναι βασικός παράγοντας εδώ, καθώς οι ειδικοί πιστεύουν ότι το άγχος μπορεί να καταστείλει την παραγωγή νέων νευρώνων (νευρικών κυττάρων) στον ιππόκαμπο.
Οι ερευνητές διερευνούν πιθανές συνδέσεις μεταξύ της υποτονικής παραγωγής νέων νευρώνων στον ιππόκαμπο και της χαμηλής διάθεσης. Ένα ενδιαφέρον γεγονός σχετικά με τα αντικαταθλιπτικά υποστηρίζει αυτή τη θεωρία. Τα φάρμακα αυτά αυξάνουν αμέσως τη συγκέντρωση των χημικών αγγελιοφόρων στον εγκέφαλο (νευροδιαβιβαστές). Ωστόσο, οι άνθρωποι συνήθως δεν αρχίζουν να αισθάνονται καλύτερα για αρκετές εβδομάδες ή και περισσότερο. Οι ειδικοί αναρωτιούνται εδώ και καιρό γιατί, αν η κατάθλιψη ήταν κυρίως αποτέλεσμα χαμηλών επιπέδων νευροδιαβιβαστών, οι άνθρωποι δεν αισθάνονται καλύτερα αμέσως μόλις αυξηθούν τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών.
Η απάντηση μπορεί να είναι ότι η διάθεση βελτιώνεται μόνο καθώς τα νεύρα αναπτύσσονται και σχηματίζουν νέες συνδέσεις, μια διαδικασία που διαρκεί εβδομάδες. Στην πραγματικότητα, μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι τα αντικαταθλιπτικά όντως ωθούν την ανάπτυξη και την ενισχυμένη διακλάδωση των νευρικών κυττάρων στον ιππόκαμπο. Έτσι, υποστηρίζει η θεωρία, η πραγματική αξία αυτών των φαρμάκων μπορεί να έγκειται στη δημιουργία νέων νευρώνων (μια διαδικασία που ονομάζεται νευρογένεση), στην ενίσχυση των συνδέσεων των νευρικών κυττάρων και στη βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των νευρικών κυκλωμάτων. Αν αυτό ισχύει, θα μπορούσαν να αναπτυχθούν φάρμακα για την κατάθλιψη που θα προάγουν ειδικά τη νευρογένεση, με την ελπίδα ότι οι ασθενείς θα βλέπουν ταχύτερα αποτελέσματα από ό,τι με τις τρέχουσες θεραπείες.
Οι περιοχές που εμφανίζονται εδώ αντικατοπτρίζονται και στα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου. Επίσης, οι δομές αυτές αλληλοεμπλέκονται- η απεικόνιση υποδηλώνει τη σχετική θέση αλλά όχι την ακριβή θέση.
Αμυγδαλή: Η αμυγδαλή είναι μέρος μιας ομάδας δομών βαθιά στον εγκέφαλο που σχετίζεται με συναισθήματα όπως ο θυμός, η ευχαρίστηση, η θλίψη, ο φόβος και η σεξουαλική διέγερση. Η ανάκληση μιας συναισθηματικά φορτισμένης ανάμνησης, όπως μια τρομακτική κατάσταση, ενεργοποιεί την αμυγδαλή. Η δραστηριότητα στην αμυγδαλή είναι υψηλότερη όταν ένα άτομο είναι λυπημένο ή κλινικά καταθλιπτικό, και αυτό συνεχίζεται ακόμη και μετά την αποκατάσταση από την κατάθλιψη. Αυτή η αύξηση της δραστηριότητας μπορεί στην πραγματικότητα να προκαλέσει τη διεύρυνση της αμυγδαλής.
Βασικά γάγγλια (δεν απεικονίζεται): Τα βασικά γάγγλια είναι μια σχετική ομάδα δομών βαθιά στον εγκέφαλο. Συνδέονται και αλληλεπιδρούν με δομές που βρίσκονται πιο κοντά στην επιφάνεια του εγκεφάλου. Μπορεί να συμβάλλουν στη διευκόλυνση της κίνησης και μπορεί να εμπλέκονται στην απομνημόνευση, τη σκέψη και τη συναισθηματική επεξεργασία. Ορισμένες μελέτες έχουν διαπιστώσει συρρίκνωση και άλλες δομικές αλλαγές στα βασικά γάγγλια σε άτομα με κατάθλιψη.
Ιππόκαμπος: Ο ιππόκαμπος διαδραματίζει βασικό ρόλο στην επεξεργασία της μακροπρόθεσμης μνήμης. Η αλληλεπίδραση μεταξύ του ιππόκαμπου και της αμυγδαλής μπορεί να εξηγεί το γνωμικό «σκυλί που γαβγίζει δεν δαγκώνει». Είναι αυτό το τμήμα του εγκεφάλου που καταγράφει τον φόβο όταν έρχεστε αντιμέτωποι με ένα σκυλί που γαβγίζει και είναι επιθετικό, και η ανάμνηση μιας τέτοιας εμπειρίας μπορεί να σας κάνει επιφυλακτικούς απέναντι στα σκυλιά που θα συναντήσετε αργότερα στη ζωή σας. Ο ιππόκαμπος είναι μικρότερος σε ορισμένους καταθλιπτικούς ανθρώπους και η έρευνα δείχνει ότι η συνεχής έκθεση σε ορμόνες του στρες βλάπτει την ανάπτυξη των νευρώνων σε αυτό το τμήμα του εγκεφάλου.
