Είναι γνωστό πως ο επαρκής και ποιοτικός ύπνος είναι υψίστης σημασίας για τη σωματική και την ψυχική μας υγεία, με τους περισσότερους από εμάς να έχουμε ακούσει ότι η «χρυσή τομή» βρίσκεται στις 8 ώρες.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, πολλοί είναι οι επιστήμονες που υποστηρίζουν ότι οι 8 συνεχόμενες ώρες ύπνου δεν ανταποκρίνονται στον τρόπο με τον οποίο έχει εξελιχθεί το ανθρώπινο σώμα να ξεκουράζεται.
Ο διφασικός ύπνος
Όπως, μάλιστα, αναφέρεται σε παλαιότερο ρεπορτάζ του BBC, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο ψυχίατρος Τόμας Βερ διεξήγαγε ένα πείραμα, όπου μια ομάδα ατόμων ζούσε στο απόλυτο σκοτάδι για 14 ώρες την ημέρα, επί έναν ολόκληρο μήνα.
Χρειάστηκε χρόνος μέχρι ο ύπνος τους να σταθεροποιηθεί, αλλά μέχρι την τέταρτη εβδομάδα οι συμμετέχοντες είχαν υιοθετήσει ένα ξεκάθαρο μοτίβο ύπνου: κοιμόντουσαν πρώτα για τέσσερις ώρες, ξυπνούσαν για μία έως δύο ώρες και έπειτα κοιμόντουσαν ξανά για άλλες τέσσερις ώρες.
Το 2001, ο ιστορικός Ρότζερ Έκιρτς από το Virginia Tech δημοσίευσε μια καθοριστική μελέτη, βασισμένη σε 16 χρόνια έρευνας, η οποία αποκάλυψε πλήθος ιστορικών στοιχείων που αποδεικνύουν πως οι άνθρωποι συνήθιζαν να κοιμούνται σε δύο ξεχωριστές περιόδους.
Παρότι οι ειδικοί του ύπνου εντυπωσιάστηκαν από την έρευνα, στην κοινωνία εξακολουθεί να επικρατεί η πεποίθηση ότι ο ύπνος πρέπει να διαρκεί οκτώ συνεχόμενες ώρες, όπως τονίζει το BBC.
Το βιβλίο του At Day’s Close: Night in Times Past, που εκδόθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα, περιλαμβάνει περισσότερες από 500 αναφορές σε τμηματικό ύπνο – από ημερολόγια, δικαστικά αρχεία, ιατρικά βιβλία και λογοτεχνικά έργα, από την Οδύσσεια του Ομήρου έως ανθρωπολογικές καταγραφές σύγχρονων φυλών στη Νιγηρία.
Όπως και στο πείραμα του Βερ, αυτές οι αναφορές περιγράφουν έναν πρώτο ύπνο που ξεκινούσε περίπου δύο ώρες μετά το σούρουπο, ακολουθούμενο από μια περίοδο αφύπνισης διάρκειας μίας ή δύο ωρών, και έπειτα έναν δεύτερο ύπνο.
«Δεν είναι μόνο ο αριθμός των αναφορών που κάνει εντύπωση – είναι ο τρόπος που αναφέρονται σε αυτό, σαν να πρόκειται για κάτι αυτονόητο», δηλώνει ο ιστορικός.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αφύπνισης, οι άνθρωποι ήταν αρκετά δραστήριοι. Συχνά σηκώνονταν, πήγαιναν στην τουαλέτα ή κάπνιζαν, ενώ κάποιοι επισκέπτονταν ακόμη και γείτονες. Οι περισσότεροι, ωστόσο, παρέμεναν στο κρεβάτι, διαβάζοντας, γράφοντας και συχνά προσευχόμενοι. Μάλιστα, αμέτρητα προσευχητάρια από τα τέλη του 15ου αιώνα περιλάμβαναν ειδικές προσευχές για τις ώρες ανάμεσα στους δύο ύπνους.
Πώς μπορεί να μας επηρεάσει ο συνεχόμενος ύπνος
Σήμερα, οι περισσότεροι άνθρωποι φαίνεται να έχουν προσαρμοστεί αρκετά καλά στον οκτάωρο ύπνο. Παρ' όλα αυτά, ο Έκιρτς πιστεύει ότι πολλά προβλήματα ύπνου μπορεί να έχουν τις ρίζες τους στην φυσική προτίμηση του ανθρώπινου σώματος για τμηματικό ύπνο, καθώς και στην ευρεία χρήση του τεχνητού φωτισμού.
Αυτό ίσως εξηγεί μια κατάσταση που ονομάζεται αϋπνία διατήρησης ύπνου, όπου οι άνθρωποι ξυπνούν στη μέση της νύχτας και δυσκολεύονται να ξανακοιμηθούν, σημειώνει.
Ο Ράσελ Φόστερ, καθηγητής νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης με εξειδίκευση στον κιρκαδικό ρυθμό (το εσωτερικό «ρολόι» του σώματος), συμμερίζεται αυτή την άποψη και προσθέτει: «Πολλοί άνθρωποι ξυπνούν μέσα στη νύχτα και πανικοβάλλονται. Τους λέω ότι αυτό που βιώνουν είναι μια επιστροφή στο διφασικό μοτίβο ύπνου».
Ο ψυχολόγος ύπνου, Γκρεγκ Τζέικομπς, υποστηρίζει ότι η περίοδος αφύπνισης μεταξύ των δύο φάσεων ύπνου, όταν οι άνθρωποι αναγκάζονταν να ξεκουραστούν και να χαλαρώσουν, μπορεί να έπαιζε σημαντικό ρόλο στην ανθρώπινη ικανότητα να ρυθμίζουν το στρες με φυσικό τρόπο.
«Κατά το μεγαλύτερο μέρος της εξέλιξής μας, κοιμόμασταν με συγκεκριμένο τρόπο. Το να ξυπνάμε στη διάρκεια της νύχτας είναι μέρος της φυσιολογίας του ανθρώπινου οργανισμού», πρόσθεσε ο δρ. Τζέικομπς.
Τι ισχύει για τον 8ωρο ύπνο
Ο «κανόνας» των οκτώ ωρών ύπνου είναι, στην πραγματικότητα, περισσότερο ένας ιατρικός μύθος, εξήγησε μιλώντας στο Today η δρ. Σέλμπι Χάρις, κλινικής ψυχολόγος εξειδικευμένη στην ιατρική του ύπνου και διευθύντρια του Sleepopolis. Όμως, από πού προέρχεται αυτός ο κανόνας και γιατί είναι τόσο δημοφιλής;
«Δεν χρειάζονται όλοι οκτώ ώρες ύπνου. Οι περισσότεροι άνθρωποι, όμως, χρειάζονται από επτά έως εννέα ώρες. ... Αυτή είναι η βάση του κανόνα», εξηγεί.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Ιατρικής του Ύπνου, οι υγιείς ενήλικες χρειάζονται τουλάχιστον επτά ώρες ύπνου κάθε βράδυ, σε τακτική βάση, για βέλτιστη υγεία. Έτσι, για τους περισσότερους ανθρώπους, οι οκτώ ώρες είναι αρκετές - αλλά δεν είναι απαραίτητες για όλους.
Ωστόσο, ο τακτικός ύπνος κάτω από επτά ώρες τη νύχτα συνδέεται με δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία. Αν και κάποιοι μπορεί να διαπιστώσουν ότι μπορούν να λειτουργήσουν με έξι ώρες ύπνου, οι ειδικοί συνιστούν ως ελάχιστο τις επτά ώρες για βέλτιστη υγεία.
«Αυτό που συνήθως παρατηρούμε είναι ότι όταν ο ύπνος πέφτει κάτω από έξι ή επτά ώρες, εμφανίζεται ισχυρότερη συσχέτιση μεταξύ ύπνου και προβλημάτων υγείας ή θανάτου», λέει η Άτγουντ. Όσο περισσότερο μειώνεται ο ύπνος κάτω από τις επτά ώρες σε τακτική βάση, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος.
Οι ανάγκες ύπνου διαφέρουν κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου, καθώς και ανάλογα με άλλους παράγοντες, όπως προϋπάρχουσες παθήσεις. Γενικά, οι ειδικοί προτείνουν συγκεκριμένα εύρη ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα. Για τους ενήλικες, οι ώρες ύπνου κυμαίνονται από επτά έως εννέα ώρες ανά 24ωρο, ενώ για τα παιδιά είναι πολύ περισσότερες.
Αυτές οι συστάσεις βασίζονται σε μεγάλες πληθυσμιακές μελέτες που εξετάζουν πόσες ώρες ύπνου χρειάζονται οι άνθρωποι, εξηγεί η δρ. Μόλι Άτγουντ, επίκουρη καθηγήτρια ψυχιατρικής και επιστημών συμπεριφοράς στο Johns Hopkins Medicine.
Η ανάγκη ύπνου ενός ατόμου είναι ο αριθμός των ωρών που θα κοιμόταν φυσικά — χωρίς εξωτερικούς περιορισμούς ή ξυπνητήρια — για να ξυπνήσει αισθανόμενος ξεκούραστος και να λειτουργήσει την επόμενη ημέρα. Αν κοιμάστε επαρκώς, γενικά θα αισθάνεστε σε εγρήγορση και δεν θα έχετε την ανάγκη να κοιμηθείτε κατά τη διάρκεια της ημέρας.
