Εάν αναρωτιέστε γιατί νιώθετε πως ο χρόνος περνά ολοένα και πιο γρήγορα όσο μεγαλώνετε, δεν είστε οι μόνοι. Είναι γεγονός πως όσο μεγαλώνουμε, αλλάζει και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο.
Τι είναι, όμως, αυτό που έχει αλλάξει; Πρόκειται απλώς για τον πολυάσχολο ρυθμό ζωής μας ή συμβαίνει κάτι βαθύτερο στον εγκέφαλό μας;
Οι επιστήμονες προσπαθούν να λύσουν αυτό το διαχρονικό μυστήριο και να εξηγήσουν γιατί ο χρόνος φαίνεται να «τρέχει» όσο μεγαλώνουμε.
Πώς αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος τον χρόνο
Από τις αλλαγές στον τρόπο που επεξεργάζεται ο εγκέφαλος τις πληροφορίες, μέχρι τις καθημερινές μας συνήθειες, πολλά πράγματα επηρεάζουν τον τρόπο που βιώνουμε τον χρόνο. Ένας πολύ σημαντικός παράγοντας είναι οι εμπειρίες μας. Για ένα παιδί 10 ετών, το διάστημα του ενός έτους αποτελεί το 10% της ζωής του, πρόκειται δηλαδή για ένα τεράστιο χρονικό διάστημα. Αντίθετα, για έναν άνθρωπο 50 χρονών, το διάστημα αυτό αποτελεί μόλις το 1 πεντηκοστό της ζωής του και φαντάζει πολύ μικρότερο.
Από την άλλη, ο Adrian Bejan, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Duke με πολυετή εμπειρία, δίνει μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εξήγηση για το φαινόμενο αυτό. Υποστηρίζει ότι η αντίληψή μας για τον χρόνο μεταβάλλεται λόγω σωματικών αλλαγών στον εγκέφαλο και το σώμα μας όσο μεγαλώνουμε.
Σύμφωνα με τον ίδιο, υπάρχει διαφορά ανάμεσα στον αντικειμενικό, μετρήσιμο χρόνο και στον χρόνο όπως τον αντιλαμβανόμαστε εμείς.
Όπως εξηγεί ο ερευνητής: «Ο χρόνος του ρολογιού δεν είναι ίδιος με αυτόν που αντιλαμβάνεται ο ανθρώπινος νους. Ο “χρόνος του μυαλού” είναι μια ακολουθία εικόνων — αντανακλάσεις της πραγματικότητας που φτάνουν στον εγκέφαλο μέσω των αισθήσεων».
Με απλά λόγια, ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται μια ροή από εικόνες βασισμένες σε αυτά που βλέπουμε, ακούμε και βιώνουμε.
Όταν είμαστε νέοι, ο εγκέφαλος επεξεργάζεται αυτές τις εικόνες πολύ γρήγορα. Καθώς μεγαλώνουμε, η επεξεργασία επιβραδύνεται λόγω φυσικών μεταβολών, όπως η φθορά των νευρικών συνδέσεων.
Γιατί κάποιες μέρες μοιάζουν «μεγαλύτερες»
Έχετε προσέξει ότι οι μέρες γεμάτες νέες εμπειρίες ή δραστηριότητες μοιάζουν να κρατάνε περισσότερο; Αυτό συμβαίνει γιατί ο εγκέφαλος επεξεργάζεται περισσότερες πληροφορίες και δημιουργεί περισσότερες «εικόνες».
Όταν είστε ξεκούραστοι, ο εγκέφαλος λειτουργεί πιο αποτελεσματικά, απορροφώντας περισσότερα από το περιβάλλον σας.
Σκεφτείτε τους αθλητές που αποδίδουν καλύτερα όταν έχουν ξεκουραστεί. Όπως λέει ο Bejan: «Η έλλειψη ξεκούρασης σάς κάνει να χάνετε τις φάσεις, να μην προλαβαίνετε να αντιδράσετε, να μην “βλέπετε” την μπάλα πριν φτάσει σε εσάς».
Το ίδιο ισχύει και για τους μαθητές στις εξετάσεις: όταν το μυαλό είναι ξεκούραστο, επεξεργάζεται καλύτερα τα δεδομένα — και ο χρόνος μοιάζει να διαρκεί περισσότερο.
Ο ρόλος της ρουτίνας στο χρόνο
Η καθηγήτρια Ψυχολογίας Cindy Lustig από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν προσεγγίζει το θέμα από μια άλλη οπτική. Επισημαίνει ότι με την ηλικία η ζωή μας γίνεται πιο προβλέψιμη.
«Καθώς μεγαλώνουμε, τείνουμε να ζούμε με πιο συγκεκριμένες ρουτίνες και βιώνουμε λιγότερες σημαντικές στιγμές, οι οποίες λειτουργούν ως σημεία αναφοράς στην πορεία της ζωής μας», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Όταν έχουμε λιγότερες νέες εμπειρίες, ο εγκέφαλος αρχίζει να «συγχωνεύει» παρόμοιες μέρες και εβδομάδες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο χρόνος να φαίνεται ότι περνάει πιο γρήγορα, αφού λείπουν οι στιγμές που κάνουν κάθε περίοδο ξεχωριστή.
Πώς επηρεάζουν τα social media την αίσθηση του χρόνου
Στην εποχή της τεχνολογίας, η υπερβολική χρήση των social media μπορεί επίσης να παραμορφώσει την αντίληψη που έχουμε για τον χρόνο. Όταν «χάνεστε» μέσα σε εφαρμογές και πλατφόρμες, κατακλύζεστε από εικόνες, βίντεο και συνεχείς ενημερώσεις.
Αυτή η αδιάκοπη διέγερση των αισθήσεων μπορεί να κάνει τις ώρες να περνούν χωρίς να το καταλαβαίνετε. Οι ίδιες οι πλατφόρμες ενθαρρύνουν την παρατεταμένη χρήση με λειτουργίες όπως το ατελείωτο scroll και τα βίντεο που παίζουν αυτόματα.
Και δεν είναι μόνο αυτό. Η υπερβολική χρήση των social media μπορεί να οδηγήσει και σε διαταραχές ύπνου — ειδικά όταν ξενυχτάτε χαζεύοντας την οθόνη.
Η έλλειψη ύπνου επηρεάζει τη γνωστική λειτουργία, με αποτέλεσμα να μην επεξεργάζεστε σωστά τις πληροφορίες και να νιώθετε ότι ο χρόνος «συρρικνώνεται».
Οι αλλαγές που φέρνει το γήρας στον εγκέφαλο
Ο Bejan επισημαίνει ότι οι σωματικές αλλαγές στον εγκέφαλο έχουν σημαντική επίδραση στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο.
«Η ταχύτητα με την οποία αντιλαμβανόμαστε τις αλλαγές στις νοητικές εικόνες μειώνεται με την ηλικία, λόγω διαφόρων παραγόντων όπως η μείωση της συχνότητας των σακκαδικών κινήσεων, η φθορά των νευρικών οδών και άλλες σωματικές μεταβολές», εξηγεί.
Όσο οι νευρικές συνδέσεις επιβραδύνονται, τόσο περισσότερο χρόνο χρειάζεται ο εγκέφαλος για να επεξεργαστεί νέες πληροφορίες. Έτσι, μέσα στον ίδιο αντικειμενικό χρόνο, δημιουργούμε λιγότερες «εικόνες» στο μυαλό μας — κι αυτό κάνει τον χρόνο να μοιάζει ότι κυλάει πιο γρήγορα.
Τι συμβαίνει τελικά με τον χρόνο;
Η απάντηση ίσως είναι συνδυαστική. Η αντίληψή μας για τον χρόνο αλλάζει πιθανότατα τόσο λόγω των φυσικών αλλαγών στον εγκέφαλο όσο και λόγω του τρόπου που ζούμε όσο μεγαλώνουμε.
Με λιγότερες νέες εμπειρίες και πιο αργή επεξεργασία πληροφοριών, ο χρόνος δείχνει να τρέχει.
Μήπως όμως μπορούμε να επιβραδύνουμε αυτή την αίσθηση αναζητώντας νέες εμπειρίες και κρατώντας το μυαλό μας σε εγρήγορση;
Ίσως το «μυστικό» να βρίσκεται στο να σπάσουμε τη ρουτίνα και να δώσουμε σημασία στη στιγμή. Αν βάλουμε περισσότερη ποικιλία στη ζωή μας και «γυμνάζουμε» το μυαλό μας, ίσως ξαναβρούμε αυτήν τη γνώριμη αίσθηση ότι ο χρόνος απλώνεται μπροστά μας.
