Οι εορταστικές μέρες συνοδεύονται από πολιτισμική πίεση να ανταποκριθούμε σε προσδοκίες, προκαλώντας συχνά άγχος και απογοήτευση, κάτι που το βιώνουμε αρκετές φορές κατά τη διάρκεια των αγορών που κάνουμε για να πάρουμε δώρα στους αγαπημένους μας ανθρώπους.

Η ψυχολόγος Λάρα Φερέιρο εξηγεί πως αυτό το φαινόμενο έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, καθώς πολλοί φοβούνται ότι δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις. Συναισθήματα ανεπάρκειας και αρνητικές σκέψεις, όπως «δεν δίνω αρκετά» ή «δεν μπορώ να το αντέξω οικονομικά», είναι συνηθισμένα. Αυτό συμβαίνει επειδή συχνά μετράμε την αγάπη για τους άλλους με βάση την ποσότητα και την ποιότητα των δώρων.

Ο φαύλος κύκλος της υπερκατανάλωσης και της σπατάλης

Όπως σημειώνει η Φερέιρο, η υποχρέωση να ξοδεύουμε υπερβολικά σε τρόφιμα, που συχνά ακριβαίνουν αυτή την εποχή, δημιουργεί απογοήτευση όταν καταλήγουν να χαλάνε λόγω έλλειψης προγραμματισμού. Παράλληλα, η νοητική κόπωση από τη συνεχή έκθεση σε καταναλωτικά μηνύματα αυξάνει την πίεση, ειδικά σε ευαίσθητους ανθρώπους.

Οι λεγόμενοι Υπερευαίσθητοι Άνθρωποι (PAS) είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στο άγχος που προκαλούν τα καταναλωτικά μηνύματα. Συχνά εμφανίζουν κρίσεις πανικού ή ακόμη και φοβίες όπως αγοραφοβία και κλειστοφοβία.

Η επίδραση των αγορών στον εγκέφαλο

Οι αγορές, κυρίως όταν συνοδεύονται από αίσθηση επιτυχίας (π.χ., η εύρεση του «τέλειου» δώρου), ενεργοποιούν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου, προκαλώντας απελευθέρωση ντοπαμίνης. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε εθισμό στην καταναλωτική συμπεριφορά.

Ωστόσο, το άγχος λόγω υπερβολικών εξόδων ή λήψης δανείων απελευθερώνει κορτιζόλη, την ορμόνη του στρες, που προκαλεί κόπωση και δυσκολία στη λήψη αποφάσεων. Η συνεχής λήψη καταναλωτικών αποφάσεων εξαντλεί τις νοητικές αντοχές, αυξάνοντας τον κίνδυνο οικονομικής ασυμφωνίας και ψυχολογικής δυσφορίας.

Οι διαταραχές και φοβίες της εορταστικής περιόδου

Το 60% των ενηλίκων εμφανίζει αυξημένα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης την περίοδο των Χριστουγέννων, με τις αγορές να αποτελούν την κυριότερη πηγή ανησυχίας. Φαινόμενα όπως το «Σύνδρομο της άδειας καρέκλας» (θλίψη για την απουσία αγαπημένων προσώπων) ή η ντρονοφοβία (φόβος για το άνοιγμα δώρων) είναι συχνά.

Πρακτικές συμβουλές για τη μείωση του στρες

Η Φερέιρο προτείνει:

• Καθορισμό ρεαλιστικού προϋπολογισμού: Σχεδιάστε από νωρίς και αποφύγετε παρορμητικές αγορές.
• Προσωπικές και δημιουργικές επιλογές δώρων: Τα χειροποίητα δώρα έχουν συναισθηματική αξία.
• Αυτοφροντίδα: Εντάξτε την άσκηση και τον διαλογισμό στην καθημερινότητά σας.
• Εκμάθηση ορίων: Πείτε «όχι» όταν χρειάζεται, χωρίς ενοχές.
• Αποφυγή συγκρίσεων: Αναπροσδιορίστε τις προσωπικές σας προσδοκίες.

Με αυτές τις στρατηγικές, η εορταστική περίοδος μπορεί να γίνει πιο διαχειρίσιμη και λιγότερο αγχωτική.