Υπάρχουν φαινόμενα που σχεδόν όλοι βιώνουν κάποια στιγμή στη ζωή τους, όπως το να σηκώνεσαι γρήγορα και να ζαλίζεσαι. Αυτό ονομάζεται ορθοστατική υπόταση ή στάση υπόταση, η οποία αποτελεί διαταραχή ενός αντισταθμιστικού μηχανισμού του σώματος, γνωστού ως ορθοστατικό αντανακλαστικό.
Όταν αυτό αποτυγχάνει, οι συνέπειες μπορεί να ξεπεράσουν την απλή ζάλη και να οδηγήσουν ακόμη και σε λιποθυμία. Εάν συμβαίνει μόνο περιστασιακά, δεν είναι πολύ έντονη και δεν οδηγεί σε συγκοπή (απώλεια συνείδησης), δεν υπάρχει γενικά λόγος ανησυχίας. Όταν όμως συμβαίνει συχνά, καλό είναι να συμβουλευτείτε έναν γιατρό για να μάθετε την αιτία και να την αντιμετωπίσετε κατάλληλα.
Η ορθοστατική υπόταση είναι μια ξαφνική και ταχεία πτώση της αρτηριακής πίεσης που συμβαίνει όταν ένα άτομο αλλάζει θέση, όπως π.χ. από το να ξαπλώνει στο να στέκεται όρθιο. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, ο οργανισμός ρυθμίζει αυτόματα την αρτηριακή πίεση, η οποία πρέπει να είναι υψηλότερη σε όρθια θέση από ό,τι σε οριζόντια θέση.
Έτσι, το σώμα προσαρμόζει τον τρόπο με τον οποίο αντλείται το αίμα για να διατηρηθεί η ροή του αίματος προς τον εγκέφαλο όταν η επίδραση της δύναμης της βαρύτητας είναι μεγαλύτερη. Ωστόσο, όταν η μεταβολή της αρτηριακής πίεσης συμβαίνει πολύ αργά όταν στέκεστε όρθιοι, η ροή του αίματος προς τον εγκέφαλο μπορεί να μειωθεί προσωρινά, με αποτέλεσμα να προκαλείται ζάλη, ζαλάδα ή λιποθυμία.
Καταστάσεις που προκαλούν ορθοστατική υπόταση
Σύμφωνα με τις κλινικές κατευθυντήριες οδηγίες, η ορθοστατική υπόταση ορίζεται ως μια διαρκής πτώση της συστολικής (που ευρέως αναφέρεται ως υψηλή) αρτηριακής πίεσης κατά τουλάχιστον 20 mmHg ή της διαστολικής (χαμηλής) αρτηριακής πίεσης κατά 10 mmHg εντός 3 λεπτών από την ορθοστασία ή την κλίση του κεφαλιού.
Τα πιθανά αίτια της δυσλειτουργίας του χρόνιου ορθοστατικού αντανακλαστικού είναι ποικίλα. «Σε ορισμένες περιπτώσεις οφείλεται στο ότι η καρδιά είναι αδύναμη και δεν έχει την ικανότητα να προσαρμόζεται στις διαφορετικές απαιτήσεις της αρτηριακής πίεσης», εξηγεί ο Jorge Máñez, νευρολόγος στο Vithas Valencia 9 de Octubre. Σε αυτές τις περιπτώσεις, πρόκειται για ασθενείς με καρδιακές παθήσεις.
Ωστόσο, ο ειδικός επισημαίνει ότι είναι πολύ πιο συνηθισμένο η προέλευση να είναι νευρολογική. «Πρόκειται για ασθενείς που έρχονται στο ιατρείο του νευρολόγου επειδή συχνά ζαλίζονται ή ακόμη και χάνουν τις αισθήσεις τους. Το πρόβλημα οφείλεται στο γεγονός ότι τα νεύρα που εμπλέκονται σε αυτό το ορθοστατικό αντανακλαστικό αλλοιώνονται λόγω γήρανσης ή νευροεκφυλιστικών ασθενειών, ιδίως της νόσου του Πάρκινσον. Ο Máñez διευκρινίζει ότι, αν και η κινητική αυτή διαταραχή είναι μία από τις πιο σχετικές με αυτή την αποτυχία στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, «η πλειονότητα των ασθενών με Πάρκινσον δεν παρουσιάζει κλινικά σημαντική ορθοστατική υπόταση».
Άλλες περιπτώσεις έχουν φαρμακολογική αιτία, δηλαδή υπάρχουν ορισμένα φάρμακα που προάγουν την ορθοστατική υπόταση. «Πρόκειται γενικά για ηλικιωμένους ασθενείς που λαμβάνουν πολυφαρμακευτική αγωγή», λέει ο νευρολόγος. Γενικά, το πρόβλημα λύνεται ή μετριάζεται σημαντικά με την επανεξέταση της φαρμακευτικής αγωγής, την προσαρμογή των δόσεων ορισμένων φαρμάκων και την εξάλειψη άλλων. Όταν αυτό δεν είναι αρκετό, υιοθετούνται άλλα μη φαρμακολογικά μέτρα, όπως η προώθηση της επαρκούς ενυδάτωσης (η οποία έχει αποδειχθεί ότι συμβάλλει στη μείωση της ορθοστατικής υπότασης), η χρήση καλτσών συμπίεσης ή η αποφυγή απότομων αλλαγών στη στάση του σώματος.
Πότε πρέπει να συμβουλευτείτε γιατρό
Η συχνότητα και η ένταση της ζάλης κατά την αλλαγή στάσης είναι το κλειδί για να καθοριστεί αν πρόκειται για ένα δυνητικά σοβαρό πρόβλημα που πρέπει να συζητηθεί με έναν γιατρό. «Όταν η ζάλη είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση, θα πρέπει να δείτε έναν γιατρό», λέει ο Máñez.
Τέλος, επισημαίνει ότι υπάρχει φαρμακολογική θεραπεία για την κατάσταση αυτή, αλλά επισημαίνει ότι είναι «εξαιρετικό» να φτάσει κανείς σε αυτό το σημείο, το οποίο προορίζεται για τις περιπτώσεις στις οποίες συμβαίνουν «επαναλαμβανόμενες συγκοπές».
