Τα κρούσματα της γρίπης των πτηνών γίνονται όλο και πιο συχνά. Πριν από ένα χρόνο, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) επιβεβαίωσε ότι η Ευρώπη υφίσταται τη μεγαλύτερη επιδημία του ιού αυτού, τόσο όσον αφορά τον αριθμό των κρουσμάτων στα πτηνά όσο και τη γεωγραφική εξάπλωση «χωρίς προηγούμενο», όπως ανέφερε ο ευρωπαϊκός οργανισμός. Η κατάσταση δεν έχει αλλάξει.
Σύμφωνα με το τελευταίο δελτίο του ECDC, μεταξύ 24 Ιουνίου και 1 Σεπτεμβρίου 2023, αναφέρθηκαν κρούσματα γρίπης των πτηνών υψηλής παθογονικότητας (HPAI), του λεγόμενου A(H5), σε οικόσιτα (25) και άγρια πτηνά (482) σε 21 χώρες της Ευρώπης. Τονίζουν ότι η τρέχουσα επιδημία στα άγρια πτηνά έχει ήδη ξεπεράσει εκείνη του προηγούμενου επιδημιολογικού έτους όσον αφορά τον συνολικό αριθμό των ανιχνεύσεων του πιο παθογόνου ιού.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature πιστοποιεί αυτά τα γεγονότα. Ταυτόχρονα, αποκαλύπτει σημαντικές αλλαγές στην οικολογία και την εξέλιξη των ιών της γρίπης των πτηνών υψηλής παθογονικότητας Η5, συμπεριλαμβανομένης μιας σημαντικής μετατόπισης της παγκόσμιας κατανομής. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι το επίκεντρο αυτών των ιών έχει εξαπλωθεί πέρα από την Ασία σε νέες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων τμημάτων της Αφρικής και της Ευρώπης.
Η δραστηριότητα του υψηλής παθογονικότητας ιού Η5Ν1 των πτηνών έχει ενταθεί παγκοσμίως από το 2021, μολύνοντας και θανατώνοντας αυξανόμενο αριθμό άγριων πτηνών και πουλερικών, καθώς και θέτοντας σε κίνδυνο τα θηλαστικά (συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων). Και αυτό διότι το φοβερό «άλμα είδους» από τα πτηνά στα θηλαστικά έχει αποδειχθεί μέσω τυχαίων μολύνσεων σε βιζόν, αλλά και σε γκρίζες φώκιες στη Νέα Αγγλία των ΗΠΑ.
Ο Gustavo del Real, ερευνητής στο Εθνικό Ινστιτούτο Έρευνας και Τεχνολογίας για τη Γεωργία και τα Τρόφιμα (INIA-CSIC), υπενθυμίζει, όπως αναφέρει το SMC, ότι «αν και οι ιοί H5N1 εμφανίστηκαν αρχικά στην Κίνα το 1996, η εμφάνιση κρουσμάτων με εξελιγμένα στελέχη του υποτύπου H5 δεν έχει σταματήσει έκτοτε, κυρίως στην Ασία. Η μελέτη αυτή διευκρινίζει την προέλευση και την υποκείμενη εξέλιξη των ιδιαίτερα παθογόνων ιών Η5Ν1 που ευθύνονται για την πανζουρική γρίπη των πτηνών που εμφανίστηκε το 2021».
Από το Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ, ο Vijaykrishna Dhanasekaran και η ομάδα του εξέτασαν την μεταβαλλόμενη προέλευση και τις τάσεις των κρουσμάτων Η5 σε πτηνά υψηλής παθογονικότητας, χρησιμοποιώντας επιδημιολογικά δεδομένα που συνέλεξαν ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας και ο Παγκόσμιος Οργανισμός για την Υγεία των Ζώων μεταξύ 2005 και 2022, καθώς και την ανάλυση περισσότερων από 10.000 πλήρων ιικών γονιδιωμάτων.
Εξηγούν ότι «χρησιμοποιώντας επιδημιολογικές, χωρικές και γονιδιωματικές προσεγγίσεις, καταδεικνύουμε αλλαγές στην προέλευση της αναζωπύρωσης του HPAI H5 και αποκαλύπτουμε σημαντικές αλλαγές στην οικολογία και την εξέλιξη του ιού».
Κατά τη διάρκεια της περιόδου 2016-17, εντοπίστηκαν σημαντικές εστίες και η ανάλυση του γονιδιώματος αποκάλυψε ότι οι ιικές γραμμές προέρχονταν από την Ασία, συγκεκριμένα από την Κίνα. Αντίθετα, δύο νέοι ιοί Η5 που εντοπίστηκαν μεταξύ 2020 και 2022 και προέκυψαν από αφρικανικούς και ευρωπαϊκούς πληθυσμούς πτηνών υποδεικνύουν μια αξιοσημείωτη μετατόπιση του επίκεντρου του Η5 από τα ασιατικά εδάφη προς άλλες ηπείρους.
«Τα δεδομένα των κρουσμάτων δείχνουν βασικά γεγονότα αναζωπύρωσης το 2016-2017 και το 2020-2021, τα οποία συνέβαλαν στην εμφάνιση και την πανζωική εξάπλωση του H5N1 το 2021-2022», σημειώνουν. Η γονιδιωματική ανάλυση αποκαλύπτει ότι «οι επιζωοτίες του 2016-2017 προήλθαν από την Ασία, όπου ενδημούν οι δεξαμενές HPAI H5. Το 2020-2021, οι ιοί 2.3.4.4b H5N8 εμφανίστηκαν σε αφρικανικά πουλερικά, με μεταλλάξεις που τροποποίησαν τη δομή του HA και τη δέσμευση των υποδοχέων. Το 2021-2022, ένας νέος ιός H5N1 εξελίχθηκε μέσω ανασυνδυασμού σε άγρια πτηνά στην Ευρώπη και υπέστη περαιτέρω ανασυνδυασμό με τη γρίπη των πτηνών χαμηλής παθογονικότητας σε άγρια και οικόσιτα πτηνά κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας εξάπλωσης», εξηγεί το έγγραφο.
Με τον τρόπο αυτό, διαπίστωσαν ότι τα στελέχη αυτά είχαν εξελιχθεί μέσω γενετικής επανασύνδεσης με ιικές παραλλαγές χαμηλής παθογένειας καθώς εξαπλώνονταν. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι «τα αποτελέσματα αυτά αναδεικνύουν μια μετατόπιση του επίκεντρου του HPAI H5 πέρα από την Ασία και υποδεικνύουν ότι η αυξανόμενη παραμονή του HPAI H5 σε άγρια πτηνά διευκολύνει τη γεωγραφική επέκταση και την επέκταση του εύρους ξενιστών, επιταχύνοντας την ταχύτητα εξάπλωσης και αυξάνοντας τη δυνατότητα επαναπροσδιορισμού. Καθώς οι προηγούμενες επιδημίες των Η5Ν1 και Η5Ν8 προκλήθηκαν από πιο σταθερούς γονιδιωματικούς αστερισμούς, αυτές οι πρόσφατες αλλαγές αντανακλούν προσαρμογή στη διεπαφή μεταξύ οικόσιτων και άγριων πτηνών».
Οι ερευνητές υποδηλώνουν μέσω της ανάλυσής τους ότι η αυξανόμενη επιμονή της γρίπης των πτηνών στους πληθυσμούς των άγριων πτηνών οδηγεί στην εξέλιξη και την εξάπλωση νέων στελεχών. «Οι στρατηγικές εξάλειψης στα οικόσιτα πτηνά εξακολουθούν να αποτελούν υψηλή προτεραιότητα για τον περιορισμό μελλοντικών επιζωοτιών». Ως εκ τούτου, προτρέπουν για αυξημένη επιτήρηση της εξάπλωσης του ιού και παρακολούθηση του επιπολασμού της γρίπης των πτηνών υψηλής παθογονικότητας στους παγκόσμιους πληθυσμούς πτηνών, καθώς και για τη σημασία της κατανόησης της εξέλιξης του ιού για τον μετριασμό και την αντίδραση στα νέα στελέχη.
