Η μελατονίνη, μια ορμόνη που παράγεται σε διάφορα μέρη του σώματος, σχετίζεται με τους ρυθμούς εγρήγορσης και ύπνου. Για το λόγο αυτό, χρησιμοποιείται ευρέως ως συμπλήρωμα διατροφής ή φάρμακο για τη βελτίωση του ύπνου. Η δράση της όμως υπερβαίνει κατά πολύ τον ύπνο και έχει, μεταξύ άλλων, επίδραση στο σωματικό λίπος και την παχυσαρκία. Αυτό έχει αποδειχθεί από μια σειρά επιστημονικών μελετών που έχουν δημοσιευτεί τα τελευταία χρόνια.

Μια ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου της Γρανάδας επιβεβαίωσε τις θετικές επιδράσεις της μελατονίνης στην πρόληψη της παχυσαρκίας και τη δράση της στο σπλαχνικό λίπος, το οποίο συσσωρεύεται βαθιά στην κοιλιά, κοντά σε ζωτικά όργανα, και μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας. Τα αποτελέσματά τους δημοσιεύθηκαν σε δύο μελέτες με επικεφαλής τον καθηγητή Ahmad Agil στα περιοδικά Biomedicine & Pharmacotherapy και Antioxidants.

Πώς η μελατονίνη δρα κατά της παχυσαρκίας

Σε πειράματα με παχύσαρκους και διαβητικούς αρουραίους και των δύο φύλων, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η χρόνια χορήγηση ενός φαρμάκου μελατονίνης (10 mg/kg σωματικού βάρους/ημέρα για 3 μήνες) απέτρεψε την παχυσαρκία σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι η οξεία θεραπεία και μείωσε τη σπλαχνική παχυσαρκία κατά περίπου 3%. Βελτίωσε επίσης την ατροφία των μυϊκών ινών που προκαλείται από την παχυσαρκία και προώθησε τη μετατροπή της σε μια πιο αργή, πιο οξειδωτική λειτουργία. Οδήγησε επίσης σε αύξηση της δραστηριότητας και του περιεχομένου των μιτοχονδρίων (τα μιτοχόνδρια είναι τα ενεργειακά κέντρα των κυττάρων), γεγονός που εξηγεί τη μείωση της αύξησης του σωματικού βάρους τόσο στους θηλυκούς όσο και στους αρσενικούς αρουραίους.

Κρύο μπάνιο για να ενισχύσετε την επίδραση της μελατονίνης

Οι επιστήμονες προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα συνδυάζοντας τη χορήγηση μελατονίνης με ένα μπάνιο σε ελαφρώς κρύο νερό, περίπου 17°C, που είναι η μέση θερμοκρασία της θάλασσας. Με αυτόν τον τρόπο πέτυχαν μεγαλύτερη μείωση του βάρους. Η μέθοδος αυτή θα μπορούσε να είναι αποτελεσματική για άτομα με παχυσαρκία.

Το βιολογικό ρολόι, σύμμαχος κατά της παχυσαρκίας

Πέρα από την πιθανή φαρμακολογική εφαρμογή της μελατονίνης για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας -όταν ολοκληρωθούν οι σχετικές κλινικές δοκιμές- τα αποτελέσματα των πειραμάτων σε εργαστηριακούς αρουραίους προσφέρουν σημαντικές ενδείξεις για τους βιολογικούς μηχανισμούς με τους οποίους ο τρόπος ζωής, και ιδίως οι ρυθμοί αφύπνισης και ύπνου, επηρεάζουν την αύξηση του σωματικού βάρους. Παρέχουν επίσης πιθανές λύσεις.

«Τα προβλήματα της παχυσαρκίας, της υπερβαρίας και του διαβήτη τύπου 2 γίνονται όλο και πιο συχνά στις αναπτυγμένες και στις αναπτυσσόμενες χώρες», λέει ο Agil, ο οποίος επισημαίνει ότι αυτό είναι αποτέλεσμα της κακής προσαρμογής του ανθρώπινου γονιδιώματος σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχούν περιβαλλοντικοί παράγοντες που ευνοούν την αύξηση του σωματικού βάρους, οι οποίοι όμως μπορούν να τροποποιηθούν:

• Καθιστικός τρόπος ζωής.
• Υψηλής θερμιδικής αξίας τρόφιμα και ποτά με συνεχή και απεριόριστη πρόσβαση.
• Απομόνωση από το κρύο.
• Βιομηχανική χειραγώγηση των τροφίμων με πρόσθετα όπως σνακ, γλυκαντικά και ενισχυτικά γεύσης.
• Διαταραχή των κιρκάδιων βιολογικών ρυθμών λόγω υπερβολικής και χρόνιας έκθεσης στο νυχτερινό φως από: νυχτερινή εργασία, νυχτερινή κατανάλωση τροφής, διαταραχές ύπνου, στρες και έλλειψη έκθεσης στο φυσικό φως, που μειώνει τα ενδογενή επίπεδα μελατονίνης.

Για τον μετριασμό αυτού του περιβάλλοντος που προάγει το υπερβολικό βάρος, ο ερευνητής συνιστά την επιλογή κατάλληλων δραστηριοτήτων με βάση το εσωτερικό βιολογικό ρολόι που σηματοδοτεί τη μέρα και τη νύχτα του κάθε ανθρώπου:

Κατά τη διάρκεια της ημέρας

Έκθεση στο φυσικό φως- επαρκής σωματική δραστηριότητα- επιλογή δίαιτας χαμηλών θερμίδων με μη επεξεργασμένα τρόφιμα και αντικατάσταση των πρόσθετων συντηρητικών με θερμογόνα μπαχαρικά και βότανα- αποφυγή του τσιμπολογήματος- μη χρήση ρούχων που μονώνουν το κρύο- διατήρηση του εσωτερικού περιβάλλοντος σε άνετη, δροσερή θερμοκρασία, γύρω στους 17°C, και ντους με δροσερό νερό.

Τη νύχτα

Κοιμηθείτε στο σκοτάδι και αποφύγετε τη χρήση συσκευών που εκπέμπουν μπλε φως (tablet, κινητά τηλέφωνα) μία ή δύο ώρες πριν από τον ύπνο και τη νηστεία, η οποία αυξάνει τα ενδογενή επίπεδα μελατονίνης. Συμβουλεύει επίσης τους ηλικιωμένους να χορηγούν χαμηλές δόσεις μελατονίνης με συνταγή (επειδή τα ενδογενή επίπεδα μελατονίνης τους μειώνονται με την ηλικία) και, σε περίπτωση παχυσαρκίας, να αυξάνουν τις δόσεις.

«Η βασική μας πρόκληση είναι η εφαρμογή της μελατονίνης και άλλων στρατηγικών, όπως η διαλείπουσα νηστεία, στον τομέα της ιατρικής», λέει ο Agil.

Η ομάδα του Πανεπιστημίου της Γρανάδας εκτιμά πολύ θετικά τις δυνατότητές της για τη θεραπεία της παχυσαρκίας, του διαβήτη και του συνδυασμού και των δύο. Στην πραγματικότητα, η έρευνα που διεξάγουν για περισσότερο από μια δεκαετία έχει αποκαλύψει ότι η φαρμακολογική χορήγηση μελατονίνης αποτελεί μια νέα στρατηγική κατά του διαβήτη και των επιπλοκών του, όπως το λιπώδες ήπαρ, η υπέρταση ή η αλλοίωση των λιπιδίων (χοληστερόλη, τριγλυκερίδια).