Αν έχετε φαγούρα αυτό σημαίνει ότι ένα μικρόβιο στο σώμα σας παράγει μια μικρή χημική ουσία, η οποία επιδρά άμεσα στα νευρικά κύτταρα του δέρματός σας και προκαλεί την επιθυμία να ξυθείτε.

Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξαν ορισμένες νέες έρευνες, οι οποίες δείχνουν πώς ένα συγκεκριμένο βακτήριο, ο σταφυλόκοκκος (Staphylococcus aureus), μπορεί να απελευθερώσει ένα ένζυμο που δημιουργεί ένα αίσθημα φαγούρας. Επιπλέον, ένα φάρμακο, ικανό να παρέμβει σε αυτή τη διαδικασία, διαπιστώθηκε στο εργαστήριο ότι μπορεί να σταματήσει τη φαγούρα σε ποντίκια, σύμφωνα με μια νέα έκθεση στο περιοδικό Cell.

«Αυτό είναι συναρπαστικό επειδή πρόκειται για ένα φάρμακο που έχει ήδη εγκριθεί για μια άλλη πάθηση, αλλά ίσως θα μπορούσε να είναι χρήσιμο για τη θεραπεία κνησμώδους δερματικής νόσου όπως το έκζεμα», λέει ο Isaac Chiu, επιστήμονας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ που μελετά τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ μικροβίων και νευρικών κυττάρων. Ο ίδιος σημειώνει ότι το έκζεμα ή η ατοπική δερματίτιδα είναι στην πραγματικότητα αρκετά συχνή, προσβάλλοντας περίπου το 20% των παιδιών και το 10% των ενηλίκων.

Στο παρελθόν, λέει ο Chiu, η έρευνα για τις δερματικές παθήσεις με φαγούρα επικεντρώθηκε στο ρόλο της ανοσολογικής απόκρισης και της φλεγμονής στη δημιουργία της αίσθησης της φαγούρας. Τα άτομα με έκζεμα λαμβάνουν συχνά φάρμακα που στοχεύουν στα μόρια του ανοσοποιητικού συστήματος.

Staphylococcus aureus και φαγούρα

Αλλά οι επιστήμονες γνωρίζουν επίσης εδώ και καιρό ότι τα άτομα με έκζεμα έχουν συχνά δέρμα που αποικίζεται από Staphylococcus aureus, αν και ποτέ δεν ήταν σαφές ποιος είναι ο ρόλος που μπορεί να παίζουν τα βακτήρια σε αυτή την κατάσταση. Η προηγούμενη εργαστηριακή εργασία του Chiu τον είχε κάνει να συνειδητοποιήσει ότι τα βακτήρια μπορούν να δράσουν άμεσα στα νευρικά κύτταρα και να προκαλέσουν πόνο. «Έτσι, αυτό μας έκανε να αναρωτηθούμε: Θα μπορούσαν ορισμένα μικρόβια, όπως ο Staphylococcus aureus, να συνδέονται επίσης ιδιαίτερα με κάποιο τρόπο με τη φαγούρα;» αναφέρει στο Cell ο Chiu. «Υπάρχει κάποιος ρόλος για τα μικρόβια στο να μιλούν με τους νευρώνες της φαγούρας;», συμπληρώνει.

Ο ίδιος και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν αρχικά ότι η τοποθέτηση αυτών των βακτηρίων στο δέρμα ποντικιών είχε ως αποτέλεσμα έντονο ξύσιμο από τα συγκεκριμένα ζώα, οδηγώντας σε κατεστραμμένο δέρμα με την... ζημιά να εξαπλώνεται πέρα από το αρχικό σημείο έκθεσης.

Γιατί ξυνόμαστε όταν έχουμε φαγούρα

Στη συνέχεια οι ερευνητές εντόπισαν μια δέσμη ενζύμων που απελευθερώνονται από αυτό το βακτήριο μόλις αρχίσει να αναπτύσσεται στο δέρμα. Δοκίμασαν το καθένα από αυτά, για να δουν αν προκαλούσε κνησμό. Αποδείχθηκε ότι ένα βακτηριακό ένζυμο, που ονομάζεται πρωτεάση V8, φάνηκε να κάνει τη δουλειά. Πρόσθετες εργασίες έδειξαν πώς αυτό το βακτηριακό ένζυμο ενεργοποιεί μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στα νευρικά κύτταρα του δέρματος. Αυτό δημιουργεί ένα νευρικό σήμα που ο εγκέφαλος το αντιλαμβάνεται ως φαγούρα.

«Η μελέτη μας είναι πραγματικά η πρώτη που δείχνει ότι το μικρόβιο μπορεί να ενεργοποιήσει άμεσα τους νευρώνες φαγούρας και να προκαλέσει φαγούρα», επισημαίνει στο περιοδικό ο Liwen Deng, ερευνητής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Η πρωτεΐνη που ενεργοποιείται από τα βακτήρια υπάρχει επίσης σε ορισμένα κύτταρα του αίματος και εμπλέκεται στην πήξη του αίματος. Και όπως αποδεικνύεται, αυτή η ενεργοποίηση της πρωτεΐνης στους νευρώνες του δέρματος μπορεί να μπλοκαριστεί από ένα φάρμακο κατά της πήξης που κυκλοφορεί ήδη στην αγορά.

«Ήμασταν απλά τυχεροί που αυτή η ένωση ήταν ήδη εγκεκριμένη από τον FDA», λέει ο Deng, ο οποίος διευκρίνισε ότι απλά τη δοκίμασαν σε πειραματόζωα. «Τους χορηγήσαμε το φάρμακο από το στόμα και μπλόκαρε εντελώς τον κνησμό και το ξύσιμο που συνήθως παρατηρούμε όταν εφαρμόζουμε βακτήρια σε ποντίκια», σημείωσε.

Τα νέα αυτά ευρήματα είναι «εκπληκτικά», λέει ο Μπράιαν Κιμ, δερματολόγος και ερευνητής στην Ιατρική Σχολή Ichan του Mount Sinai στη Νέα Υόρκη που έχει μελετήσει τους ανοσολογικούς παράγοντες που προκαλούν κνησμό. Σημειώνει ότι στο παρελθόν, ορισμένοι δερματολόγοι αντιμετώπιζαν το έκζεμα με περιστασιακά λουτρά με χλωρίνη ή αντιβιοτικά από το στόμα. «Ήμασταν τόσο απελπισμένοι για οτιδήποτε», αναφέρει ο Kim, στο περιοδικό Cell επισημαίνοντας ότι οι καταστάσεις με φαγούρα μπορεί να είναι έντονα δυσάρεστες, ακόμη και εξουθενωτικές, καθώς το συνεχές ξύσιμο μπορεί να οδηγήσει σε κατεστραμμένο δέρμα, κακό ύπνο και αίσθημα αμηχανίας. Αυτή η νέα έρευνα ανοίγει έναν εντελώς νέο τρόπο σκέψης σχετικά με το τι μπορεί να προκαλεί την ανάγκη για ξύσιμο, λέει. «Ίσως υπάρχουν και άλλα βακτήρια που ζουν στο δέρμα και μπορούν επίσης να προκαλέσουν φαγούρα. Θα μπορούσαν να προκαλούν τη φαγούρα αλληλεπιδρώντας άμεσα με τα νεύρα σας», τονίζει.

Μελλοντικές θεραπείες

Μια μελλοντική θεραπεία που θα στόχευε σε συγκεκριμένα μόρια που προκαλούν φαγούρα θα επέτρεπε μια πολύ πιο στοχευμένη προσέγγιση που δεν θα έβλαπτε τα ευεργετικά βακτήρια πάνω και μέσα στο σώμα, υπογραμμίζει ο Κιμ. Είναι πιθανό ότι ορισμένα βακτήρια έχουν εξελιχθεί έτσι ώστε να προκαλούν τους ανθρώπους να ξύνονται, εικάζουν οι ερευνητές, επειδή το ξύσιμο βοηθά αυτά τα μικρόβια να εξαπλωθούν σε άλλους ανθρώπους ή σε άλλα μέρη του σώματος. Ή, το ξύσιμο μπορεί να βλάπτει το δέρμα με τρόπο που να επιτρέπει στα βακτήρια να υπερισχύσουν.

«Στην πραγματικότητα δεν είμαστε σίγουροι γιατί ο Staphylococcus aureus θα ήθελε να προκαλέσει μια αντίδραση φαγούρας και αν αυτό είναι ωφέλιμο για το μικρόβιο», λέει ο Deng. «Μας ενδιαφέρει πραγματικά να το εξετάσουμε αυτό», συμπληρώνει. Ο ίδιος επισημαίνει ότι παρόλο που η φαγούρα είναι κάτι συνηθισμένο, «εξακολουθεί να αποτελεί ένα είδος αινίγματος για τους επιστήμονες το πώς ακριβώς λειτουργούν οι μηχανισμοί πίσω από αυτήν. Πιστεύουμε ότι έχουμε εντοπίσει έναν νέο τρόπο να σκεφτούμε τι προκαλεί τη φαγούρα», λέει ο Deng, «και πώς μπορούμε ενδεχομένως να τη θεραπεύσουμε».