Τα εμβόλια αυτά, εμφανιζόμενα ως εκείνα της «επόμενης γενιάς» αποτελούν μια ποικιλόμορφη ομάδα, ωστόσο ο πρωταρχικός τους σκοπός είναι η παροχή μακροχρόνιας προστασίας που θα κρίνεται ανθεκτική στις ιογενείς αλλαγές. Κάποια από αυτά, θα μπορούσαν να προστατέψουν από ευρύτερες παραλλαγές κορωνοϊού, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δεν έχουν καν ακόμη εμφανισθεί. Άλλα μπορεί να παρέχουν ισχυρότερη ανοσία ακόμη και σε λιγότερες δόσεις ή να συμβάλλουν αποτελεσματικότερα στην πρόληψη της μόλυνσης ή και μετάδοσης του ιού.
Γιατί χρειαζόμαστε περισσότερα εμβόλια;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα απαντάται άμεσα με μία λέξη: εξέλιξη!
Τα πρώτα εγκεκριμένα εμβόλια για τη νόσο Covid-19 δοκιμάστηκαν για την προστασία εναντίον άλλων μορφών του SARS-Cov-2, που δεν είχαν διαφοροποιηθεί και πολύ από τη πρώτη αναγνώριση του ιού.
Μιλώντας για τα εμβόλια, παρατηρείται ότι εμφανίζονται σε διαφορετικές μορφές. Μερικά από αυτά αποτελούνται από RNA, άλλα δεν εμπεριέχουν τον ιό ή ορισμένες πρωτεΐνες του, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν αποσκοπούν όλα στο ίδιο αποτέλεσμα, το οποίο είναι το εξής: Η έκθεση του σώματος στα αντιγόνα του ιού, ορισμένα δηλαδή τμήματά του, για να επιτευχθεί ανοσία, χωρίς νόσηση από τον ιό.
Σε γενικές γραμμές, η ανοσία που παρέχουν τα εμβόλια, προέρχεται από τα κύτταρα Β, τα οποία παράγουν αντισώματα που εμποδίζουν τον SARS-Cov-2 από τη μόλυνση των κυττάρων, και ταυτόχρονα από τα κύτταρα Τ που καταστρέφουν τα μολυσμένα κύτταρα.
Σημαντικό είναι πως οι εμβολιασμοί, δημιουργούν μια δεξαμενή κυττάρων «μνήμης» για παρατεταμένη ανοσία, ακόμη και μετά από πιθανή μείωση των αρχικών επιπέδων των αντισωμάτων. Σε πιθανή επακόλουθη μόλυνση, τα κύτταρα Β της μνήμης αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται και να διαφοροποιούνται έτσι σε κύτταρα που παράγουν περισσότερα αντισώματα.
Αν και αυτά τα εμβόλια παρέχουν μακροχρόνια προστασία από σοβαρές ασθένειες, η προστασία έναντι ιογενών λοιμώξεων μειώνεται σε μήνες. Για παράδειγμα, η μετάλλαξη Omicron, του ιού SARS-Cov-2, έχει εξελιχθεί με μεταλλάξεις που ξεφεύγουν κατά πολύ από την ανοσία. Κατά συνέπεια, αυτό συμβάλλει στη μειωμένη προστασία έναντι της μόλυνσης.
Μία δεύτερη γενιά εμβολίων έχει ήδη εισαχθεί για την ενίσχυση της ανοσίας έναντι της παραλλαγής Omicron. Θα ακολουθήσουν περαιτέρω ενημερώσεις για συγκεκριμένες μεταλλάξεις που θα συμβαδίσουν με την εξέλιξη του ιού, χωρίς να είναι βέβαιο πως θα παρέχεται μακροχρόνια ανοσία. Ως αποτέλεσμα, οι ερευνητικές ομάδες ακολουθούν διάφορες προσεγγίσεις για την ανάπτυξη νέων εμβολίων.
Ενημερωμένα εμβόλια
Για την αντιμετώπιση των μεταλλάξεων του ιού, οι προγραμματιστές των εμβολίων Pfizer-BioNTech και Moderna παρουσίασαν πέρυσι ενημερωμένα εμβόλια mRNA, τα λεγόμενα δισθενή που κωδικοποιούν μόρια της πρωτεΐνης ακίδας από τον αρχικό ιό και την παραλλαγή Omicron. Τα δισθενή αυτά εμβόλια διεγείρουν τα Β λεμφοκύτταρα(μνημονικά), που έχουν δημιουργηθεί από προγενέστερα εμβόλια. Η ισχύς τους, μπορεί να ενταθεί με την πάροδο του χρόνου όταν παρουσιάζονται με την ακίδα της Omicron, τα μνημονικά κύτταρα υποβάλλονται σε διαδικασία «εκπαίδευσης», μετάλλαξης και επιλογής, παράγοντας έτσι μια δεξαμενή κυττάρων Β που κωδικοποιούν αντισώματα στενά συνδεδεμένα με την ακίδα της Omicron.
Οι επιδράσεις αυτές μπορεί να σημαίνουν ότι ένα δισθενές αναμνηστικό εμβόλιο παρέχει καλύτερη προστασία έναντι της παραλλαγής Omicron, συγκριτικά με την αναμνηστική δόση του αρχικού εμβολίου. Ωστόσο δεν είναι ακόμη σαφές πόσο σημαντικό είναι αυτό το πλεονέκτημα στην πράξη.
Ιδιαίτερα σημαντική σημειώνεται η μελέτη ορισμένων προγραμματιστών, συμπεριλαμβανομένων της Pfizer και BioNTech, πάνω στα συνδυαστικά εμβόλια για την προστασία του πληθυσμού από τη νόσο COVID-19, καθώς και άλλες ασθένειες, συνήθως γίνεται αναφορά στη γρίπη. Σχεδόν όλοι βρίσκονται στα αρχικά στάδια ανάπτυξης.
Γενικά προστατευτικά εμβόλια
Οι ενημερώσεις στα εμβόλια για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, θα είναι πάντα λίγα βήματα πίσω από τον εξελισσόμενο ιό. Οι επιστήμονες ελπίζουν να αναπτύξουν ορισμένα «ευρέως προστατευτικά» εμβόλια που στοχεύουν στην αντιμετώπιση μεταγενέστερων μεταλλάξεων του παραπάνω ιού. Στόχος τους, είναι η δημιουργία μιας ανοσολογικής απόκρισης έναντι συγκεκριμένων περιοχών της πρωτεϊνικής ακίδας που διατηρούνται σε παραλλαγές SARS-CoV-2, για να αποφευχθεί περαιτέρω μετάλλαξη του ιού.
Περιοχή ενδιαφέροντος, πάνω σε αυτό το ζήτημα, είναι η περιοχή δέσμευσης υποδοχέα (RBD), η οποία συνδέεται με την αντίστοιχη ACE2 στα ανθρώπινα κύτταρα και χαρακτηρίζεται ως ένα από τα ισχυρότερα αντισώματα αποκλεισμού λοιμώξεων του σώματος.
Κοιτάζοντας πέρα από τη λεγόμενη «ακίδα»…
Υπάρχουν σαφώς πολλά εμβόλια «πρώτης γενιάς» που δημιουργήθηκαν για την καταπολέμηση της νόσου Covid-19, τα οποία προκαλούν ανοσολογική απόκριση μόνο έναντι της πρωτεϊνικής ακίδας του ιού.
Και εδώ επανερχόμαστε στα νεοεμφανιζόμενα, ελπιδοφόρα εμβόλια «επόμενης γενιάς», τα οποία τείνουν να δημιουργήσουν μια διαφοροποιημένη, ευρύτερη ανοσολογική απόκριση που θα μιμείται με ασφάλεια την προστασία που παρέχει τυχόν μόλυνση. Μία τέτοια προσέγγιση θα μπορούσε να μετριάσει την επιρροή νέων «παραλλαγμένων ακίδων». Αυτά επομένως, θα είναι ενδεχομένως εμβόλια πιο ανθεκτικά στην εξέλιξη του ιού, και κατά συνέπεια αποδεκτά από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.
Παράλληλα, για την επίτευξη του σκοπού αυτού, αμερικανικές εταιρίες βιοτεχνολογίας, όπως η Gritstone και Vaxxinity, χρησιμοποιούν τεχνολογία εμβολίου mRNA και αναπτύσσουν εμβόλια με βάση την πρωτεΐνη που θα εκθέσει το σώμα σε πολλαπλά αντιγόνα. Ύστερα από πολλαπλές δοκιμαστικές φάσεις, οι εταιρίες αυτές σκοπεύουν να υποβάλουν αίτηση για την έγκριση τέτοιων εμβολίων στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Αυστραλία, καθώς το εμβόλιο κρίθηκε ασφαλές και προκάλεσε ισχυρή απόκριση αντισωμάτων όταν χρησιμοποιήθηκε ως αναμνηστικό.
Νέες κατηγορίες εμβολίων
Ένας τρόπος επομένως, για να κατηγοριοποιηθούν αυτά τα εμβόλια «επόμενης γενιάς», είναι με τη μέθοδο της «εισαγωγής» στο ίδιο μας το σώμα. Αρχικά, γίνεται αναφορά στα αυτό-ενισχυόμενα εμβόλια RNA. Τα εμβόλια αυτά, άλλαξαν σε ένα βαθμό το ρεύμα της πανδημίας, ιδιαίτερα στις πλούσιες χώρες. Με την ανατροπή της σημερινής τεχνολογίας, τα εμβόλια αυτά θα γίνουν ισχυρότερα και φθηνότερα.
Άλλη κατηγορία εμβολίων είναι αυτά με βάση τις πρωτεΐνες. Είναι εγκεκριμένα παγκοσμίως και κυρίως το χαμηλό κόστος τους και η ευκολία παραγωγής τους, τα καθιστά ακόμη πιο ελκυστικά. Συνήθως αποτελούνται από σταθεροποιημένες μορφές ολόκληρης της ακίδας πρωτεϊνών, SARS-Cov-2.
Τρίτη κατηγορία- τα ρινικά εμβόλια. Εισπνέονται από τη μύτη, το στόμα ή ακόμη ως ρινικές σταγόνες. Προκαλεί ανοσοαποκρίσεις, στο σημείο όπου έχει εισέλθει στο σώμα ο ιός, μπορώντας θεωρητικά να σταματήσει τον ιό, προλαμβάνοντας την εξάπλωσή του. Δεδομένα σχετικά με την προτίμηση αυτών των εμβολίων έναντι των ενέσεων, δεν είναι υπαρκτά.
Καταλήγοντας, όλα τα εμβόλια επόμενης γενιάς, θα πρέπει να αγωνιστούν για μερίδιο στην αγορά. Περισσότερα από 50 εμβόλια έχουν ήδη εγκριθεί, υπάρχουν ακόμη εκατοντάδες σε κλινικές δοκιμές πρώιμου και τελικού σταδίου, και σαφώς και ορισμένα τα οποία εγκαταλείφθηκαν.
Όπως όλοι γνωρίζουμε, η νόσος COVID-19, δεν θεωρείται πλέον μια καθολική «έκτακτη ανάγκη», κι έτσι οι προγραμματιστές και οι ρυθμιστικές αρχές κινούνται πιο αργά σε σχέση με τα εμβόλια «πρώτης γενιάς».
Ωστόσο, η εργασία σε νέες τεχνολογίες εμβολίων δεν πρέπει να συνδέεται αποκλειστικά με την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, αλλά και με τη προσπάθεια καταπολέμησης κι άλλων ασθενειών. Η δημιουργία μιας «βιβλιοθήκης εμβολίων», για διάφορες μορφές ιών, θα βοηθήσει στη σωστή προετοιμασία μας για μελλοντικές υγειονομικές απειλές.
