Δύο άρθρα στο περιοδικό Hypertension συζητούν για το αν θα πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας στο νάτριο ή στον συχνά παραμελημένο συνεργάτη του, το κάλιο, ώστε να μειώσουμε την αρτηριακή μας πίεση.

Πρέπει να κόψουμε το νάτριο από τη διατροφή μας ή να τρώμε περισσότερο κάλιο για να μειώσουμε την αρτηριακή πίεση; Η απάντηση απαιτεί μια περίπλοκη κατανόηση της νεφρικής φυσιολογίας που είναι συναρπαστική, σύμφωνα με τους νεφρολόγους. Μπορεί επίσης να εξαρτάται από το πού ζείτε και αν το μέλημά σας είναι η θεραπεία ατόμων ή η εφαρμογή αποτελεσματικής διατροφικής πολιτικής.

Η υπόθεση του περιορισμού του νατρίου

Ο Stephen Juraschek, MD, PhD, του Beth Israel Deaconess Medical Center, στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, συν-συγγραφέας μιας σχετικής μελέτης είπε σε συνέντευξή του στο medspace ότι πιστεύει ότι η δική του πλευρά της συζήτησης έχει σαφώς το ισχυρότερο επιχείρημα. Από τα δύο εν λόγω κατιόντα, έχει χυθεί απείρως περισσότερο μελάνι για το νάτριο.

Μελέτες όπως η INTERSALT, η δίαιτα DASH και η TOHP μπορεί να είναι οι πιο γνωστές, αλλά υπάρχουν πάρα πολλές μελέτες παρέμβασης για την επίδραση του περιορισμού του νατρίου στην αρτηριακή πίεση. Μια μετα-ανάλυση 85 μελετών έδειξε μια συνεπή και γραμμική σχέση μεταξύ της μείωσης του νατρίου και της αρτηριακής πίεσης. Αντίθετα, η βάση δεδομένων για το κάλιο είναι πιο περιορισμένη και λιγότερο συνεπής. Υπάρχουν οι μισές δοκιμές με το κάλιο και η ικανότητά του να μειώνει την αρτηριακή πίεση μπορεί να εξαρτάται από το πόσο νάτριο υπάρχει στη διατροφή.

Μια εξαίρεση στη βάση δεδομένων για τον περιορισμό του νατρίου είναι η μελέτη PURE, η οποία υπέδειξε ότι ο ακραίος περιορισμός του νατρίου θα μπορούσε να αυξήσει την καρδιαγγειακή θνησιμότητα, αλλά η μελέτη είχε δύο πιθανά προβλήματα. Πρώτον, χρησιμοποιήθηκε ένα δείγμα ούρων σε ένα σημείο για τη μέτρηση του νατρίου αντί της γενικά αποδεκτής ακριβέστερης συλλογής ούρων 24ώρου. Μια εκ νέου ανάλυση της μελέτης TOHP με τη χρήση σημειακών ούρων αντί για 24ωρη συλλογή ούρων άλλαξε τη σχέση μεταξύ της πρόσληψης νατρίου και της θνησιμότητας και πιθανώς εξηγεί τη σχέση σχήματος U που παρατηρήθηκε στην PURE. Δεύτερον, η PURE ήταν μια κοόρτη παρατήρησης και ήταν επιρρεπής σε σύγχυση, ή στην προκειμένη περίπτωση, σε αντίστροφη αιτιώδη συνάφεια. Γιατί τα άτομα που κατανάλωναν πολύ λίγο αλάτι είχαν αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα; Είναι πολύ πιθανό ότι τα άτομα με υψηλό κίνδυνο για καρδιαγγειακή νόσο ενημερώθηκαν να καταναλώνουν εξαρχής λιγότερο αλάτι. Ως εκ τούτου, το Β οδήγησε στο Α και όχι το Α στο Β.

Η συζήτηση σχετικά με τον περιορισμό του νατρίου υπήρξε κατά καιρούς πικρή. Δημιουργήθηκαν αντίπαλα στρατόπεδα και οι άνθρωποι πήραν θέση στους «πολέμους του αλατιού». Μια ομάδα ερευνητών, που ονομάστηκε «Jackson 6», συναντήθηκε και αποφάσισε να δώσει τέλος στη διαμάχη με τη διεξαγωγή μιας τυχαιοποιημένης δοκιμής σε φυλακές των ΗΠΑ (έχοντας προεξοφλήσει τις επιλογές των ιδρυμάτων μακροχρόνιας φροντίδας και των στρατιωτικών βάσεων). Περιέγραψαν λεπτομερώς το σχέδιό τους σε ένα κύριο άρθρο στην επιθεώρηση Hypertension. Η μελέτη δεν καρποφόρησε ποτέ για δύο λόγους: τα προφανή ηθικά προβλήματα του πειράματος σε φυλακισμένους και η αποκάλυψη της αφανής χρηματοδότησης της βιομηχανίας αλατιού.

Πάντως η μελέτη SSaSS, μια τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή ενός υποκατάστατου αλατιού, παρείχε τα καρδιαγγειακά αποτελέσματα που πολλοί περίμεναν. Και η CARDIA-SSBP, μια διασταυρούμενη τυχαιοποιημένη δοκιμή που παρουσιάστηκε πρόσφατα στη συνάντηση της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας, έδειξε ότι η μείωση του διατροφικού νατρίου ήταν ισοδύναμη με τη φαρμακευτική αγωγή όσον αφορά τη μείωση της αρτηριακής πίεσης.

Για τον Juraschek, τα στοιχεία είναι ξεκάθαρα: «Αν επρόκειτο να διαλέξετε ένα, θα έλεγα ότι το βάρος των αποδεικτικών στοιχείων εξακολουθεί να είναι πολύ μεγάλο από την πλευρά του νατρίου».

Συμπληρώματα καλίου

Παρά τα στοιχεία για τον περιορισμό του αλατιού, ο Swapnil Hiremath, MD, MPH, από το Πανεπιστήμιο της Οττάβα, στο Οντάριο του Καναδά, υποστήριξε από την πλευρά του ότι τα συμπληρώματα καλίου έχουν μειωθεί. Αν και παραδέχεται ότι οι μελέτες για τη λήψη συμπληρωμάτων καλίου ήταν μικρότερες και μερικές φορές βασίζονται σε στοιχεία παρατήρησης, τα στοιχεία υπάρχουν.

Ο Hiremath επισημαίνει ότι η μελέτη διατροφής DASH έκανε επίσης τους ασθενείς να αυξήσουν την πρόσληψη καλίου τρώγοντας περισσότερα φρούτα και λαχανικά. Επιπλέον, η μελέτη SSaSS εξέτασε ένα υποκατάστατο άλατος που ήταν 25% κάλιο (και 75% νάτριο).

Το πόσο η μείωση της αρτηριακής πίεσης οφείλεται στον περιορισμό νατρίου έναντι της λήψης συμπληρωμάτων καλίου είναι ένα σύνθετο ερώτημα γιατί η μείωση της πρόσληψης νατρίου θα οδηγήσει πάντα σε περισσότερη πρόσληψη καλίου. «Είναι πολύ δύσκολο να ξεμπερδέψεις τη σχέση», είπε ο Hiremath σε συνέντευξή του. «Είναι κάπως συνεργικό, αλλά δεν είναι εντελώς προσθετικό. Δεν είναι σαν να προσθέτεις τέσσερα και τέσσερα και να παίρνεις οκτώ». Ωστόσο, υποστηρίζει ότι υπάρχουν περισσότερα στοιχεία σχετικά με το όφελος των συμπληρωμάτων καλίου από ό,τι πολλοί συνειδητοποιούν.

Μείωση νατρίου και αύξηση καλίου

«Γνωρίζουμε ότι η αύξηση του καλίου και η μείωση του νατρίου είναι χρήσιμη. Το ερώτημα είναι πώς το κάνουμε αυτό;» λέει ο Hiremath. Πρέπει να ενθαρρύνουμε την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών σε μια υγιεινή διατροφή, να δίνουμε συμπληρώματα καλίου ή να ενθαρρύνουμε τη χρήση υποκατάστατων αλατιού με χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο;

Η σύσταση μιας πιο υγιεινής διατροφής με περισσότερα φρούτα και λαχανικά είναι κάτι που πρέπει να γίνει. Αλλά είναι δύσκολο να κάνεις τους ανθρώπους να το πετύχουν. Σε έναν κόσμο όπου τα φρούτα είναι πιο ακριβά από το πρόχειρο φαγητό, η οικονομική πραγματικότητα μπορεί να οδηγήσει στην επιλογή των τροφίμων ανεξάρτητα από τις καλύτερες προσπάθειές μας. Τα 4700 mg καλίου στο διατροφικό πρόγραμμα DASH ισοδυναμούν με έντεκα μπανάνες ημερησίως. αν και όχι αδύνατο, θα απαιτούσε μια ουσιαστική αλλαγή στα διατροφικά πρότυπα για τους περισσότερους ανθρώπους.