Η εργασία υπογραμμίζει πόσο τοξική μπορεί να είναι η δίαιτα γιο-γιο, πόσο δύσκολο μπορεί να είναι για τους ανθρώπους να σπάσουν τον κύκλο και αναδεικνύει τις αρνητικές διαπροσωπικές και ψυχολογικές συνέπειες που συνδέονται με αυτή.

«Η δίαιτα γιο-γιο - η ακούσια πρόσληψη βάρους και η προσπάθεια απώλειας κιλών μόνο και μόνο για να τα ξαναπάρει κάποιος και να ξαναρχίσει τον κύκλο - είναι μέρος της αμερικανικής κουλτούρας, με τις δίαιτες μόδας και τα σχέδια για γρήγορη απώλεια βάρους ή τα φάρμακα να κανονικοποιούνται καθώς οι άνθρωποι επιδιώκουν να μοιάσουν σε πρότυπα ομορφιάς», επισημαίνει στη μελέτη η Lynsey Romo, αναπληρώτρια καθηγήτρια επικοινωνίας στο North Carolina State University και συγγραφέας της εργασίας για τη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Qualitative Health Research.

«Με βάση όσα μάθαμε μέσω αυτής της μελέτης, καθώς και την υπάρχουσα έρευνα, συνιστούμε στους περισσότερους ανθρώπους να αποφεύγουν τις δίαιτες, εκτός αν είναι ιατρικά απαραίτητες. Η μελέτη μας προσφέρει επίσης πληροφορίες για το πώς οι άνθρωποι μπορούν να καταπολεμήσουν τις ύπουλες πτυχές της κυκλικής δίαιτας του βάρους και να αμφισβητήσουν τον κύκλο», προσθέτει.

Ο κύκλος της δίαιτας γιο-γιο

Για τη μελέτη, οι ερευνητές διεξήγαγαν συνεντεύξεις σε βάθος με 36 ενήλικες -13 άνδρες και 23 γυναίκες- οι οποίοι είχαν βιώσει την εμπειρία του κυκλικού βάρους, όπου έχασαν και ξαναπήραν περισσότερα από 11 κιλά. Ο στόχος ήταν να μάθουν περισσότερα για το γιατί και πώς οι άνθρωποι μπήκαν στον κύκλο της δίαιτας γιο-γιο και πώς, αν μπόρεσαν καθόλου, να βγουν από αυτόν.

Όλοι οι συμμετέχοντες στη μελέτη ανέφεραν ότι ήθελαν να χάσουν βάρος λόγω του κοινωνικού στιγματισμού που σχετίζεται με το βάρος τους ή/και επειδή συνέκριναν το βάρος τους με αυτό των διασημοτήτων ή των συνομηλίκων τους.

«Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, οι συμμετέχοντες δεν ξεκίνησαν δίαιτα για λόγους υγείας, αλλά επειδή ένιωθαν κοινωνική πίεση να χάσουν βάρος», λέει η Romo. Οι συμμετέχοντες στη μελέτη ανέφεραν επίσης ότι ασχολήθηκαν με διάφορες στρατηγικές απώλειας βάρους, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα την αρχική απώλεια βάρους, αλλά και την τελική επανάκτηση.

Η δίαιτα οδήγησε σε στιγματισμό των ανθρώπων

Η επανάκτηση του βάρους οδήγησε τους ανθρώπους να νιώσουν ντροπή και να εσωτερικεύσουν περαιτέρω το στίγμα που σχετίζεται με το βάρος - αφήνοντας τους συμμετέχοντες στη μελέτη να αισθάνονται χειρότερα για τον εαυτό τους από ό,τι πριν αρχίσουν τη δίαιτα. Αυτό, με τη σειρά του, οδήγησε τους ανθρώπους να εμπλακούν σε όλο και πιο ακραίες συμπεριφορές για να προσπαθήσουν να χάσουν ξανά βάρος.

«Για παράδειγμα, πολλοί συμμετέχοντες ενεπλάκησαν σε διαταραγμένες συμπεριφορές διαχείρισης του βάρους, όπως η αδηφαγία ή η συναισθηματική κατανάλωση τροφής, ο περιορισμός των τροφίμων και των θερμίδων, η απομνημόνευση του αριθμού των θερμίδων, το άγχος για το τι έτρωγαν και τον αριθμό στη ζυγαριά, η επιστροφή σε γρήγορες λύσεις (όπως δίαιτες με χαμηλούς υδατάνθρακες ή διαιτητικά φάρμακα), η υπερβολική άσκηση και η αποφυγή κοινωνικών εκδηλώσεων με φαγητό για να χάσουν γρήγορα κιλά. Αναπόφευκτα, αυτές οι συμπεριφορές δίαιτας έγιναν μη βιώσιμες και οι συμμετέχοντες ξαναπήραν βάρος, συχνά περισσότερο από αυτό που είχαν αρχικά χάσει», αναφέρουν οι ερευνητές.

«Σχεδόν όλοι οι συμμετέχοντες στη μελέτη απέκτησαν εμμονή με το βάρος τους», διευκρινίζει η Katelin Mueller, συν-συγγραφέας της μελέτης. «Η απώλεια βάρους έγινε το επίκεντρο της ζωής τους, σε σημείο που τους αποσπούσε την προσοχή από το να περνούν χρόνο με φίλους, οικογένεια και συναδέλφους και να μειώνουν τους πειρασμούς για την αύξηση του βάρους, όπως το ποτό και η υπερκατανάλωση τροφής», συμπληρώνει.

Εθισμός και φαύλος κύκλος

«Οι συμμετέχοντες αναφέρθηκαν στην εμπειρία αυτή ως εθισμό ή φαύλο κύκλο», λέει η Romo. Τα άτομα που μπόρεσαν να κατανοήσουν και να αντιμετωπίσουν τις τοξικές συμπεριφορές δίαιτας ήταν πιο επιτυχημένα στο να σπάσουν τον κύκλο. Οι στρατηγικές που χρησιμοποίησαν οι άνθρωποι για να καταπολεμήσουν αυτές τις τοξικές συμπεριφορές περιλάμβαναν την εστίαση στην υγεία τους και όχι στον αριθμό στη ζυγαριά, καθώς και την άσκηση για διασκέδαση, αντί να μετράνε τον αριθμό των θερμίδων που έκαψαν. Οι συμμετέχοντες που ήταν πιο επιτυχημένοι στο να αμφισβητήσουν τον κύκλο ήταν επίσης σε θέση να αγκαλιάσουν υγιεινές διατροφικές συμπεριφορές - όπως να τρώνε μια ποικιλία τροφών ή όταν πεινούσαν - αντί να αντιμετωπίζουν το φαγητό ως κάτι που πρέπει να παρακολουθείται στενά, να ελέγχεται ή να τιμωρείται.

Ωστόσο, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η συντριπτική πλειονότητα των συμμετεχόντων στη μελέτη ήταν κολλημένοι στον κύκλο. «Ο συνδυασμός των βαθιά ριζωμένων μοτίβων σκέψης, των κοινωνικών προσδοκιών, της τοξικής κουλτούρας της δίαιτας και του διάχυτου στιγματισμού του βάρους δυσκολεύουν τους ανθρώπους να βγουν εντελώς από τον κύκλο, ακόμη και όταν το θέλουν πραγματικά», σημειώνει η Romo.

«Τελικά, αυτή η μελέτη μας λέει ότι η «ποδηλασία» με το βάρος είναι μια αρνητική πρακτική που μπορεί να προκαλέσει πραγματική ζημιά», λέει η Romo. «Τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι μπορεί να είναι επιζήμιο για τους ανθρώπους να αρχίσουν δίαιτα, εκτός αν είναι ιατρικά απαραίτητο. Η δίαιτα για να ανταποκριθούν σε κάποιο αντιληπτό κοινωνικό πρότυπο έθεσε ακούσια τους συμμετέχοντες σε κατάσταση ντροπής για χρόνια, δυσαρέσκειας για το σώμα, δυστυχίας, άγχους, κοινωνικών συγκρίσεων και ενασχόλησης με το βάρος. Από τη στιγμή που έχει ξεκινήσει μια δίαιτα, είναι πολύ δύσκολο για πολλούς ανθρώπους να αποφύγουν μια δια βίου πάλη με το βάρος τους», καταλήγει.