Υπολογίζεται ότι το 5% του ενήλικου πληθυσμού πάσχει από κατάθλιψη. Το ποσοστό αυτό πέφτει στο 4% στην περίπτωση των ανδρών και αυξάνεται στο 5% στην περίπτωση των γυναικών.
Με αυτά τα δεδομένα δικαιολογείται ότι περισσότερες γυναίκες από ό,τι άνδρες πάσχουν από αυτή τη διαταραχή, αλλά ο λόγος γι' αυτό είναι μάλλον πιο σύνθετος. Ωστόσο, ο λόγος είναι μάλλον πιο σύνθετος: γιατί η κατάθλιψη, και η ψυχική υγεία γενικότερα, είναι λιγότερο ορατή στους άνδρες; Δύο ειδικοί στον τομέα της ψυχικής υγείας απάντησαν το cuidateplus.
Ο Manuel Martín Carrasco, πρόεδρος της Ισπανικής Εταιρείας Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας, μας υπενθυμίζει ότι η κατάθλιψη πράγματι πλήττει λιγότερο τους άνδρες. «Αυτό είναι ένα γεγονός που έχει αντικειμενικοποιηθεί σε πολυάριθμες μελέτες σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται για μια παγκόσμια σταθερά», λέει. Όσον αφορά τους λόγους αυτής της μικρότερης επικράτησης, ο ειδικός επισημαίνει ότι είναι πιθανό να υπάρχει μια σειρά από πολύ διαφορετικούς παράγοντες, τόσο οικογενειακούς, ορμονικούς όσο και περιβαλλοντικούς, οι οποίοι είναι πιο επιζήμιοι για τις γυναίκες. Ωστόσο, ο Martín διευκρινίζει ότι πρόκειται για έναν τομέα υπό μελέτη: «Δεν γνωρίζουμε ακριβώς γιατί συμβαίνει αυτό το φαινόμενο, αλλά είναι αρκετά σαφές».
Ωστόσο, ο Martin επισημαίνει έναν δεύτερο βασικό λόγο για τον οποίο τα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι πιο φυσιολογικά στις γυναίκες: την παραδοσιακή ανατροφή. «Οι άνδρες είναι λιγότερο πιθανό από τις γυναίκες να μιλήσουν για τη συναισθηματική τους πλευρά. Παραδοσιακά, ο ανδρικός ρόλος έχει συνδεθεί με τον συναισθηματικό περιορισμό», λέει.
Από την άλλη πλευρά, «πολύ συχνά οι άνδρες καλύπτουν την κατάθλιψή τους με ανθυγιεινές συνήθειες, όπως η στροφή στη δουλειά ή η κατανάλωση πολλών αλκοολούχων ή άλλων ουσιών. Επίσης, επιδίδονται σε καταναγκαστικές συμπεριφορές με στόχο να "επιπλεύσουν" και να μην αντιμετωπίσουν τη ρίζα του προβλήματος όταν έχουν καταθλιπτικά συμπτώματα», εξηγεί ο Raúl Padilla, ψυχοθεραπευτής. Η φύση αυτού του φαινομένου, συνεχίζει, βασίζεται στο φύλο: «Οι άνδρες έχουν ανατραφεί να είναι δυνατοί, αποφασιστικοί και έτσι στον ανδρισμό υπάρχουν λίγο πολύ αποδεκτά συναισθήματα».
Ο Padilla συμφωνεί ότι το συναίσθημα του θυμού είναι πολύ πιο αποδεκτό στον παραδοσιακό ανδρικό ρόλο από το συναίσθημα της θλίψης, για παράδειγμα, «και αυτή η συναισθηματική αποστασιοποίηση σημαίνει ότι με την παρουσία καταθλιπτικών συμπτωμάτων, οι άνδρες κρύβονται πίσω από άλλες πιο "προσαρμοστικές" συμπεριφορές, αποφεύγοντας να τις μοιραστούν με οποιονδήποτε. Αν δεν μιλήσεις για κάτι, τότε δεν υπάρχει. Αυτό είναι το αξίωμα».
Διαφέρουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης μεταξύ ανδρών και γυναικών;
Δεν υπάρχει διαφορά στην κατάθλιψη ανάλογα με το φύλο, «όπως δεν υπάρχει διαφορά ανάλογα με την ηλικία. Δεν μπορείτε να πείτε, για παράδειγμα, ότι υπάρχει κατάθλιψη στους ηλικιωμένους και κατάθλιψη στους νέους», λέει ο Martín. Το ίδιο ισχύει και για τον Padilla: η θλίψη, η απελπισία, η υπερβολική κούραση, η διαταραχή του ύπνου ή η απώλεια ευχαρίστησης είναι συμπτώματα που εμφανίζονται τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες.
Ωστόσο, ο ψυχοθεραπευτής αναγνωρίζει ότι η αντίδραση σε αυτά τα σημάδια είναι διαφορετική λόγω της ερμηνείας αυτών των συμπτωμάτων, οπότε και η στρατηγική αντιμετώπισης είναι επίσης διαφορετική. «Έτσι, οι άνδρες τείνουν να αντισταθμίζουν περισσότερο με πολύ ενεργητικές αντιδράσεις, όπως ο θυμός ή οι ψυχαναγκασμοί», επισημαίνει ο ειδικός, προσθέτοντας ότι η επιθετικότητα και ο θυμός είναι αποδεκτοί τρόποι αντίδρασης για το ανδρικό φύλο.
«Αυτοί οι τρόποι συμπεριφοράς αποτελούν μια αδιαπέραστη πανοπλία που τους εμποδίζει να νιώσουν ευάλωτοι μπροστά στην υποτιθέμενη αδυναμία που καλύπτουν». Το πρόβλημα, προειδοποιεί, είναι ότι αυτό τους εμποδίζει να εκφραστούν και να ζητήσουν βοήθεια, «κάτι που χρειάζονται απεγνωσμένα όταν η κατάθλιψη έχει εγκατασταθεί αρκετά έντονα».
Ποιες είναι οι συνέπειες της μη έγκαιρης αντιμετώπισης της κατάθλιψης;
Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδηγούν σε υποδιάγνωση της κατάθλιψης στους άνδρες. «Όταν αυτή η ασθένεια διατηρείται με την πάροδο του χρόνου, παύει να είναι κάτι περιστασιακό και αρχίζει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του ατόμου», αναφέρει ο Padilla. Μόλις η διαταραχή γίνει χρόνια, «το άτομο πέφτει σε έναν όλο και πιο σκοτεινό λάκκο, η απελπισία γεμίζει τα πάντα και ο πάσχων τείνει να εξαφανιστεί».
Σύμφωνα με τον ειδικό, «η εξαφάνιση αυτή μπορεί να γίνει είτε με την απομόνωση από τον κόσμο είτε, στις πιο δραματικές περιπτώσεις, με την αυτοκτονία. Στις περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίας υπάρχουν στο παρασκήνιο καταθλιπτικά συμπτώματα». Αν και η κατάθλιψη είναι λιγότερο συχνή στους άνδρες, ο Martin αναγνωρίζει ότι η αυτοκτονία, από την άλλη πλευρά, είναι πιο συχνή στους άνδρες.
«Πολλές αυτοκτονίες σχετίζονται με την κατάθλιψη, οπότε είναι πιθανό να υπάρχει κατάχρηση της αδιάγνωστης κατάθλιψης στους άνδρες, ακριβώς λόγω αυτής της τάσης να συγκρατούνται συναισθηματικά και να μη ζητούν βοήθεια», επισημαίνει. Συγκεκριμένα, διάφορες μελέτες δείχνουν ότι οι άνδρες αυτοκτονούν τρεις φορές συχνότερα από τις γυναίκες.
«Πίσω από αυτό το γεγονός, βρίσκουμε κάτι βασικό για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης: την κοινωνική υποστήριξη. Ενώ οι γυναίκες τείνουν να μοιράζονται τα συναισθήματά τους, ακόμη και τις αυτοκτονικές τους προθέσεις, οι άνδρες είναι πολύ επιφυλακτικοί στο να δώσουν οποιαδήποτε στοιχεία για την αυτοκτονία τους. Πρόκειται για μια παρορμητική και δραστική απόφαση», θρηνεί ο Padilla.
