Η Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη συμπίπτει με την ημερομηνία γέννησης του Frederick Banting, ο οποίος, μαζί με τον Charles Best, συνέλαβαν πρώτοι την ιδέα που οδήγησε στην ανακάλυψη της θεραπευτικής ινσουλίνης στον Καναδά το 1921.
Με αφορμή την ημέρα αυτή, οι Καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Νικόλαος Τεντολούρης (Καθηγητής Παθολογίας ΕΚΠΑ, Υπεύθυνος Διαβητολογικού Κέντρου Νοσοκομείου Λαϊκό), Σταυρούλα (Λίνα) Πάσχου (Επίκουρη Καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας ΕΚΠΑ, Υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Νοσοκομείου Αλεξάνδρα) και Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (Παθολόγος, Καθηγήτρια Θεραπευτικής-Επιδημιολογίας-Προληπτικής Ιατρικής ΕΚΠΑ) παρουσιάζουν τις κύριες επιπλοκές της νόσου.
Ο σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) είναι μια χρόνια πάθηση που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο το σώμα χρησιμοποιεί τη γλυκόζη. Η υψηλή συγκέντρωση γλυκόζης στο αίμα μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές, οι οποίες επηρεάζουν πολλά συστήματα του σώματος και μπορεί να είναι σοβαρές εάν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα. Οι επιπλοκές του διαβήτη διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες, τις οξείες και τις χρόνιες.
Οξείες Επιπλοκές
Οι οξείες επιπλοκές σχετίζονται με απότομες αυξομειώσεις των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και μπορούν να εκδηλωθούν οποιαδήποτε στιγμή. Οι δύο κύριες οξείες επιπλοκές είναι:
1. Υπογλυκαιμία: Πρόκειται για πτώση των επιπέδων γλυκόζης κάτω από τα φυσιολογικά όρια, συχνά λόγω υπερβολικής δόσης ινσουλίνης, έλλειψης τροφής ή υπερβολικής σωματικής άσκησης. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν τρόμο, εφίδρωση, ταχυκαρδία και, σε σοβαρές περιπτώσεις, απώλεια συνείδησης ή και επιληπτικές κρίσεις.
2. Διαβητική Κετοξέωση: Εμφανίζεται κυρίως σε άτομα με διαβήτη τύπου 1 και προκύπτει, όταν το σώμα δεν έχει αρκετή ινσουλίνη και αρχίζει να χρησιμοποιεί τα λίπη για ενέργεια, παράγοντας κετόνες. Αυτό προκαλεί οξύτητα στο αίμα και μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές, όπως κώμα.
Χρόνιες Επιπλοκές
Οι χρόνιες επιπλοκές του διαβήτη είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιας έκθεσης σε υψηλά επίπεδα γλυκόζης και αφορούν κυρίως το καρδιαγγειακό, το νευρικό και το νεφρικό σύστημα. Αυτές περιλαμβάνουν:
1. Καρδιαγγειακές Παθήσεις: Ο ΣΔ αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιακές παθήσεις, όπως στεφανιαία νόσο και έμφραγμα, καθώς και για αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα προκαλούν βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία και αυξάνουν τη συσσώρευση αθηρωματικών πλακών, με αποτέλεσμα την απόφραξη των αρτηριών. «Σιωπηρό» έμφραγμα, δηλαδή έμφραγμα χωρίς πόνο μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε, αλλά, σύμφωνα με μελέτες, οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για σιωπηρή καρδιακή προσβολή.
2. Νεφροπάθεια: Η διαβητική νεφροπάθεια είναι η βλάβη των νεφρών λόγω των υψηλών επιπέδων σακχάρου, που μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια. Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται σταδιακά και περιλαμβάνουν αυξημένη πρωτεΐνη στα ούρα και αυξημένη πίεση. Η καλή ρύθμιση της γλυκόζης και της αρτηριακής πίεσης είναι κρίσιμη για την πρόληψη της νεφροπάθειας.
3. Νευροπάθεια: Η διαβητική νευροπάθεια είναι βλάβη των νεύρων και μπορεί να επηρεάσει διάφορα σημεία του σώματος, όπως τα άκρα, προκαλώντας αίσθημα καύσου, πόνο, μούδιασμα και αδυναμία. Η περιφερική νευροπάθεια είναι συχνή στα κάτω άκρα και αυξάνει τον κίνδυνο για τραυματισμούς και έλκη, τα οποία δύσκολα επουλώνονται.
4. Αμφιβληστροειδοπάθεια: Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια είναι βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία του αμφιβληστροειδούς του ματιού, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα όρασης και, τελικά, σε τύφλωση. Η διατήρηση της γλυκόζης σε φυσιολογικά επίπεδα και οι τακτικοί οφθαλμολογικοί έλεγχοι είναι σημαντικοί για την πρόληψη αυτής της επιπλοκής.
5. Διαβητικό Πόδι: Η βλάβη στα νεύρα και τα αγγεία στα πόδια μπορεί να οδηγήσει σε διαβητικά έλκη και λοιμώξεις, τα οποία δύσκολα επουλώνονται και, σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να οδηγήσουν σε ακρωτηριασμό. Η καλή φροντίδα των ποδιών και οι τακτικές επισκέψεις σε γιατρούς βοηθούν στην αποφυγή αυτής της επιπλοκής.
Επιπρόσθετα, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση στο έγκριτο περιοδικό Nature (Nature Reviews Endocrinology), με την σταδιακή μείωση των θανατηφόρων επιπλοκών από το καρδιαγγειακό σύστημα στους σακχαροδιαβητικούς, ο καρκίνος και η άνοια αρχίζουν να αποτελούν σημαντικά προβλήματα στους ασθενείς αυτούς.
Ο σακχαρώδης διαβήτης σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα για ανάπτυξη διαφόρων ειδών καρκίνου, ιδιαίτερα καρκίνων του γαστρεντερικού και γυναικολογικών καρκίνων. Παράλληλα, η εισαγωγή στο νοσοκομείο και η πιθανότητα θανάτου από λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένου του COVID-19, της πνευμονίας, και των λοιμώξεων στα νεφρά και τα κάτω άκρα, είναι μεγαλύτερες. Οι γνωσιακές και οι κινητικές δυσλειτουργίες, το μη αλκοολικό λιπώδες ήπαρ, η αποφρακτική άπνοια ύπνου και η κατάθλιψη είναι επίσης συχνά νοσήματα στα άτομα πάσχοντα από σακχαρώδη διαβήτη.
Πρόληψη των επιπλοκών του διαβήτη
Η καλύτερη στρατηγική για την πρόληψη των επιπλοκών του διαβήτη είναι η συνεχής, αποτελεσματική διαχείριση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, η διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους, η καθημερινή σωματική δραστηριότητα και η αποφυγή καπνίσματος.
Οι τακτικές επισκέψεις στον γιατρό είναι απαραίτητες για την παρακολούθηση του χρόνιου αυτού νοσήματος και των επιπλοκών του. Επιπλέον, η ολιστική προσέγγιση με εξειδικευμένες εξετάσεις από ειδικούς γιατρούς, όπως οι τακτικές εξετάσεις για την καρδιά, τα νεφρά, τα μάτια και τα πόδια, μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό των επιπλοκών σε πρώιμο στάδιο, επιτρέποντας την έγκαιρη παρέμβαση.
Οι επιπλοκές του διαβήτη είναι σοβαρές, αλλά η ενημέρωση, η πρόληψη και η έγκαιρη θεραπευτική αντιμετώπιση μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς να ζήσουν χωρίς επιπλοκές, ο σακχαρώδης διαβήτης να αντιμετωπίζεται με επιτυχία και να διασφαλίζεται η διατήρηση του μέγιστου προσδόκιμου επιβίωσής τους.
