Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) είναι ο τύπος που πολλοί γιατροί και πολλοί ασθενείς χρησιμοποιούν για να μετρήσουν την κατάσταση της υγείας τους, αν και πολλοί επαγγελματίες υγείας τον αμφισβητούν εδώ και καιρό. Για τον υπολογισμό του χρησιμοποιούνται μόνο το βάρος και το ύψος σε μέτρα στο τετράγωνο, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη το φύλο, η ηλικία ή η σωματική δραστηριότητα.
Οτιδήποτε βρίσκεται εκτός του εύρους που θεωρείται φυσιολογικό από την κλίμακα αυτή (18,5 και 24,9) θεωρείται ανθυγιεινό. Τώρα, έρευνα της Βρετανικής Ένωσης Διαιτολόγων (BDA) διαπίστωσε ότι, στους ηλικιωμένους ανθρώπους, το να βρίσκονται εντός του εύρους υπέρβαρου (μεταξύ 25 και 30) μπορεί να έχει προστατευτικά αποτελέσματα για την υγεία τους.
Η Mary Hickson, συν-συγγραφέας της ανασκόπησης μελετών που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Νοέμβριο και την επικαλείται η El Pais, εξηγεί ότι, σε σύγκριση με τις νεότερες ηλικίες, οι άνθρωποι στα 70 και 80 τους χρόνια έχουν μικρότερο κίνδυνο θανάτου αν είναι ελαφρώς υπέρβαροι. «Άλλοι παράγοντες, όπως η άσκηση, είναι πιο σημαντικοί», λέει. Αυτό είναι γνωστό ως το παράδοξο της παχυσαρκίας, το οποίο υποστηρίζει ότι το υπερβολικό βάρος μπορεί να σχετίζεται με αυξημένη επιβίωση σε ορισμένες ομάδες ανθρώπων.
Οι συστάσεις για τον ΔΜΣ βασίζονται στα αποτελέσματα σε νέους ανθρώπους, εξηγεί η Naiara Fernández, συντονίστρια της ομάδας διατροφής της Ισπανικής Εταιρείας Γηριατρικής και Γεροντολογίας (SEGG). Ένας δείκτης μάζας σώματος μεταξύ 28 και 30, ο οποίος μπορεί να υποδηλώνει παχυσαρκία 1ου βαθμού σε νεαρά άτομα, θα θεωρούνταν φυσιολογικός όσον αφορά το βάρος σε ηλικιωμένους, οπότε δεν θα ήταν πραγματικά υπέρβαρος, λέει η γηριατρική.
Η χρήση του ΔΜΣ ως μοναδικού δείκτη υπερβολικού βάρους είναι λάθος, λέει ο Jesús Román, πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής της Ισπανικής Εταιρείας Διαιτολογίας και Επιστημών Τροφίμων (SEDCA). Οι ηλικιωμένοι μπορεί να βρίσκονται εντός του φυσιολογικού εύρους, αλλά να μην έχουν σχεδόν καθόλου μυϊκή μάζα, γεγονός που είναι επιζήμιο για την υγεία τους, προσθέτει ο διατροφολόγος. Μπορεί ακόμη και να πάσχουν από σαρκοπενική παχυσαρκία, η οποία εμφανίζεται όταν αυξάνεται η σωματική λιπώδης μάζα και μειώνεται η μυϊκή μάζα, η οποία είναι πολύ συχνή σε αυτή την ηλικιακή ομάδα. Για το λόγο αυτό, το σημαντικό είναι να πραγματοποιείται μια ολοκληρωμένη γηριατρική αξιολόγηση, προσθέτει η Fernández.
Το πρόβλημα με ένα ηλικιωμένο άτομο που ακολουθεί περιοριστική δίαιτα για να χάσει βάρος είναι ότι, εκτός από το λίπος, μπορεί να χάσει και μυϊκή μάζα. Αυτό μπορεί να τους κάνει πιο εύθραυστους, λιγότερο κινητικούς και πιο επιρρεπείς σε πτώσεις και τραυματισμούς, εξηγεί ο Román. Το να είναι κανείς ελαφρώς υπέρβαρος μπορεί να έχει μια λειτουργία «μαξιλαριού» για να αποτρέψει το σπάσιμο των οστών σε περίπτωση πτώσης, προσθέτει. Αν πρέπει να χάσετε βάρος, το σωστό είναι να αυξήσετε την ενεργειακή δαπάνη με άσκηση και όχι να μειώσετε τις ημερήσιες θερμίδες, λέει ο Jose Antonio Serra, επικεφαλής της γηριατρικής στο νοσοκομείο Gregorio Marañón της Μαδρίτης.
Η Fernández εξηγεί ότι το κυριότερο είναι οι ηλικιωμένοι να παραμείνουν αυτόνομοι και ανεξάρτητοι, και γι' αυτό χρειάζονται μυς σε καλή κατάσταση που να τους επιτρέπουν να ζουν μια ποιοτική ζωή. Ως εκ τούτου, ανεξάρτητα από τον ΔΜΣ, ο ειδικός συνιστά απώλεια βάρους μόνο σε περιπτώσεις όπου παθολογικές καταστάσεις όπως η οστεοαρθρίτιδα του ισχίου ή του γόνατος περιορίζουν την κινητικότητα. «Η εστίαση πρέπει να είναι σε όρους που τους κάνουν πιο υγιείς», λέει ο γιατρός. Επιπλέον, το ελλιπές βάρος και ο υποσιτισμός αυξάνουν τη συχνότητα εμφάνισης οστεοπόρωσης.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις διατροφικές συνήθειες των ηλικιωμένων, λέει ο Serra, του Gregorio Marañón. «Μερικές φορές είναι υπέρβαροι επειδή τρώνε άσχημα, όχι επειδή τρώνε πολύ. Συχνά δεν έχουν υγιεινές διατροφικές συνήθειες επειδή ζουν μόνοι τους, δυσκολεύονται να πάνε για ψώνια, μπορεί να έχουν οικονομικές δυσκολίες που τους εμποδίζουν να έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές πρωτεΐνες ή δεν έχουν όρεξη να μαγειρέψουν επειδή δεν έχουν κανέναν να το μοιραστούν. Αυτές οι καταστάσεις αποτελούν κίνδυνο, διότι μπορεί να τους οδηγήσουν στην κατανάλωση επεξεργασμένων προϊόντων που θα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία τους», λέει η Fernández.
Είναι επίσης σημαντικό να αξιολογηθεί η κατανομή του λίπους σε κάθε άτομο. Αν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένο σε όλο το σώμα, είναι «πολύ λιγότερο επιβλαβές» από ό,τι αν συσσωρεύεται στην κοιλιά, λέει ο Serra. Στην τελευταία περίπτωση, υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος να πάθει κανείς μεταβολικό σύνδρομο, διαβήτη και καρδιακές παθήσεις, συνεχίζει ο γηρίατρος.
Ακούσια απώλεια βάρους
Στην έρευνα της BDA, οι συγγραφείς ανησυχούν για την ακούσια απώλεια βάρους στους ηλικιωμένους, την οποία θεωρούν πιο ανησυχητική από το υπερβολικό βάρος. Ο Hickson, συν-συγγραφέας της εργασίας, εξηγεί ότι μπορεί να οφείλεται σε πολλές αιτίες, όπως η κοινωνική απομόνωση, η χρόνια ασθένεια, το πένθος ή η κατάθλιψη, η στοματική υγεία ή η λήψη φαρμάκων που επηρεάζουν την όρεξη, την πέψη ή την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών, μεταξύ άλλων. «Η ανίχνευση του υποσιτισμού, ο εντοπισμός του πότε αποτελεί κίνδυνο και η αξιολόγηση των πιθανών αιτιών είναι ζωτικής σημασίας για τον σχεδιασμό της κατάλληλης φροντίδας», τονίζει.
Για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης, εξηγεί η Fernández, απαιτείται ένα «πολύ διεπιστημονικό» σχέδιο που περιλαμβάνει ένα σχήμα υποστήριξης, παρέμβαση σωματικής άσκησης, απόσυρση ή αντικατάσταση των φαρμάκων που προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες. Είναι επίσης απαραίτητο να εκτιμηθεί εάν χρειάζονται διατροφικές συστάσεις ή συμπληρώματα διατροφής.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Απρίλιο στο περιοδικό Nutrients υποστήριξε επίσης ότι οι ηλικιωμένοι που είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι επιβιώνουν καλύτερα. Οι συγγραφείς της θεωρούν ότι ο ΔΜΣ δεν είναι το καλύτερο κριτήριο, διότι δεν παρέχει πληροφορίες για τη σύνθεση του σώματος και συσχετίζεται λιγότερο με το ποσοστό μάζας σώματος. Στην έρευνα διαπίστωσαν ότι οι μέτρια υπέρβαροι ηλικιωμένοι με χρόνιες ασθένειες ή οξέα ιατρικά συμβάντα έχουν καλύτερη επιβίωση. Επιπλέον, οι συγγραφείς υποθέτουν ότι, στους ηλικιωμένους, ένας υψηλός ΔΜΣ μπορεί επίσης να αντανακλά καλύτερη διατροφική κατάσταση και επαρκή μυϊκά αποθέματα.
Ο Hickson πιστεύει ότι ήρθε η ώρα «να επανεξετάσουμε τα στοιχεία για να δούμε αν ο ΠΟΥ μπορεί να κάνει συστάσεις για όλους τους πληθυσμούς». Ο συγγραφέας της έρευνας του BDA συνιστά άλλες αλλαγές, όπως η προπόνηση δύναμης για την ενδυνάμωση των μυών, αντί για οδηγίες για την απώλεια βάρους στους ηλικιωμένους. Κατά τη μέτρηση του βάρους ενός ηλικιωμένου ατόμου, πρέπει να αξιολογείται η διατροφική κατάσταση. Εάν έχετε παχυσαρκία, πρέπει επίσης να εξετάσετε τον αντίκτυπο στην υγεία σας, για παράδειγμα να εξετάσετε τον έλεγχο της γλυκόζης στο αίμα σας», λέει η Fernández, από το SEGG. «Δεν είναι το βάρος ή η περιοριστική δίαιτα, αυτό που πρέπει να αναζητήσουμε είναι η λειτουργικότητα και να ενθαρρύνουμε τη σωματική άσκηση», λέει.
