Τουλάχιστον 3.500 επιβλαβή χωροκατακτητικά είδη έχουν καταγραφεί σε κάθε περιοχή της Γης και έχουν εξαπλωθεί από την ανθρώπινη δραστηριότητα, όπως αναφέρει έκθεση του ΟΗΕ, απειλώντας τη βιοποικιλότητα στη Γη.
Τόσο ο άνθρωπος όσο και η άγρια ζωή στον πλανήτη κινδυνεύουν από χωροκατακτητικά ποντίκια που τρώνε νεοσσούς θαλασσοπούλια στις φωλιές τους μέχρι μη ιθαγενή χόρτα που βοήθησαν στην εξάπλωση των φονικών πυρκαγιών του περασμένου μήνα στη Χαβάη, και εξαπλώνονται από τα ταξίδια και το εμπόριο. Η επίδρασή τους είναι καταστροφική. Μάλιστα, μερικές φορές προκαλούν εξαφανίσεις άλλων ειδών και βλάπτουν μόνιμα την υγιή λειτουργία ενός οικοσυστήματος.
Κορυφαίοι επιστήμονες λένε ότι η απειλή που θέτουν τα χωροκατακτητικά είδη υποτιμάται και μερικές φορές δεν αναγνωρίζεται, με περισσότερα από 37.000 «εξωγήινα» είδη να είναι πλέον γνωστό ότι εισάγονται σε όλο τον κόσμο και περίπου 200 εγκαθίστανται κάθε χρόνο. Αν και δεν θα γίνουν όλα επεμβατικά, οι ειδικοί λένε ότι υπάρχουν σημαντικά εργαλεία για τον μετριασμό της εξάπλωσης και των επιπτώσεών τους, προστατεύοντας και αποκαθιστώντας τα οικοσυστήματα.
Μη αναστρέψιμη ζημιά στη φύση
«Τα χωροκατακτητικά ξένα είδη αποτελούν σημαντική απειλή για τη βιοποικιλότητα και μπορούν να προκαλέσουν μη αναστρέψιμη ζημιά στη φύση, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών και παγκόσμιων εξαφανίσεων ειδών, και επίσης απειλούν την ανθρώπινη ευημερία», έγραψαν οι καθηγητές Helen Roy, Aníbal Pauchard και Peter Stoett, οι οποίοι ηγήθηκαν της έρευνας.
«Θα ήταν ένα εξαιρετικά δαπανηρό λάθος να θεωρούμε τις βιολογικές εισβολές μόνο ως πρόβλημα κάποιου άλλου», είπε ο Pauchard. «Αν και τα συγκεκριμένα είδη που προκαλούν ζημιές διαφέρουν από μέρος σε μέρος, αυτοί είναι κίνδυνοι και προκλήσεις με παγκόσμιες ρίζες, αλλά πολύ τοπικές επιπτώσεις που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι σε κάθε χώρα, από κάθε υπόβαθρο και σε κάθε κοινότητα. Ακόμη και η Ανταρκτική επηρεάζεται» πρόσθεσε.
Στην αξιολόγηση, η οποία εκπονήθηκε από τη Διακυβερνητική Πλατφόρμα Επιστημονικής Πολιτικής για τη Βιοποικιλότητα και τις Υπηρεσίες Οικοσυστήματος (IPBES), το κορυφαίο όργανο των Ηνωμένων Εθνών για την επιστήμη της βιοποικιλότητας, συμμετείχαν 86 εμπειρογνώμονες για 4,5 χρόνια και εγκρίθηκε από τις κυβερνήσεις αυτό το Σαββατοκύριακο στη Βόννη.
Τα ευρήματα ακολουθούν μια έκθεση του 2019 που προειδοποίησε ότι ένα εκατομμύριο είδη κινδυνεύουν να εξαφανιστούν, απειλούνται από τη ρύπανση, την κλιματική αλλαγή, τα χωροκατακτητικά είδη, την άμεση εκμετάλλευση των οργανισμών και την αλλαγή χρήσης γης. Ενώ τα χωροκατακτητικά είδη έχουν συμβάλει στο 40% όλων των γνωστών εξαφανίσεων ζώων, οι κυβερνήσεις ζήτησαν περισσότερη έρευνα για να κατανοήσουν καλύτερα το πρόβλημα.
Τα σημαντικότερα χωροκατακτητικά είδη
Τα τρία κορυφαία χωροκατακτητικά είδη περιλαμβάνουν τον υδρόβιο υάκινθο, ένα υδρόβιο φυτό ιθαγενές της τροπικής Νότιας Αμερικής που φράζει τις υδάτινες οδούς και βλάπτει την αλιεία, τον ανθισμένο θάμνο lantana και τον μαύρο αρουραίο. Άλλα παραδείγματα περιλαμβάνουν χωροκατακτητικά είδη κουνουπιών, όπως το Aedes albopictus και το Aedes aegypti, που μεταδίδουν τον ιό του Δυτικού Νείλου και τον ιό Ζίκα.
Οι περισσότερες αναφορές χωροκατακτητικών ειδών σημειώθηκαν στην Αμερική με το 34% όλων των αναφορών, ακολουθούμενες από την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία (31%), την Ασία-Ειρηνικό (25%) και την Αφρική (7%). Τα τρία τέταρτα των αναφορών αφορούσαν χερσαία οικοσυστήματα, κυρίως δασικές εκτάσεις και βόρεια δάση. Οι συγγραφείς διαπίστωσαν ότι το κόστος των βιολογικών εισβολών αυξανόταν κατά 400% κάθε δεκαετία από το 1970 και προέβλεψαν ότι θα συνεχίσει να αυξάνεται στα επόμενα χρόνια.
Απώλεια της μοναδικότητας των κοινοτήτων
«Μία από τις πραγματικές μας ανησυχίες είναι η απώλεια της μοναδικότητας των ζωντανών κοινοτήτων. Καθώς βλέπουμε περισσότερα χωροκατακτητικά είδη σε όλο τον κόσμο, αρχίζουμε να βλέπουμε κοινότητες να μοιάζουν περισσότερο. Φυσικά, έχουμε ανησυχίες σχετικά με τη λειτουργία αυτών των οικοσυστημάτων και την ανθεκτικότητά τους. Η Χαβάη είναι μία περίπτωση που παρουσιάζεται ως παράδειγμα τρόπων με τους οποίους βλέπουμε αυτή την επιδείνωση και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ αυτών των παγκόσμιων παραγόντων απώλειας βιοποικιλότητας», είπε η Roy.
Η αξιολόγηση των ειδικών διαπίστωσε ότι υπήρχε ένα ευρύ φάσμα επιλογών για την καταπολέμηση της εξάπλωσης και των επιπτώσεων των χωροκατακτητικών ειδών, ένας από τους στόχους που συμφωνήθηκαν στο Cop15 της βιοποικιλότητας τον περασμένο Δεκέμβριο στο Μόντρεαλ στους παγκόσμιους στόχους αυτής της δεκαετίας.
Τα προγράμματα εξάλειψης σε νησιά, που επηρεάζονται δυσανάλογα από την εξάπλωση χωροκατακτητικών ειδών, είχαν ποσοστό επιτυχίας 88%, σύμφωνα με την έκθεση.
