Περίπου το ένα τρίτο των ατόμων με καρδιακές παθήσεις υποφέρουν από προβλήματα ύπνου. Σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science, μια ομάδα του Τεχνικού Πανεπιστημίου του Μονάχου (TUM) δείχνει ότι οι καρδιακές παθήσεις επηρεάζουν την παραγωγή της ορμόνης του ύπνου μελατονίνης στην επίφυση. Ο σύνδεσμος μεταξύ των δύο οργάνων είναι ένα γάγγλιο στην περιοχή του λαιμού. Η μελέτη καταδεικνύει έναν άγνωστο μέχρι σήμερα ρόλο των γαγγλίων και υποδεικνύει πιθανές θεραπείες.
Το γεγονός ότι τα επίπεδα μελατονίνης μπορεί να μειωθούν σε ασθενείς με παθήσεις του καρδιακού μυός, για παράδειγμα μετά από καρδιακή προσβολή, είναι γνωστό εδώ και αρκετό καιρό. Αυτό έχει γενικά θεωρηθεί ως ένα ακόμη παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο μια καρδιακή πάθηση δρα συστηματικά σε ολόκληρο το σώμα. Μια ομάδα που συνεργάζεται με τον Stefan Engelhardt, καθηγητή Φαρμακολογίας και Τοξικολογίας στο TUM, και την πρώτη συγγραφέα Dr. Karin Ziegler, έδειξε τώρα ότι υπάρχει μια άμεση αιτία πίσω από τις διαταραχές του ύπνου σε άτομα που πάσχουν από καρδιακές παθήσεις.
Τα γάγγλια ως «ηλεκτρικά κουτιά»
«Στην εργασία μας, δείχνουμε ότι τα προβλήματα με τον καρδιακό μυ επηρεάζουν ένα όργανο που εκ πρώτης όψεως φαίνεται να μην έχει άμεση σχέση με αυτόν», λέει ο Stefan Engelhardt. Η μελατονίνη παράγεται στην επίφυση, που βρίσκεται στο εσωτερικό του εγκεφάλου. Όπως και η καρδιά, ελέγχεται μέσω του αυτόνομου νευρικού συστήματος, το οποίο ρυθμίζει τις ακούσιες διεργασίες στο σώμα. Τα σχετικά νεύρα ξεκινούν από τα γάγγλια, μεταξύ άλλων, από τα οποία προέρχονται. Ιδιαίτερα σημαντικό για την καρδιά και την επίφυση είναι το ανώτερο αυχενικό γάγγλιο.
«Για να έχετε μια σαφή αίσθηση των αποτελεσμάτων μας, φανταστείτε το γάγγλιο ως ένα ηλεκτρικό κουτί διακοπτών. Σε έναν ασθενή που πάσχει από διαταραχές ύπνου μετά από μια καρδιακή νόσο, μπορείτε να σκεφτείτε ότι ένα πρόβλημα σε ένα καλώδιο προκαλεί πυρκαγιά στο κουτί διακοπτών και στη συνέχεια εξαπλώνεται σε ένα άλλο καλώδιο», λέει ο Stefan Engelhart.
Η νευρική σύνδεση με την επίφυση καταστρέφεται σε ποντίκια και ανθρώπους
Η ομάδα ανακάλυψε ότι τα μακροφάγα -κύτταρα που τρώνε νεκρά κύτταρα- συσσωρεύονται στο αυχενικό γάγγλιο ποντικών με καρδιακή νόσο. Οι ακριβείς μηχανισμοί πίσω από αυτό είναι ακόμη άγνωστοι. Τα μακροφάγα προκαλούν φλεγμονή και ουλές στο γάγγλιο και καταστροφή των νευρικών κυττάρων. Στα ποντίκια, όπως και στους ανθρώπους, οι μακριές ίνες που εκτείνονται από αυτά τα νευρικά κύτταρα, οι οποίες ονομάζονται άξονες, οδηγούν στην επίφυση. Σε προχωρημένα στάδια της νόσου, παρατηρήθηκε σημαντική μείωση του αριθμού των αξόνων που συνδέουν τον αδένα με το νευρικό σύστημα, ενώ υπήρχε λιγότερη μελατονίνη στον οργανισμό των ζώων και ο ρυθμός ημέρας/νύχτας διαταράχθηκε.
Ανάλογες οργανικές επιδράσεις παρατηρήθηκαν και στους ανθρώπους. Η ομάδα διερεύνησε τους κωνοειδείς αδένες σε εννέα καρδιοπαθείς. Σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου, βρέθηκαν σημαντικά λιγότεροι άξονες. Όπως και στα ποντίκια, το ανώτερο αυχενικό γάγγλιο στους ανθρώπους με καρδιοπάθεια παρουσίασε ουλές και ήταν αισθητά διευρυμένο.
Σημείο εκκίνησης για νέα φάρμακα
Οι ερευνητές υποθέτουν ότι οι αρνητικές επιπτώσεις των νεκρών αξόνων γίνονται μόνιμες σε προχωρημένο στάδιο. «Σε πρώιμο στάδιο καταφέραμε να επαναφέρουμε την παραγωγή μελατονίνης στα ποντίκια στο αρχικό επίπεδο χρησιμοποιώντας φάρμακα για την καταστροφή των μακροφάγων στο ανώτερο αυχενικό γάγγλιο», λέει η Karin Ziegler. «Κατ' αρχάς, αυτό καταδεικνύει τον ρόλο του γαγγλίου σε αυτό το φαινόμενο. Και δεύτερον, εμπνέει την ελπίδα ότι μπορούμε να αναπτύξουμε φάρμακα για την πρόληψη των ανεπανόρθωτων διαταραχών του ύπνου στις καρδιακές παθήσεις». Αυτό είναι ένα από τα καθήκοντα που επιθυμεί να αντιμετωπίσει η ομάδα τα επόμενα χρόνια.
Διερεύνηση των γαγγλίων για άλλες πιθανές συνδέσεις
Μαζί με τη νέα ελπίδα για μεγάλο αριθμό καρδιοπαθών ότι θα βρεθεί μια θεραπεία για τις διαταραχές του ύπνου, ο Stefan Engelhardt βλέπει τη μελέτη ως αφορμή για να εξετάσει τα γάγγλια από μια νέα οπτική γωνία. «Νέες μέθοδοι, όπως η χωρική αλληλουχία μεμονωμένων κυττάρων, καθιστούν δυνατή τη διερεύνηση μεμονωμένων νευρικών κυττάρων από πολύ πιο κοντά. Η μελέτη μας θα μπορούσε να ωθήσει τους ερευνητές να αρχίσουν να αναζητούν συστηματικά συνδέσεις μεταξύ άλλων ασθενειών σε όργανα που συνδέονται μέσω γαγγλίων που λειτουργούν ως διακόπτες και να εξετάζουν τα γάγγλια ως σημεία εκκίνησης στην αναζήτηση νέων φαρμάκων».
Ο Engelhardt πιστεύει ότι τα γάγγλια θα μπορούσαν επίσης να γίνουν σημαντικά από διαγνωστικής άποψης. Επειδή όλα τα αυχενικά γάγγλια στους καρδιοπαθείς που εξέτασαν ήταν σημαντικά διευρυμένα, οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό μπορεί να αποτελεί ένδειξη καρδιακής ανεπάρκειας. Το μέγεθος των γαγγλίων μπορεί να ελεγχθεί εύκολα με μια συμβατική συσκευή υπερήχων. Εάν τα αποτελέσματα επιβεβαιωθούν σε περαιτέρω μελέτες, ίσως είναι σκόπιμο να διατάσσονται πιο εκτεταμένοι έλεγχοι της καρδιάς όταν το γάγγλιο διαπιστώνεται ότι είναι διευρυμένο.
