Η ψηφιακή υγεία αποτελεί το μέλλον στον χώρο της Υγείας, ωστόσο τα περιθώρια βελτίωσης είναι τεράστια. Αυτό ακριβώς προκύπτει από συζήτηση που διοργάνωσε το EIT Health, ένα δίκτυο καινοτόμων φορέων υγείας που έχει ως ρόλο να οικοδομήσει ένα οικοσύστημα για την ανάπτυξη της υγειονομικής περίθαλψης, προσφέροντας στους Ευρωπαίους πολίτες καλύτερη υγεία και μακροζωία.
Από το 2019, στο γερμανικό σύστημα υγείας χρηματοδοτείτε η χρήση επιλεγμένων ψηφιακών εφαρμογών. Προς το παρόν, οι Έλληνες γιατροί, σε αντίθεση με τους Γερμανούς συναδέλφους τους, δεν μπορούν να συνταγογραφούν ψηφιακές και άλλες εφαρμογές για τους ασθενείς τους. Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες που συμμετείχαν σε συζήτηση που διοργάνωσε το EIT Health, η Ελλάδα έχει κάνει σημαντικά βήματα προς την ψηφιοποίηση της υγειονομικής περίθαλψης. Πιλοτικό έργο που υλοποιεί το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου θα μπορούσε να οδηγήσει στην υιοθέτηση του γερμανικού μοντέλου.
Το γερμανικό πείραμα
Το 2019, ο γερμανικός νόμος για την ψηφιακή υγειονομική περίθαλψη εισήγαγε μια νέα προσέγγιση για την πρόσβαση στην αγορά αξιόπιστων και ασφαλών εφαρμογών ψηφιακής υγείας. Η νομοθεσία αποσκοπούσε στην επιλογή ψηφιακών λύσεων με αποδεδειγμένα κλινικά οφέλη από τις 400.000 και πλέον εφαρμογές υγείας και ευεξίας. Έκτοτε, οι ψηφιακές θεραπείες έχουν γίνει μια νέα μορφή ιατρικής που ονομάζεται ψηφιακή θεραπευτική (DTx). Οι DTx μπορούν πλέον να συνταγογραφούνται από τους Γερμανούς γιατρούς και να καλύπτονται από τους δημόσιους φορείς, όπως συμβαίνει με τη χορήγηση παραδοσιακών φαρμάκων και θεραπειών.
Οι DTx (ψηφιακές θεραπείες) πρέπει να υποβληθούν σε ενδελεχή έρευνα προτού επιλεγούν ως εγκεκριμένες «ψηφιακές εφαρμογές υγείας» (Digitale Gesundheitsanwendungen, DiGA). Εάν πληρούν τις απαιτήσεις που σχετίζονται με την ασφάλεια, τη λειτουργικότητα, την ποιότητα, την προστασία και την ασφάλεια των δεδομένων και τη διαλειτουργικότητα, είναι επιλέξιμες για κανονιστική εξέταση και καταχώρηση στον κατάλογο DiGA που τηρείται από τον Γερμανικό Ομοσπονδιακό Οργανισμό Φαρμάκων και Ιατροτεχνολογικών Προϊόντων. Οι θετικές επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει μια ψηφιακή θεραπεία (DTx) στους ασθενείς μπορούν να αποδειχθούν με δύο τρόπους: μέσα από μια 12μηνη «fast-track» διαδικασία και με την προσκόμιση των απαραίτητων αποδεικτικών ιατρικών στοιχείων από την ομάδα των προγραμματιστών της εφαρμογής, για παράδειγμα, αποτελέσματα κλινικών δοκιμών. Όταν πληρούνται όλα τα κριτήρια, η ψηφιακή λύση εισέρχεται στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και μπορεί να αποζημιωθεί από όλους τους νόμιμους ασφαλιστικούς φορείς υγείας της Γερμανίας.
Η Ελλάδα διαθέτει μια υγιή σκηνή νεοφυών επιχειρήσεων στον τομέα των βιοεπιστημών
Μέχρι στιγμής, περίπου 30 DTx έχουν εισαχθεί στον κατάλογο DiGA στη Γερμανία, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων καινοτομιών που υποστηρίζονται από το EIT Health από την Κεντρική, Ανατολική και Νότια Ευρώπη. Ένα παράδειγμα είναι ένα προϊόν που ονομάζεται re.flex, το οποίο αναπτύχθηκε από τη ρουμανική νεοφυή επιχείρηση Kineto Tech Rehab. Ένα άλλο παράδειγμα είναι το Vitadio, μια ψηφιακή εφαρμογή που αναπτύχθηκε από μια τσεχική νεοφυή επιχείρηση για άτομα με διαβήτη τύπου 2, υποστηρίζοντάς τα στην αποτελεσματική αυτοδιαχείριση και την αλλαγή του τρόπου ζωής τους.
Ωστόσο, οι γιατροί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, δεν μπορούν ακόμη να συνταγογραφήσουν αυτές και παρόμοιες εφαρμογές για τους ασθενείς τους. Στην Ελλάδα, αυτό είναι ιδιαίτερα δυσμενές, καθώς η ψηφιακή υγεία διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στο οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων. Έως και το 80% των νεοφυών επιχειρήσεων στον τομέα των επιστημών υγείας στην Ελλάδα εστιάζουν στην ψηφιακή υγεία και την ιατρική τεχνολογία, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης (AI), της ανάλυσης δεδομένων, των διαδικτυακών ή κινητών εφαρμογών, του cloud computing, του λογισμικού, του Internet of Things και της τρισδιάστατης εκτύπωσης.
Πότε μπορεί να αλλάξει αυτή η κατάσταση; Για να απαντήσει στο ερώτημα αυτό, το EIT Health διοργάνωσε μια σειρά συζητήσεων στρογγυλής τραπέζης σε όλη την Ευρώπη, και στην Ελλάδα, το 2021 και το 2022. Στις εκδηλώσεις συμμετείχαν εμπειρογνώμονες και ενδιαφερόμενοι από τον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, των κανονιστικών υποθέσεων για τις ιατρικές συσκευές, τον ακαδημαϊκό χώρο και τις επιχειρήσεις, προκειμένου να συζητήσουν το γερμανικό μοντέλο και τις δυνατότητές του να εμπνεύσει τα κανονιστικά πλαίσια για την ψηφιακή υγεία σε διάφορες χώρες της Ε.Ε.
Σημάδια προόδου τα τελευταία χρόνια
Η Ελλάδα ήταν μία από τις πρώτες χώρες που εισήγαγε την ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην εφαρμογή του ηλεκτρονικού φακέλου ασθενούς (ΗΦΥ) - αν και η χώρα υπολείπεται ακόμα στην εφαρμογή του, καταλαμβάνοντας την 26η θέση μεταξύ των 27 χωρών της Ε.Ε., σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών. Ένας από τους ισχυρότερους πυλώνες της ψηφιακής υγείας είναι η τηλεϊατρική. Οι εξ αποστάσεως διαγνώσεις/εισηγήσεις εφαρμόζονται ευρέως, μεταξύ άλλων, για την παροχή υπηρεσιών στα ελληνικά νησιά. Παρά την πρόοδο στον ψηφιακό μετασχηματισμό της υγειονομικής περίθαλψης, με κινητήρια δύναμη το Υπουργείο Υγείας και το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, οι ψηφιακές λύσεις δεν έχουν ενσωματωθεί ακόμα στο ελληνικό σύστημα υγείας. Εξαίρεση αποτελούν οι τηλε-συμβουλές, η υιοθέτηση των οποίων επιταχύνθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Το σύστημα αξιολόγησης τεχνολογιών υγείας, που τέθηκε σε εφαρμογή το 2018, δεν αφορά επί του παρόντος στις καινοτομίες ψηφιακής υγείας.
Προκλήσεις και συστάσεις
Για να μπορέσουν οι Έλληνες γιατροί να συνταγογραφούν DTx για τους ασθενείς τους, το EIT Health ξεκίνησε πρόσφατα διάλογο για τις αποζημιούμενες ψηφιακές θεραπείες. Το 2022, το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και το Υπουργείο Υγείας δημιούργησαν μια ειδική επιτροπή που έχει επίσης ως στόχο τη διερεύνηση εφαρμογών ψηφιακής υγείας που θα μπορούσαν να ανοίξουν τον δρόμο για την ανάπτυξη του ρυθμιστικού τοπίου. Οι ενδιαφερόμενοι φορείς χαιρετίζουν αυτή την κίνηση, δεδομένου ότι η ψηφιοποίηση και οι υπηρεσίες τηλεϊατρικής θα μπορούσαν να βελτιώσουν την παροχή υγειονομικής περίθαλψης, ιδίως σε απομακρυσμένες περιοχές (η Ελλάδα έχει 168 κατοικημένα νησιά). Μία ακόμα πρωτοβουλία που παρουσιάζει ενδιαφέρον όσον αφορά την ενσωμάτωση ψηφιακών και άλλων καινοτόμων λύσεων στο σύστημα υγείας είναι και ο επιταχυντής SymbIASIS - το πρόγραμμα ανάπτυξης ικανοτήτων που υλοποιείται από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ), τον τοπικό κόμβο του EIT Health. Στόχος του είναι να συνδέσει νοσοκομεία και νεοφυείς επιχειρήσεις και θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει σε πιλοτικές δοκιμές και επικύρωση καινοτόμων λύσεων στο πραγματικό τους περιβάλλον (νοσοκομεία/κλινικές).
