Ο ερχομός του χειμώνα φέρνει μαζί του και το μπούκωμα, το οποίο μπορεί να γίνει εξαιρετικά ενοχλητικό, ιδίως όταν ο ασθενείς προσπαθούν να κοιμηθούν. Αυτός είναι και ο λόγος που τα ρινικά σπρέι είναι μια ιδιαιτέρως δημοφιλής επιλογή, καθώς προσφέρουν άμεση ανακούφιση από την αίσθηση της «βουλωμένης μύτης».

Πρόκειται για μια φθηνή και εύκολα προσβάσιμη επιλογή, που ο καθένας μπορεί να ζητήσει από το φαρμακείο χωρίς συνταγή, δίνοντας έτσι την εντύπωση πως είναι και ακίνδυνη. Ωστόσο, στην πραγματικότητα αυτά τα προϊόντα μπορούν να κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό, αφού υπάρχει ο κίνδυνος να προκαλέσουν φαρμακογενή ρινίτιδα και εθισμό στους χρήστες για μεγάλα χρονικά διαστήματα, ακόμα και για χρόνια.

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε πως το παρόν κείμενο δεν αφορά όλα τα ρινικά σπρέι. Για παράδειγμα, εκείνα που περιέχουν θαλασσινό νερό ή/και ευκάλυπτο θεωρούνται ασφαλή, καθώς δεν περιέχουν ενεργά χημικά συστατικά, τα οποία θα μπορούσαν να προκαλέσουν εθισμό.

Ποια ρινικά σπρέι προκαλούν εθισμό – Οι επιπτώσεις

Ο κίνδυνος αφορά τα αποσυμφορητικά ρινικά σπρέι, τα οποία περιέχουν, μεταξύ άλλων, τα δραστικά συστατικά οξυμεταζολίνη και ξυλομεταζολίνη, τα οποία προκαλούν συστολή των βλεννογόνων της μύτης και ως εκ τούτου διάνοιξη των ρινικών διόδων. Αυτό προκαλεί με τη σειρά του πρήξιμο του ιστού και έτσι τα άτομα με βουλωμένη μύτη μπορούν επιτέλους να αναπνέουν καλύτερα.

Αν και τα συγκεκριμένα σκευάσματα είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά και άμεσα ανακουφιστικά, δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται πάνω από 2 – 3 φορές την ημέρα και σε καμία περίπτωση για πάνω από 5 – 7 ημέρες, εάν θέλετε να αποφύγετε τον εθισμό. Επίσης, δεν πρέπει να χορηγούνται σε παιδιά κάτω των 7 ετών.

Διαβάζοντας το φύλλο οδηγιών των συγκεκριμένων φαρμάκων, θα δείτε σχετικές προειδοποιήσεις, τις οποίες παραθέτουμε εδώ ενδεικτικά (αφορούν τα δύο πιο δημοφιλή αποσυμφορητικά σπρέι μύτης που κυκλοφορούν στο ελληνικό εμπόριο αυτή τη στιγμή, χωρίς συνταγή):

«[…] ψεκασμός από τον ψεκαστήρα ή τον δοσιμετρικό ψεκαστήρα σε κάθε ρουθούνι για διάστημα που δεν υπερβαίνει τις 5 συνεχείς ημέρες. Πρέπει να απευθυνθείτε σε γιατρό εάν δεν αισθάνεσθε καλύτερα ή εάν αισθάνεσθε χειρότερα (εάν τα συμπτώματά σας επιδεινωθούν ή δεν υποχωρήσουν) μετά από 5 ημέρες».

«Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για περισσότερο από 7 ημέρες γιατί υπάρχει ο κίνδυνος επανασυμφόρησης του ρινικού βλεννογόνου (rebound φαινόμενο) και πρόκλησης ιατρογενούς ρινίτιδας».

Η ιατρογενής (ή φαρμακευτική) ρινίτδα αναφέρεται σε μια δυσάρεστη κατάσταση, κατά την οποία ο ασθενής υποφέρει από χρόνια ρινική συμφόρηση, που προκαλείται από τη συστηματική χρήση ρινικών αποσυμφορητικών σπρέι.

Εάν το σπρέι χρησιμοποιηθεί πέρα από το χρονικό όριο που αναφέρεται στις οδηγίες, οι ρινικοί βλεννογόνοι συνηθίζουν το αποσυμφορητικό αποτέλεσμα, το οποίο σίγα – σιγά υποχωρεί, οι βλεννογόνοι διογκώνονται ακόμα περισσότερο και έτσι το σώμα απαιτεί ξανά τη δραστική ουσία. Το «μπούκωμα» που προκύπτει λόγω της κατάστασης αυτής αναγκάζει τον ασθενή να χρησιμοποιεί το σκεύασμα ξανά και ξανά.

Σημάδια που δείχνουν ότι έχετε εθιστεί στο ρινικό σπρέι

Ο εθισμός στο ρινικό σπρέι μπορεί να είναι ένα σοβαρό πρόβλημα μακροχρόνια, καθώς μπορεί να προκαλέσει βλάβη στον ρινικό βλεννογόνο, περιορίζοντας σημαντικά τις φυσιολογικές του λειτουργίες. Όταν η βλεννογόνος μεμβράνη είναι χρόνια ερεθισμένη λόγω των αποσυμφορητικών, μπορεί να υπάρξει ξηρότητα και μείωση της αμυντικής της λειτουργίας. Παράλληλα, η ξηρότητα μπορεί να προκαλέσει συχνότερη αιμορραγία, με το ξηρό περιβάλλον να αποτελεί το ιδανικό έδαφος αναπαραγωγής βακτηρίων.

Σημάδια εθισμού στα ρινικά σπρέι:

• Τα χρησιμοποιείτε για πάνω από επτά ημέρες.
• Δυσκολεύστε να αναπνεύσετε από τη μύτη κάθε φορά που προσπαθείτε να διακόψετε τη χρήση.
• Δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε εάν δεν κάνετε χρήση του σπρέι.
• Υποφέρετε από συχνά κρυολογήματα ή μεγαλύτερης διάρκειας κρυολογήματα.
• Έχετε πάντα μαζί σας ένα ρινικό σπρέι (στην τσάντα, τη βαλίτσα ή την τσέπη σας).
• Αυξάνετε τη δόση ή τη συχνότητα της χρήσης του ρινικού σπρέι με την πάροδο του χρόνου.
• Παρατηρείτε αλλαγές στη μύτη όπως ξηροδερμία και επιδείνωση της αίσθησης της όσφρησης (η οποία με την σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε επιδείνωση της αίσθησης της γεύσης).

Πώς μπορείτε να απαλλαγείτε από τον εθισμό στο ρινικό σπρέι

Σταματώντας την χρήση των αποσυμφορητικών ρινικών σπρέι, η ομαλή λειτουργία θα επανέλθει, ωστόσο θα υπάρξει μια ταλαιπωρία λίγων ημερών – εβδομάδων, ανάλογα με το πόσο καιρό χρησιμοποιούσατε τα σπρέι.

Για να διαχειριστείτε καλύτερα τα συμπτώματα που θα έρθουν, μπορείτε να ακολουθήσετε μία ή και περισσότερες από τις παρακάτω οδηγίες:

• Ζητήστε από τον γιατρό σας να σας συνταγογραφήσει ένα ρινικό σπρέι που περιέχει κορτιζόνη, το οποίο θα μειώσει σημαντικά τα συμπτώματα του μπουκώματος για μερικές ημέρες, που προκαλούνται από τη διακοπή των σπρέι με οξυμεταζολίνη και ξυλομεταζολίνη. Μέχρι να ολοκληρώσετε την αγωγή του κορτιζονούχου σπρέι, η εξάρτηση στα προηγούμενα αποσυμφορητικά θα έχει μειωθεί κατά πολύ και ως εκ τούτου θα αναπνέετε ελεύθερα.
• Χρησιμοποιήστε το αποσυμφορητικό μόνο στο ένα ρουθούνι, έτσι ώστε να έχετε μια «καθαρή δίοδο», μέχρι να απεξαρτηθείτε από το σπρέι. Μόλις αρχίσετε να αναπνέετε κανονικά από την μια πλευρά της μύτης σας, επαναλάβετε τη διαδικασία και στην άλλη πλευρά.
• Μειώστε σταδιακά τη δόση (π.χ.: από 4 δόσεις την ημέρα, σε 3 ημερησίως κ.ο.κ.).
• Χρησιμοποιήστε πιο αδύναμα σκευάσματα, για παράδειγμα με θαλασσινό νερό, αντί για σκευάσματα που προκαλούν συστολή των βλεννογόνων της μύτης.