Περίπου 9 χρόνια μετά το ντεμπούτο του, το TikTok παραμένει η πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, έχοντας πλέον συγκεντρώσει πάνω από 1,5 δισεκατομμύρια μηνιαίων ενεργών χρηστών.
Το TikTok χρωστάει μεγάλο μέρος της επιτυχίας του στη μικρή χρονική διάρκεια των βίντεο που επιτρέπει να ανεβαίνουν στην πλατφόρμα του. Η διαρκής εναλλαγή από το ένα βίντεο στο επόμενο φαίνεται πως είναι ιδιαίτερα ελκυστική στους νέους και κυρίως στα παιδιά και τους εφήβους.
Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα, περίπου το 25% των χρηστών του TikTok είναι ανήλικοι και περνούν κατά μέσω όρο περίπου 95 λεπτά ημερησίως «σκρολάροντας» στην εφαρμογή.
Η εθιστική δύναμη του TikTok
Πώς εξηγείται η τεράστια αφοσίωση που δείχνουν οι χρήστες στο TikTok; Σύμφωνα με την καθηγήτρια του USC, Dr. Julie Albright, η απάντηση μπορεί να βρίσκεται στον εθισμό. Το γρήγορο σκρολάρισμα των βίντεο βασίζεται στις ίδιες αρχές που καθιστούν τα τυχερά παιχνίδια με φρουτάκια εθιστικά, μια διαδικασία που ονομάζεται «τυχαία ενίσχυση».
Μαγνητικές τομογραφίες εγκεφάλου Κινέζων φοιτητών που χρησιμοποιούν την κινεζική έκδοση του TikTok αποκάλυψαν έντονη ενεργοποίηση των περιοχών του εγκεφάλου που συνδέονται με τον εθισμό, ειδικά όταν παρακολουθούσαν εξατομικευμένα βίντεο, κάτι που ο αλγόριθμος έχει εκπαιδευτεί να προσφέρει στον χρήστη. Κάποιοι από τους συμμετέχοντες δυσκολεύονταν ακόμη και να ελέγξουν το πότε θα σταματήσουν.
Το 2022, η βέλτιστη διάρκεια ενός βίντεο στο TikTok για τη μέγιστη αφοσίωση ήταν μεταξύ 21 και 34 δευτερολέπτων. Αν λάβουμε υπόψη τα 95 λεπτά ημερήσιας χρήσης που καταγράφει ο μέσος χρήστης, αυτός θα μπορούσε να παρακολουθεί από 167 έως 271 βίντεο την ημέρα ή και περισσότερα. Άλλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Instagram και το YouTube, έχουν προσπαθήσει να μιμηθούν τη συνταγή επιτυχίας του TikTok, λανσάροντας τα «Reels» και τα «Shorts», αντίστοιχα.
Οι κίνδυνοι του TikTok
Η διαρκής ενασχόληση με αυτά έχει εγείρει ανησυχίες για τις συνέπειες στην ψυχική υγεία, ειδικά των εφήβων. Ο επικεφαλής του Υγειονομικού Σώματος των ΗΠΑ, Vivek Murthy, προειδοποίησε πρόσφατα ότι η χρήση των κοινωνικών δικτύων αποτελεί βασική αιτία για την αύξηση της κατάθλιψης, του άγχους και άλλων προβλημάτων ψυχικής υγείας στους νέους, όπως αναφέρει σχετικό δημοσίευμα του «Richmond Journal of Law and Technology».
Η προειδοποίηση αυτή έρχεται σε μια περίοδο κατά την οποία ολοένα και περισσότεροι έφηβοι, ιδιαίτερα κορίτσια, δηλώνουν ότι αισθάνονται θλίψη και απελπισία. Ο Dr. Victor Fornari, αντιπρόεδρος του τμήματος Παιδικής και Εφηβικής Ψυχιατρικής στο Northwell Health, τονίζει ότι δεν υπάρχει «καμία αμφιβολία» για τη σχέση μεταξύ της χρήσης κοινωνικών δικτύων και της δραματικής αύξησης στις αυτοκτονικές σκέψεις και την καταθλιπτική διάθεση.
Ωστόσο, κάτι ακόμα που προκαλεί ανησυχία στους ειδικούς, είναι η επίδραση που μπορεί να έχει η χρήση του TikTok και άλλων πλατφόρμων που προβάλλουν βίντεο μικρής διάρκειας στη δυνατότητα συγκέντρωσης των παιδιών.
Νέες μελέτες δείχνουν ότι η παρακολούθηση βίντεο μικρής διάρκειας κάνει τη συμμετοχή σε δραστηριότητες που δεν προσφέρουν άμεση και συνεχόμενη ικανοποίηση πιο δύσκολη για τα παιδιά. Αυτή η μείωση της προσοχής έχει γίνει γνωστή ως «TikTok Brain» (εγκέφαλος TikTok).
Η συνεχής έκθεση σε ντοπαμίνη, τον νευροδιαβιβαστή που απελευθερώνεται όταν ο εγκέφαλος αναμένει ανταμοιβή, ενισχύει τη χρήση εφαρμογών όπως το TikTok. Μάλιστα, πολλοί παιδίατροι περιγράφουν το TikTok ως μια «μηχανή ντοπαμίνης».
Οι συνέπειες αυτής της μείωσης της συγκέντρωσης μπορεί να είναι εκτεταμένες: από δυσκολία στην επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων μέχρι αδυναμία συγκέντρωσης στο σχολείο. Αυτά τα προβλήματα μπορεί να επηρεάσουν ολόκληρες γενιές, δημιουργώντας σοβαρές κοινωνικές προκλήσεις, σύμφωνα με τους ειδικούς.
