Στην ψηφιακή εποχή, όπου το Διαδίκτυο είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας ζωής, οι έφηβοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στον εθισμό.

Υπάρχουν όλο και περισσότερες μελέτες που το επιβεβαιώνουν αυτό, όπως η ανασκόπηση που μόλις δημοσιεύθηκε στο PLOS Mental Health, η οποία αποκαλύπτει ότι οι έφηβοι με αυτό το πρόβλημα εμφανίζουν εγκεφαλικές μεταβολές που μπορούν να μεταφραστούν σε αλλαγές στη συμπεριφορά.

Ο εθισμός εμφανίζεται όταν ένα άτομο εξαρτάται από τα κοινωνικά δίκτυα, τις αγορές, τα παιχνίδια, τα βίντεο... και δεν μπορεί να αντισταθεί στον πειρασμό να χρησιμοποιήσει το διαδίκτυο ανά πάσα στιγμή, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά την ψυχολογική του ευεξία και την κοινωνική, ακαδημαϊκή και επαγγελματική του ζωή.

Οι 12 εργασίες που αναλύθηκαν βασίστηκαν στη χρήση λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας για την αξιολόγηση της λειτουργικής συνδεσιμότητας, δηλαδή του τρόπου με τον οποίο αλληλεπιδρούν οι διάφορες περιοχές του εγκεφάλου. Οι επιπτώσεις του εθισμού στο διαδίκτυο αντικατοπτρίζονταν σε αλλαγές σε πολλαπλά νευρωνικά δίκτυα, τόσο σε περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται σε κατάσταση ηρεμίας όσο και σε εκείνες που εμπλέκονται στον έλεγχο της συμπεριφοράς και της νόησης.

Οι αλλαγές αυτές οδήγησαν σε εθιστικές συμπεριφορές στους εφήβους, καθώς και σε συμπεριφορικές μεταβολές που σχετίζονται με την πνευματική ικανότητα, τον σωματικό συντονισμό, την ψυχική υγεία και την ανάπτυξη.

Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης δεν είναι απολύτως πειστικά και θα πρέπει να ερμηνεύονται με προσοχή, αλλά αναδεικνύουν τις πιθανές επιβλαβείς επιπτώσεις της ανεξέλεγκτης χρήσης του διαδικτύου κατά την εφηβεία.

Πώς να αναγνωρίσετε τον εθισμό στο διαδίκτυο

Η έννοια του εθισμού στο διαδίκτυο περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα διαταραχών, όπως ο εθισμός στα κοινωνικά δίκτυα (TikTok, Instagram, Facebook, WhatsApp ή YouTube, μεταξύ άλλων), ο εθισμός στα βιντεοπαιχνίδια ή ο εθισμός στην παρακολούθηση σειρών στο διαδίκτυο. Οι ακόλουθες ερωτήσεις μπορούν να χρησιμεύσουν ως προκαταρκτική προσέγγιση ενός προβλήματος αυτού του τύπου:

• Σκέφτεστε συνεχώς στο διαδίκτυο (κοινωνικά δίκτυα, παιχνίδια, βίντεο..., ανάλογα με τις προτιμήσεις του κάθε ατόμου);
• Έχετε την ανάγκη να περνάτε όλο και περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο;
• Έχετε προσπαθήσει να μειώσετε τον χρόνο που περνάτε σερφάροντας ή χρησιμοποιώντας τα κοινωνικά δίκτυα, αλλά δεν τα καταφέρνετε;
• Γίνεστε δύστροπος όταν δεν μπορείτε να συνδεθείτε στο διαδίκτυο;
• Έχετε προβλήματα στο σπίτι, με τους φίλους σας ή στο σχολείο εξαιτίας του διαδικτύου;
• Εξακολουθείτε να μπαίνετε στο διαδίκτυο παρά τα προβλήματα αυτά;

Αν απαντήσατε ναι σε οποιαδήποτε από αυτές τις ερωτήσεις, πιθανόν να έχετε πρόβλημα εθισμού. Φυσικά, η οριστική διάγνωση θα πρέπει να γίνει από έναν επαγγελματία.

Συμπτώματα και προειδοποιητικά σημάδια

Τα άτομα με εθισμό στο διαδίκτυο εμφανίζουν συχνά τα ακόλουθα συμπτώματα και προειδοποιητικά σημάδια:

• Κοινωνική απομόνωση με τη χρήση του διαδικτύου για κοινωνικοποίηση εις βάρος της άμεσης επαφής με άλλους.
• Παραμέληση καθημερινών δραστηριοτήτων, όπως η άθληση ή η συνάντηση με φίλους.
• Υψηλή ψηφιακή εξάρτηση, φτάνοντας ακόμη και στο σημείο να μην μπορούν να εκτελέσουν καθημερινές εργασίες χωρίς τη χρήση της τεχνολογίας.
• Η ανάγκη να αυξηθεί ο χρόνος που αφιερώνεται στο διαδίκτυο προκειμένου να νιώθει κανείς ικανοποιημένος. Αυτή η διαδικασία είναι γνωστή ως ανοχή.
• Εξάρτηση από τις αλληλεπιδράσεις στα κοινωνικά δίκτυα που εκδηλώνεται, για παράδειγμα, με δυσφορία αν δεν λάβουν τα αναμενόμενα «likes».
• Συναισθήματα θλίψης και ευερεθιστότητας όταν το διαδίκτυο δεν είναι προσβάσιμο.
• Μειωμένος χρόνος ύπνου.
• Μειωμένες ακαδημαϊκές επιδόσεις.
• Σε ορισμένες περιπτώσεις εμφανίζεται η λεγόμενη νομοφοβία, δηλαδή ο παράλογος φόβος να μείνει κανείς χωρίς κινητό τηλέφωνο ή να μην μπορεί να το χρησιμοποιήσει.
• Σωματικά και νευρολογικά προβλήματα.

Θεραπεία για τον εθισμό στο διαδίκτυο

Η θεραπεία για τους τεχνολογικούς εθισμούς μοιράζεται ορισμένες αρχές με τη θεραπεία για την εξάρτηση από ουσίες (όπως το αλκοόλ, η κοκαΐνη ή η ηρωίνη), αλλά διαφέρει σε άλλα σημεία. Ενώ στην περίπτωση των ουσιών, ο στόχος είναι η επίτευξη και η διατήρηση της αποχής από την εξαρτησιογόνο ουσία, η διαχείριση της επιβλαβούς χρήσης του διαδικτύου μπορεί να απαιτεί αρχική αποχή, αλλά ο στόχος είναι η υγιής χρήση της τεχνολογίας. Ως εκ τούτου, η ψυχολογική θεραπεία συνίσταται, στις περισσότερες περιπτώσεις, στην ψηφιακή επανεκπαίδευση.