Οι επιστήμονες ανακάλυψαν τα ενδεικτικά σημάδια μιας σειράς ασθενειών των δεινοσαύρων – και διαπίστωσαν ότι είναι εντυπωσιακά παρόμοια με εκείνα που προσβάλλουν τα ζώα σήμερα.

Σε μια υγρή, θυελλώδη μέρα πριν από περίπου 77 εκατομμύρια χρόνια στη σημερινή νοτιοανατολική Αλμπέρτα του Καναδά, ένας κερασφόρος δεινόσαυρος περνούσε πολύ άσχημα.

Ο ενήλικος Centrosaurus apertus, ένας μεσαίου μεγέθους φυτοφάγος δεινόσαυρος που ζούσε δίπλα στον Tyrannosaurus, είχε προχωρημένο κακοήθη καρκίνο των οστών στην κνήμη του. Ο καρκίνος μπορεί να έχει εξαπλωθεί αλλού στο σώμα του και πιστεύεται ότι ήταν σχεδόν σίγουρα τελικού σταδίου.

Αλλά αυτός ο Κεντρόσαυρος μάλλον δεν πέθανε από τον καρκίνο των οστών – γιατί πριν συμβεί αυτό, αυτός και οι χιλιάδες άλλοι Κεντρόσαυρος στο κοπάδι του χτυπήθηκαν σε μια καταστροφική πλημμύρα, που πιστεύεται ότι προκλήθηκε από μια τροπική καταιγίδα.

Εκατομμύρια χρόνια αργότερα, το στρώμα των οστών που διατηρήθηκε μετά από αυτό το γεγονός μαζικού θανάτου βοήθησε να παρασχεθούν σημαντικές αποδείξεις ότι αυτοί οι δεινόσαυροι μετακινούνταν σε τεράστιες αγέλες. Αλλά η διάγνωση του συγκεκριμένου οστεοσαρκώματος του δεινοσαύρου – ένας σπάνιος, κακοήθης καρκίνος των οστών που εντοπίζεται συχνότερα σε παιδιά και διαγιγνώσκεται σε περίπου 25.000 ανθρώπους ετησίως σε όλο τον κόσμο – ήρθε μόλις το 2020. Ήταν η πρώτη φορά που διαγνώστηκε κακοήθης καρκίνος σε δεινόσαυρο και χρειάστηκε μια διεπιστημονική ομάδα επιστημόνων για να επιβεβαιώσει την υπόθεση.

«Το πεδίο ξεκίνησε ως εικασίες, αλλά στην πραγματικότητα είναι μια επιστημονική προσπάθεια τώρα, και μπορούμε να ελέγξουμε επιστημονικά υποθέσεις και να αναπτύξουμε συγκεκριμένα κριτήρια», λέει ο Bruce Rothschild, ερευνητής στην παλαιοντολογία σπονδυλωτών στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Carnegie της Πενσυλβάνια και συμπλήρωσε ότι «αποδεικνύεται ότι οι ασθένειες που έπληξαν τους δεινόσαυρους έχουν ουσιαστικά την ίδια εμφάνιση με αυτές που επηρεάζουν τους ανθρώπους ή άλλα πλάσματα».

Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών αποκαλύπτουν μέχρι πρότινος άγνωστες λεπτομέρειες για το πώς ζούσαν και πέθαναν οι δεινόσαυροι. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι θα μπορούσαν επίσης να δώσουν στους ειδικούς γιατρούς νέες γνώσεις σχετικά με τις ασθένειες που εξακολουθούν να μας επηρεάζουν στις μέρες μας.

Σπάνιο εύρημα

Το κυνήγι για την αποφασιστική διάγνωση ενός δεινοσαύρου με καρκίνο των οστών ξεκίνησε όταν ο Ντέιβιντ Έβανς, παλαιοντολόγος στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο και επιμελητής στο Βασιλικό Μουσείο του Οντάριο στον Καναδά, συνάντησε τον Mark Crowther, έναν αιματολόγο και πρόεδρο της σχολής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο McMaster στον Καναδά. Συνειδητοποίησαν, μάλιστα, ότι μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τη συνδυασμένη τους εμπειρία για να προσπαθήσουν να βρουν ένα οστεοσάρκωμα.

Ωστόσο, η εύρεση μιας πιθανής περίπτωσης δεν ήταν εύκολη υπόθεση.

Αφού κοσκίνισαν εκατοντάδες οστά στο Βασιλικό Μουσείο Tyrrell στο Drumheller του Καναδά, μαζί με αρκετούς άλλους επιστήμονες, συμπεριλαμβανομένης της Snezana Popovich, παθολόγο οστών στο Πανεπιστήμιο McMaster, αναγνώρισαν τα πιθανά σημάδια καρκίνου των οστών του Centrosaurus apertus. «Σίγουρα θα θυμάμαι τη Σνεζάνα να μάζευε αυτό το κόκκαλο και να είπε «νομίζω ότι πρόκειται για καρκίνο των οστών», λέει ο Έβανς.

Το οστό είχε ένα εξόγκωμα στο άκρο του που χαρακτηρίστηκε ως κάλος κατάγματος, αλλά ακόμη και με την πρώτη ματιά είχε αρκετά ενδεικτικά σημάδια καρκίνου των οστών: ήταν εμφανώς κακομορφωμένο και είχε μεγάλα, αφύσικα τρήματα (ανοιχτές τρύπες) γύρω από τη μάζα.

Η ομάδα, αποτελούμενη πλέον από οκτώ ειδικούς γιατρούς, συμπεριλαμβανομένων σύγχρονων ειδικών στον καρκίνο, και τεσσάρων παλαιοντολόγων, χρησιμοποίησε κάθε μέσο που διέθετε για να επιβεβαιώσει τη διάγνωση στον... 77 εκατομμυρίων ετών ασθενή τους. Συνέκριναν το οστό τόσο με ένα φυσιολογικό κνήμιο Centrosaurus όσο και με ένα ανθρώπινο οστό με επιβεβαιωμένη περίπτωση οστεοσαρκώματος. Αλλά χρησιμοποίησαν επίσης ακτίνες Χ, υψηλής ποιότητας αξονική τομογραφία (CT) μαζί με εργαλεία 3D ανακατασκευής και ιστολογία (λεπτή τομή του οστού) για να δημιουργήσουν βιοψίες ώστε να μπορούν να το μελετήσουν σε κυτταρικό επίπεδο.

«Αυτό μας επέτρεψε να κάνουμε μια θετική διάγνωση καρκίνου που είναι ανάλογη με ό,τι οι γιατροί της ομάδας μου πρότειναν [θα έκαναν] σε έναν άνθρωπο ασθενή», λέει ο Evans. «Στην πραγματικότητα φτάσαμε στη σειριακή τομή του οστού… Ήμασταν σε θέση να εντοπίσουμε τον καρκινικό όγκο που περιελίσσεται μέσα από το οστό από το γόνατο στον αστράγαλο».

Μια ευρεία αναζήτηση

Γίνεται ολοένα και πιο σύνηθες στην παλαιοπαθολογία η χρήση σύγχρονων τεχνικών για να γίνει μια ιατρική διάγνωση με αυτόν τον τρόπο, αντί να συγκρίνει απλώς οπτικά τις παθήσεις των δεινοσαύρων με άλλα παραδείγματα ασθενειών σε ένα «παιχνίδι αντιστοίχισης καρτών», λέει ο Cary Woodruff, επιμελητής παλαιοντολογίας σπονδυλωτών στο Μουσείο Επιστημών Phillip and Patricia Frost στο Μαϊάμι της Φλόριντα. «Οι μελέτες μας μας βοηθούν να κατανοήσουμε πότε εμφανίζονται ασθένειες σε όλη την ιστορία της ζωής στη Γη», σημειώνει.

Οι επιστήμονες εξετάζουν επίσης τις ασθένειες των δεινοσαύρων στο πλαίσιο άλλων αρχοσαύρων, μιας ομάδας ερπετοειδών ζώων που περιλαμβάνει τους σημερινούς κροκόδειλους και τα πουλιά. Η προσέγγιση βοηθά τους παλαιοντολόγους να κατανοήσουν πώς οι δεινόσαυροι ταιριάζουν σε ολόκληρο το δέντρο της ζωής, λέει η Jennifer Anné, επικεφαλής παλαιοντολόγος στο The Children's Museum of Indianapolis.

Στο έργο της, η Anné συχνά συνεργάζεται με επιστήμονες κτηνιάτρους για να εξετάσει τι είδους συνθήκες βρίσκονται σε ζωντανά πουλιά και κροκόδειλους για να τα συγκρίνει με τους δεινόσαυρους. «Είναι σχεδόν σαν «παλαιοζωολόγος», λέει. "Σαν να λέμε, "Εντάξει, αυτό είναι ένα ζώο, πώς μπορώ να το μελετήσω ως ζώο;"».

Αυτή ήταν η προσέγγιση που οδήγησε την Anné και δύο συναδέλφους της το 2016 στην πρώτη διάγνωση σε δεινόσαυρο με σηπτική αρθρίτιδα – μια κατάσταση που μπορεί να εμφανιστεί όταν τα μικρόβια εισχωρούν σε μια άρθρωση, συχνά μετά από τραυματισμό.

Μια νέα προσέγγιση

Η διαφορά με τη διάγνωση των ζώων σήμερα, φυσικά, είναι ότι για τους δεινόσαυρους υπάρχουν πολύ λίγα απολιθωμένα οστά και άλλοι σκληροί ιστοί όπως δόντια, και μερικές φορές δέρμα, φτερά ή μαλλιά. «Οτιδήποτε όπου μόνο ένα μέρος της διάγνωσης είναι οστό, είναι πραγματικά δύσκολο», λέει η Anné. «Επειδή έχουμε τόσο περιορισμένες πληροφορίες που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, αυτές τις περιορισμένες ενδείξεις, είμαστε οι MacGyvers: πετάμε ό,τι μπορούμε ενδεχομένως να κάνουμε για να προσπαθήσουμε να αποκαλύψουμε αυτές τις πληροφορίες». «Τα οστά είναι συνήθως ένα από τα λιγότερο μελετημένα μέρη της βιολογίας» προσθέτει και καταλήγει: «Ενώ στην παλαιοντολογία το μόνο που έχουμε είναι οστά. Άρα γνωρίζουμε τα πάντα για τα οστά».

Ο Woodruff, ο οποίος ειδικεύεται στα σαυρόποδα – τεράστιοι φυτοφάγοι δεινόσαυροι με μακριά λαιμό, όπως ο Brachiosaurus – συνεργάστηκε επίσης με κτηνιάτρους και γιατρούς στην πρόσφατη εργασία του για τη διάγνωση μιας αναπνευστικής λοίμωξης από δεινόσαυρο για πρώτη φορά.

Είχε παρατηρήσει κάτι περίεργο για ένα δείγμα σαυροπόδων διπλοδοκιδίου ηλικίας 150 εκατομμυρίων ετών που ονομαζόταν Ντόλι – μια ακανόνιστη, ογκώδης ανάπτυξη στους σπονδύλους του που είχε απολιθωθεί σαν άνθος μπρόκολου. «Ήξερα αρκετά για να ξέρω ότι αυτό που κοιτούσα δεν ήταν φυσιολογικό, αλλά δεν ήξερα αρκετά για να μπορέσω να προσδιορίσω τι μπορεί να κοιτούσα», λέει.

Δημοσίευσε μια φωτογραφία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ρωτώντας αν κάποιος είχε δει κάτι παρόμοιο ή ήξερε τι θα μπορούσε να είναι, και γρήγορα έλαβε μια σειρά από απαντήσεις, μεταξύ άλλων από τους μελλοντικούς συν-συγγραφείς του. «Η γενική απάντηση των ειδικών ήταν, θεέ μου, δεν το έχουμε ξαναδεί αυτό, αλλά αυτό ακριβώς προβλέψαμε ότι θα μοιάζει μια λοίμωξη του αναπνευστικού σε ένα σαυρόποδο», λέει.

Η ομάδα που συγκέντρωσε άρχισε να ερευνά όλες τις ασθένειες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αυτή την ανάπτυξη. «Είναι εξίσου σημαντικό να εξαλείψεις αυτό που δεν είναι σίγουρα μερικές φορές στα πρώτα περάσματα, παρά να σε βοηθήσει να μη δεις αυτό που είναι», ανέφερε ο Woodruff.

Ένα απροσδόκητο όφελος

Αλλά οι ανακαλύψεις θα μπορούσαν επίσης να συμβάλουν στη σύγχρονη κατανόηση των ασθενειών. Ο Rothschild, ένας ασκούμενος ιατρός ρευματολόγος, χρησιμοποίησε την ανάλυσή του για τα απολιθώματα του Hadrosaur για να βοηθήσει στη διάκριση μεταξύ της οστεοχονδρίτιδας και της οστεοχόνδρωσης, δύο διαφορετικών αλλά παρόμοιας εμφάνισης οστικών παθήσεων.

Ο Έβανς προσκλήθηκε μάλιστα να συμμετάσχει σε ένα συμπόσιο για το Ινστιτούτο Οστεοσαρκώματος, το οποίο επικεντρώνεται στην εξεύρεση θεραπείας για τη νόσο.

Ένα καστ του αρχικού οστού της κνήμης Centrosaurus apertus με οστεοσάρκωμα ήταν επίσης μέρος της έκθεσης Cancer Revolution πέρυσι στο Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου. «Θέλαμε να δείξουμε ότι ο καρκίνος δεν είναι μια μοναδικά ανθρώπινη ή σύγχρονη ασθένεια», λέει η Katie Dabin, επικεφαλής επιμελήτρια της έκθεσης. «Οι δεινόσαυροι φαινόταν να είναι ένα λαμπρό παράδειγμα ότι ο καρκίνος ήταν με πολυκύτταρους οργανισμούς για μεγάλο χρονικό διάστημα».

Ο Έβανς ελπίζει ότι η εργασία του θα κάνει γιατρούς, ερευνητές και ειδικούς να ενδιαφέρονται να συνεργαστούν με παλαιοντολόγους και αντίστροφα, προκαλώντας άλλα ευρήματα σχετικά με σπάνιες ασθένειες που μπορούν να βρεθούν στα απολιθώματα. «Ποιος ξέρει πού μπορεί να οδηγήσουν αυτές οι ανακαλύψεις;» αυτος λεει. Η ομάδα του ήδη συνεργάζεται με μια άλλη ομάδα ερευνητών που πιστεύουν ότι μπορεί να έχουν βρει στοιχεία οστεοσαρκώματος σε έναν δεινόσαυρο που τρώει κρέας.

Αλλά υπάρχει επίσης κάτι σχετικά με τη διάγνωση αυτών των ασθενειών στους δεινόσαυρους που απλώς μας βοηθά να συνδεθούμε καλύτερα μαζί τους, λέει ο Woodruff.