Η έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη διάσωση ζωών και τη μείωση του κόστους της θεραπείας του καρκίνου, σύμφωνα με αξιωματούχους του τομέα της υγείας. Η γνώση του τρόπου με τον οποίο επιτυγχάνεται αυτή η ανίχνευση καθίσταται κρίσιμη τώρα που η συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου έχει μετατοπιστεί όλο και περισσότερο σε νεότερες ηλικίες, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο από την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία.
Μεταξύ των Αμερικανών ενηλίκων ηλικίας 65 ετών και άνω, των ενηλίκων ηλικίας 50 έως 64 ετών και των ατόμων κάτω των 50 ετών, «τα άτομα κάτω των 50 ετών ήταν η μόνη από αυτές τις τρεις ηλικιακές ομάδες που παρουσίασαν αύξηση στη συνολική επίπτωση του καρκίνου» από το 1995 έως το 2020, αναφέρει η έκθεση, η οποία δημοσιεύθηκε στο CA: A Cancer Journal for Clinicians.
Παρόλο που ο συνολικός πληθυσμός των ΗΠΑ γερνάει, «βλέπουμε μια μετακίνηση των διαγνώσεων καρκίνου προς τους νεότερους ανθρώπους, παρόλο που υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι στους ηλικιωμένους πληθυσμούς», δήλωσε ο Δρ William Dahut, επικεφαλής επιστήμονας της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας.
Γι' αυτό η έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου γίνεται όλο και πιο αναγκαία, συνοδευόμενη από την πρωτογενή πρόληψη που συνιστούν οι ειδικοί ιατροί: δράσεις όπως η άσκηση και η σωστή διατροφή, η οποία περιλαμβάνει τη μείωση της κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφίμων, κόκκινου κρέατος και ζαχαρούχων ποτών και την εξάλειψη της κατανάλωσης αλκοόλ, σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εξηγεί ότι η έγκαιρη ανίχνευση συνίσταται στην έγκαιρη διάγνωση και τον προσυμπτωματικό έλεγχο.
Η έγκαιρη διάγνωση είναι αποτελεσματική για τους συμπτωματικούς καρκίνους και περιλαμβάνει τη γνώση των συμπτωμάτων και την επίσκεψη σε γιατρό, την πρόσβαση σε υπηρεσίες προσυμπτωματικού ελέγχου και διάγνωσης και τη μετάβαση σε μια συνακόλουθη υπηρεσία θεραπείας.
Ο προσυμπτωματικός έλεγχος αποσκοπεί στην ανίχνευση σημείων καρκίνου ή προκαρκινικής αλλοίωσης σε άτομα που δεν έχουν συμπτώματα, λέει ο ΠΟΥ. Εξετάσεις όπως η κυτταρολογία και η μαστογραφία εμπίπτουν σε αυτή την ομάδα.
Δοκιμές για την έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου
Ο Dr. Elmer Huerta, ογκολόγος, ειδικός σε θέματα δημόσιας υγείας επισημαίνει ότι η έγκαιρη ανίχνευση είναι μια μορφή "δευτερογενούς πρόληψης". Η δευτερογενής πρόληψη ή η έγκαιρη ανίχνευση αφορά εκείνους τους καρκίνους που έχουν εξετάσεις για την ανίχνευσή τους όταν μόλις ξεκινούν. Καλύπτει "μια χούφτα καρκίνους", λέει.
«Η διαφορά με την πρωτογενή πρόληψη είναι ότι στην πρωτογενή πρόληψη αποφεύγω να έρθω σε επαφή με την ουσία ή την αιτία του καρκίνου ώστε να μην εμφανιστεί, ενώ στη δευτερογενή πρόληψη ο καρκίνος έχει ήδη ξεκινήσει, έχει ήδη εμφανιστεί, ο καρκίνος ήδη μεγαλώνει, αλλά μεγαλώνει τόσο αργά που, έχοντας εξετάσεις, θα τον βρω για να τον αποτρέψω από το να χειροτερέψει», δήλωσε ο ογκολόγος και ειδικός σε θέματα δημόσιας υγείας.
Αυτές είναι οι κύριες εξετάσεις έγκαιρης ανίχνευσης σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των ΗΠΑ:
- Κυτταρολογία για την ανίχνευση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
- Για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία συνιστά τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) και τα τεστ Παπανικολάου. Αυτές οι εξετάσεις προλαμβάνουν τη νόσο με την ανίχνευση μη φυσιολογικών κυττάρων που μπορούν να αντιμετωπιστούν πριν μετατραπούν σε καρκίνο.
Οι ειδικοί συνιστούν αυτές τις εξετάσεις μεταξύ των ηλικιών 21 και 65 ετών, εάν οι γυναίκες έχουν κάνει επαρκή προληπτικό έλεγχο στο παρελθόν και δεν διατρέχουν υψηλό κίνδυνο για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Η σύσταση για τα επιχρίσματα Παπανικολάου είναι να ξεκινήσουν στην ηλικία των 21 ετών, ακολουθούμενη από ένα επίχρισμα Παπανικολάου κάθε τρία χρόνια μέχρι την ηλικία των 29 ετών. Από την ηλικία των 30 ετών, ο έλεγχος για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας θα πρέπει να γίνεται με τον ίδιο τρόπο ή μπορεί να γίνεται με εξέταση HPV ή με συνδυασμένη εξέταση HPV και τεστ Παπανικολάου κάθε πέντε χρόνια μέχρι την ηλικία των 65 ετών.
Μαστογραφία για τον έλεγχο του καρκίνου του μαστού
Η μαστογραφία γίνεται μετά την ηλικία των 40 ετών, μία φορά το χρόνο, μέχρι την ηλικία των 75 ετών. «Αυτό που κάνει είναι να ανιχνεύει τον καρκίνο που ήδη αναπτύσσεται, αλλά τον βρίσκει, όπως λέμε εμείς οι ογκολόγοι, στο μέγεθος ενός κόκκου ζάχαρης, μικρό, εγκαίρως για να τον χειρουργήσει και να τον θεραπεύσει», δήλωσε ο Δρ Huerta.
Εξέταση αίματος για τον έλεγχο του καρκίνου του παχέος εντέρου
Πρόκειται για μια εξέταση για απόκρυφο αίμα ή αόρατο αίμα στα κόπρανα. «Η εξέταση αυτή γίνεται σε άνδρες και γυναίκες από την ηλικία των 50 ετών και μετά. Και αν το τεστ αυτό είναι θετικό, μπορεί να γίνει μια εξέταση που ονομάζεται κολονοσκόπηση, η οποία πρέπει να γίνεται κάθε 5 έως 10 χρόνια από την ηλικία των 50 ετών σε άνδρες και γυναίκες», δήλωσε ο Δρ Huerta.
Κολονοσκόπηση
Για να μειωθεί ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο του παχέος εντέρου, απαιτούνται διάφορες εξετάσεις, όπως η κολονοσκόπηση, η σιγμοειδοσκόπηση και οι εξαιρετικά ευαίσθητες εξετάσεις που αναλύουν τα κόπρανα (όπως οι εξετάσεις απόκρυφου αίματος και οι εξετάσεις DNA), σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου, και ακόμη και αυτές οι εξετάσεις αποτρέπουν την έναρξη της νόσου, επειδή μερικές φορές βρίσκουν πολύποδες (ανώμαλα εξογκώματα στο παχύ έντερο) που μπορούν να αφαιρεθούν πριν μετατραπούν σε καρκίνο.
Οι ειδικοί συνιστούν στους ανθρώπους με μέσο κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου να κάνουν μία από αυτές τις εξετάσεις από την ηλικία των 45 ή 50 ετών έως την ηλικία των 75 ετών.
Αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης για τον έλεγχο του καρκίνου του πνεύμονα
Για τον καρκίνο του πνεύμονα διενεργείται μια εξέταση που ονομάζεται αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης και πρέπει να γίνεται κάθε πέντε χρόνια. Ωστόσο, δεν είναι για όλους, δήλωσε ο Dr Huerta, αλλά για «τους καπνιστές που καταναλώνουν ένα πακέτο τσιγάρα την ημέρα για 30 χρόνια ή δύο πακέτα τσιγάρα την ημέρα για 15 χρόνια. Με άλλα λόγια, τους βαριούς καπνιστές.
Επιπλέον, η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία επέκτεινε πρόσφατα τις συστάσεις της για τον έλεγχο: όλοι όσοι είναι μεταξύ 50 και 80 ετών θα πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για καρκίνο του πνεύμονα εάν καπνίζουν σήμερα ή έχουν καπνίσει στο παρελθόν (ανεξάρτητα από το πόσο καιρό πριν) σε ποσοστό 20 πακέτα-έτη. Ένα πακέτο-έτος ορίζεται ως το κάπνισμα κατά μέσο όρο ενός πακέτου τσιγάρων την ημέρα για ένα έτος.
Εκτός από αυτές τις εξετάσεις, το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των ΗΠΑ επισημαίνει για τα άτομα που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για ορισμένους καρκίνους την εξέταση άλφα-φετοπρωτεΐνης, η οποία είναι μια εξέταση αίματος για τον καρκίνο του ήπατος- τη μαγνητική τομογραφία, για τον εντοπισμό γενετικών αλλαγών που αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού, την εξέταση του καρκινικού αντιγόνου 125 (CA-125) για την ανίχνευση πρώιμου καρκίνου των ωοθηκών- την κλινική εξέταση του μαστού και την αυτοεξέταση του μαστού- και την πολλαπλή εξέταση για τον καρκίνο (MCD), η οποία μετρά τα βιολογικά σημάδια (βιοδείκτες ή δείκτες όγκου) που απελευθερώνουν τα καρκινικά κύτταρα στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτές οι εξετάσεις διαλογής ΜΚΔ δεν έχουν ακόμη αποδειχθεί απολύτως αποτελεσματικές, αλλά μερικές φορές προσφέρονται σε άτομα με αυξημένο κίνδυνο.
Γιατί η έγκαιρη ανίχνευση είναι ζωτικής σημασίας
Ο Δρ Huera λέει ότι σε ορισμένους από αυτούς τους καρκίνους ο ασθενής μπορεί να μην έχει κανένα προειδοποιητικό σημάδι, γεγονός που υπογραμμίζει τη σημασία της έγκαιρης ανίχνευσης.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας σημειώνει ότι «η ανίχνευση του καρκίνου σε προχωρημένο στάδιο και η έλλειψη πρόσβασης σε διαγνωστικά εργαλεία είναι συχνή, ιδίως σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος».
«Λιγότερο από το 30% των χωρών με χαμηλό εισόδημα διαθέτουν γενικά προσβάσιμες υπηρεσίες διάγνωσης και θεραπείας και συχνά δεν διαθέτουν συστήματα παραπομπής για ύποπτες περιπτώσεις καρκίνου, γεγονός που καθυστερεί και κατακερματίζει τη φροντίδα», αναφέρει ο ΠΟΥ.
Παρά ταύτα, ο Δρ Huerta τόνισε ότι το μήνυμα και η πρακτική συμβουλή που πρέπει να είναι ξεκάθαρη είναι ότι, αν έχετε πρόσβαση, «πηγαίνετε στο γιατρό πριν αισθανθείτε συμπτώματα»: συνιστώνται τακτικές εξετάσεις.
«Οι προληπτικές εξετάσεις για τον καρκίνο σώζουν ζωές», εξηγεί η ειδικός σε θέματα ιατρικής ευεξίας δρ Leana Wen, η οποία είναι γιατρός επειγόντων περιστατικών και καθηγήτρια Πολιτικής και Διαχείρισης Υγείας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας Milken Institute του Πανεπιστημίου George Washington.
«Αυτό ισχύει τόσο για τον καρκίνο του πνεύμονα όσο και για άλλους καρκίνους. Οι καρκίνοι αντιμετωπίζονται ευκολότερα όταν εντοπίζονται, πριν εξαπλωθούν σε λεμφαδένες και άλλα όργανα», δήλωσε η Wen.
Στοιχεία για τον καρκίνο παγκοσμίως
Ο καρκίνος παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα δημόσιας υγείας παγκοσμίως. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) στην πιο πρόσφατη ενοποιημένη συλλογή στοιχείων του, η ασθένεια ήταν μεταξύ των κύριων αιτιών θανάτου το 2020, προκαλώντας σχεδόν 10 εκατομμύρια θανάτους.
Ο ΠΟΥ αναφέρει ότι οι πιο θανατηφόροι καρκίνοι εκείνο το έτος ήταν ο καρκίνος του πνεύμονα (1,8 εκατομμύρια θάνατοι), του παχέος εντέρου (916.000), του ήπατος (830.000), του στομάχου (769.000) και του μαστού (685.000 θάνατοι).
Όσον αφορά τα περιστατικά, αναφέρει ο ΠΟΥ, τα συχνότερα το 2020 ήταν ο μαστός (2,26 εκατομμύρια περιστατικά), ο πνεύμονας (2,21 εκατομμύρια), το παχύ έντερο (1,93 εκατομμύρια), ο προστάτης (1,41 εκατομμύρια), το δέρμα (1,20 εκατομμύρια) και το στομάχι (1,09 εκατομμύρια).
