Περισσότερα από 2,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν διαταραχή στην κοντινή ή την μακρινή όρασή τους και ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί κατά ακόμα 895 εκατομμύρια έως το 2050. Ωστόσο τα προβλήματα όρασης δεν είναι πάντοτε αναπόφευκτα.
«Η όραση παίζει κρίσιμο ρόλο σε κάθε πτυχή και στάδιο της ζωής μας. Την θεωρούμε δεδομένη αλλά, αν δεν την φροντίσουμε, αργά ή γρήγορα θα εκδηλώσουμε κάποιο σοβαρό πρόβλημα, όπως ο καταρράκτης, η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, το γλαύκωμα κά. Σχεδόν τα μισά περιστατικά, όμως, μπορούν να αποφευχθούν ή έστω να περιοριστεί η σοβαρότητά τους», αναφέρει ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Xειρουργός-Oφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.
Η πρόληψη πρέπει να αρχίζει νωρίς στη ζωή, γιατί πολλές συνήθειες των νεανικών μας χρόνων προκαλούν βλάβες στα κύτταρα και τους ιστούς των ματιών, που όμως εκδηλώνονται στην τρίτη ηλικία, τονίζει. Και εξηγεί ποιοι είναι οι καλύτεροι τρόποι για να προστατεύσουν τα μάτια και την όρασή τους οι σημερινοί νέοι ηλικίας 20-39 ετών.
1. Καλή διατροφή. Χρειάζεστε καθημερινά διαφορετικά είδη φρούτων και λαχανικών, μεταξύ των οποίων θα περιλαμβάνονται όσα έχουν σκούρο πράσινο χρώμα (π.χ. σπανάκι). Χρειάζεστε επίσης τακτικά ψάρι (π.χ. σολομό, τόνο, σαρδέλα) για τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα που περιέχει. Μειώστε τα κορεσμένα και τα τρανς λιπαρά (προέρχονται κυρίως από ζωικής προέλευσης τρόφιμα, όπως κρέας, πλήρη γαλακτοκομικά κ.λπ. καθώς και τα υπερπεξεργασμένα τρόφιμα του εμπορίου) και τα τηγανητά φαγητά. Προσέξτε το αλάτι που καταναλώνετε, γιατί με την πάροδο του χρόνου αυξάνει τον κίνδυνο για πολλές οφθαλμοπάθειες. Μελέτες έχουν δείξει ότι η υγιεινή διατροφή μπορεί μακροπρόθεσμα να προστατεύσει από παθήσεις που απειλούν την όραση, όπως η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και το γλαύκωμα.
2. Αποφυγή της καθιστικής ζωής. Η καθιστική ζωή αυξάνει τον κίνδυνο για συσσώρευση περιττών κιλών. Αυτά με τη σειρά τους αυξάνουν τον κίνδυνο υπέρτασης και διαβήτη, που μπορεί να οδηγήσουν στην υπερτασική και διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια αντίστοιχα. Μακροπρόθεσμα, η τακτική άσκηση μειώνει και τον κίνδυνο για ανάπτυξη οφθαλμοπαθειών, όπως το γλαύκωμα και η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς.
3. Έγκαιρη διάγνωση. Είναι σημαντικό να συζητάτε χωρίς καθυστέρηση με τον οφθαλμίατρό σας για συμπτώματα όπως το θόλωμα της όρασης, η διπλωπία (διπλά είδωλα), οι διακυμάνσεις της όρασης, η αίσθηση ότι υπάρχουν κινούμενα στίγματα στο οπτικό πεδίο, η άλως (φωτοστέφανο) γύρω από τα φώτα το βράδυ, η δυσκολία στην αντίληψη των χρωμάτων, η δημιουργία σκοτεινών σημείων στο οπτικό πεδίο κ.ά. Κάθε αλλαγή και ενόχληση στα μάτια και την όραση πρέπει να ελέγχεται, διότι μπορεί να υποκρύπτει κάποια υποκείμενη πάθηση.
4. Ενημέρωση για το οικογενειακό ιστορικό. Οφθαλμοπάθειες όπως το γλαύκωμα και η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας έχουν (και) οικογενειακή συνιστώσα. Τα άτομα, π.χ., που έχουν έναν συγγενή με γλαύκωμα, διατρέχουν τέσσερις έως εννέα φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να το εκδηλώσουν, σε σύγκριση με όσους δεν έχουν ανάλογο οικογενειακό ιστορικό. Ο τακτικός προσυμπτωματικός (προληπτικός) έλεγχος μπορεί να εξασφαλίσει έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, που προστατεύουν από την απώλεια της όρασης.
5. Χρήση γυαλιών ηλίου όλο τον χρόνο. Μην βγαίνετε από το σπίτι σας χωρίς γυαλιά ηλίου, γιατί η μακροχρόνια έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία (UV) προκαλεί βλάβες στον κερατοειδή χιτώνα και τον οφθαλμικό φακό, αυξάνοντας τον κίνδυνο για καταρράκτη και καρκίνο των ματιών. Μην σας ξεγελά η εποχή του χρόνου και η συννεφιά. Το 80% της UV διαπερνά τα σύννεφα και φτάνει έως την επιφάνεια της γης. Επομένως χρειάζεστε όλο τον χρόνο ένα καλό ζευγάρι γυαλιά ηλίου που θα δεσμεύει το 100% της UVA και της UVB, και το οποίο θα έχετε προμηθευτεί από κατάστημα οπτικών.
6. Διακοπή του καπνίσματος. Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο καταρράκτη και ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Αυξάνει επίσης τον κίνδυνο καρδιαγγειακών προβλημάτων, που μπορεί να επηρεάσουν την υγεία των ματιών. Επιπλέον, ο καπνός από τα τσιγάρα μπορεί να προκαλέσει ξηροφθαλμία, ακόμα και στους παθητικούς καπνιστές.
7. Προστασία των ματιών από τραυματισμούς. Η εργασία σε υπολογιστές δεν προκαλεί τύφλωση, αλλά μπορεί να προκαλέσει δυσάρεστα συμπτώματα στα μάτια, όπως κόπωση ή ξηρότητα. Αν κάνετε δουλειά γραφείου, να έχετε την οθόνη σε απόσταση ενός χεριού από τα μάτια σας και να εφαρμόζετε τον κανόνα 20-20-20 (να κάνετε κάθε 20 λεπτά διάλειμμα για 20 δευτερόλεπτα, κοιτάζοντας κάτι που θα βρίσκεται σε απόσταση τουλάχιστον 20 ποδιών, δηλαδή 6 μέτρων, μακριά σας). Αν όμως εργάζεστε στις κατασκευές, με χημικά ή σας αρέσει να κάνετε μόνοι βελτιώσεις στο σπίτι σας, να φοράτε προστατευτικά ματιών. Προστατευτικά ματιών χρειάζεστε και αν ασχολείστε με αθλήματα πρόσκρουσης ή ρίψης αντικειμένων (π.χ. τένις). Περισσότερο από το 90% των τραυματισμών στα μάτια μπορούν να αποφευχθούν με την κατάλληλη προστασία.
8. Σωστή φροντίδα των φακών επαφής. Να πλένετε καλά τα χέρια σας πριν φορέσετε ή αφαιρέσετε τους φακούς σας. Να τους αποθηκεύετε με βάση τις οδηγίες του κατασκευαστή και να τους απολυμαίνετε σωστά. Να μην κοιμάστε φορώντας τους, ακόμα κι αν προορίζονται για χρήση και στον ύπνο. Και αυτό διότι αυξάνεται ο κίνδυνος για σοβαρή μόλυνση των ματιών. Για τον ίδιο λόγο να μην κάνετε μπάνιο φορώντας τους φακούς επαφής, ούτε να κολυμπάτε στη θάλασσα. Αν εκδηλώσετε κοκκίνισμα των ματιών, πόνο ή αλλαγή στην όραση όταν τους φοράτε, αφαιρέστε τους και επικοινωνήστε με τον οφθαλμίατρό σας.
9. Σωστή διαχείριση των προβλημάτων υγείας. Πολλά συστηματικά χρόνια νοσήματα μπορεί να έχουν οφθαλμολογικές εκδηλώσεις. Η υπέρταση, λ.χ., μπορεί να επηρεάσει την κυκλοφορία του αίματος σε βασικές δομές του ματιού (π.χ. στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, το οπτικό νεύρο) και να οδηγήσει σε προβλήματα όπως η υπερτασική αμφιβληστροειδοπάθεια. Άλλα παραδείγματα νόσων με οφθαλμολογικές εκδηλώσεις είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, οι παθήσεις του θυρεοειδή, διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα, σαρκοείδωση), η δρεπανοκυτταρική αναιμία, νευρολογικές παθήσεις όπως η πολλαπλή σκλήρυνση κ.λπ. Για την υγεία των ματιών έχει πολύ μεγάλη σημασία η σωστή διαχείριση των ασθενειών αυτών.
10. Τακτικός προληπτικός (προσυμπτωματικός) έλεγχος. Στους υγιείς ενήλικες, χωρίς βεβαρημένο οικογενειακό ή ατομικό ιατρικό ιστορικό, συνιστάται να γίνεται προληπτικός έλεγχος των ματιών μία φορά, στις ηλικίες 20-29 ετών και δύο φορές από τα 30 έως τα 39 έτη. Από την ηλικία των 40 ετών, όταν συνήθως αρχίζει η πρεσβυωπία, ο έλεγχος πρέπει να είναι πιο συχνός. Η γενική σύσταση είναι κάθε 2-4 χρόνια μέχρι τα 54 έτη και ύστερα κάθε 1-2 χρόνια. Αν υπάρξουν ευρήματα ή υπάρχει ιστορικό, τη συχνότητα του ελέγχου θα την καθορίσει ο οφθαλμίατρος.
