Κατά την 5ετία (2018-2022) εκδηλώθηκαν στην Ελλάδα συνολικά 63 περιστατικά μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου από μηνιγγιτιδόκοκκο οροομάδας Β, σύμφωνα με στοιχεία της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών.
Στην ομάδα των παιδιών ηλικίας κάτω των 5 ετών, που η προστασία τους αποτελεί βασικό στόχο των προγραμμάτων εμβολιασμού, την 5ετία (2018-2022) καταγράφηκαν κατά μέσο όρο 5 περιπτώσεις ετησίως, ενώ κατά τα έτη 2018 και 2019 σημειώθηκε ένας θάνατος ετησίως οφειλόμενος σε μηνιγγιτιδόκκοκο οροομάδας Β.
Η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών επισημαίνει ότι κατά την τριετία 2020-2022 δεν σημειώθηκε κανένας θάνατος από μηνιγγιτιδόκοκκο στην χώρα μας.
Η ετήσια επίπτωση της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου κατά τα έτη 2021 και 2022 ήταν χαμηλότερη από ποτέ, υπολογιζόμενη σε 0,04 περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμού. Η πλειονότητα των περιπτώσεων αυτών οφείλεται στην οροομάδα Β και η επίπτωση αυτής υπολογίσθηκε σε 0,03 περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμού.
Εμβόλια
Σήμερα, είναι διαθέσιμα δύο πρωτεϊνικά εμβόλια κατά του μηνιγγιτιδόκοκκου οροομάδας Β. Το εμβόλιο 4CMenB (Bexsero, GSK) κυκλοφορεί στην Ελλάδα από το 2014 και χορηγείται από την ηλικία των 2 μηνών.
Το εμβόλιο MenB-FHbp (Trumenba, Pfizer) κυκλοφορεί στην Ελλάδα από το 2018 και χορηγείται από την ηλικία των 10 ετών. Τυχαιοποιημένες μελέτες ανοσογονικότητας έχουν δείξει ότι και τα δύο εμβόλια προκαλούν την παραγωγή προστατευτικού τίτλου αντισωμάτων στους εμβολιασμένους.
Έχει επίσης διαπιστωθεί, ότι και τα δύο εμβόλια είναι ασφαλή και δεν προκαλούν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες.
Το εμβόλιο 4CMenΒ χρησιμοποιείται από το 2015 στο Ηνωμένο Βασίλειο για τον καθολικό εμβολιασμό των βρεφών στον πρώτο χρόνο της ζωής, λόγω ιδιαίτερα υψηλής επίπτωσης της νόσου στη χώρα αυτή. Στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν χορηγηθεί εκατομμύρια δόσεις σε βρέφη και δεν έχουν διαπιστωθεί σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες παρά μόνο πυρετός και πόνος στο σημείο εμβολιασμού.
Διαπιστώθηκε μια μικρή αλλά σημαντική αύξηση των επισκέψεων βρεφών στο τμήμα επειγόντων λόγω εκδήλωσης πυρετού. Σύμφωνα με πρόσφατη ανασκόπηση από το Ηνωμένο Βασίλειο, το εμβόλιο 4CMenB εξακολουθεί να προστατεύει τα παιδιά τουλάχιστον μέχρι την ηλικία των 3 ετών. Η αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού με 4CMenB υπολογίσθηκε σε 82,9% έναντι του συνόλου των στελεχών οροομάδας Β και σε 94,2% έναντι του 88% των στελεχών τα οποία είχε προβλεφθεί ότι προλαμβάνονται με τον εμβολιασμό.
Η αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού με 4CMenB υποστηρίζεται επίσης από δεδομένα από πρόσφατες μελέτες. Από τις υπάρχουσες μελέτες αποτελεσματικότητας επισημαίνεται η δυσχέρεια καθορισμού του βαθμού αποτελεσματικότητας των εμβολίων λόγω της επικράτησης διαφορετικών στελεχών μηνιγγιτιδόκοκκου Β σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές, διαφορετικών εμβολιαστικών
σχημάτων και διαφορετικού χρόνου παρακολούθησης.
Ορισμένες Ευρωπαϊκές χώρες έχουν εντάξει τον εμβολιασμό έναντι του μηνιγγιτιδόκοκκου Β στο πρόγραμμα εμβολιασμών σε ομάδες αυξημένου κινδύνου. Τόσο το 4CMenB όσο και το MenB-FHbp έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί με επιτυχία σε επιδημικές εξάρσεις μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου Β που εκδηλώθηκαν σε κολλέγια στις Η.Π.Α. και σε εμβολιαστική εκστρατεία σε περιοχή του Καναδά.
Χορήγηση και δόσεις
Σύμφωνα με τα δεδομένα που υπάρχουν σήμερα, ο τίτλος αντισωμάτων μειώνεται στα βρέφη και τα νήπια σε σύντομο διάστημα (περίπου σε 12–36 μήνες) μετά από τον εμβολιασμό με 4CMenB με το αρχικό σχήμα των 3+1 ή 2+1 δόσεων.
Η σημασία του τίτλου των προστατευτικών αντισωμάτων μέχρι σήμερα δεν έχει καθοριστεί. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, συζητείται το ενδεχόμενο χορήγησης αναμνηστικής δόσης σε εφήβους στους οποίους χορηγήθηκε κατά τη βρεφική ηλικία το βασικό σχήμα εμβολιασμού (3+1 ή 2+1).
Στους εφήβους η ανοσία διατηρείται λίγο περισσότερο μετά τον αρχικό εμβολιασμό, μειώνεται όμως και σ’ αυτούς με την πάροδο του χρόνου. Έχει δειχθεί, ότι μετά τον αρχικό εμβολιασμό εφήβων με 2 ή 3 δόσεις του εμβολίου MenB-FHbp σημαντικό ποσοστό αυτών διατηρεί προστατευτικούς τίτλους αντισωμάτων για τους επόμενους 48 μήνες.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατης ελληνικής μελέτης, το εμβόλιο MenB-FHbp προστατεύει από την πλειονότητα των διεισδυτικών στελεχών μηνιγγιτιδοκόκκου Β που επιπολάζουν στην ελληνική επικράτεια και παράλληλα τονίζεται η ανάγκη της συνεχιζόμενης και συστηματικής γονιδιακής επιτήρησης των κυκλοφορούντων στελεχών του μικροοργανισμού.
Σε όλες τις ηλικιακές ομάδες έχει διαπιστωθεί ότι η χορήγηση πρόσθετης επαναληπτικής δόσης μετά τον αρχικό εμβολιασμό και με τα δύο εμβόλια οδηγεί στην ανάπτυξη αναμνηστικής ανοσιακής απάντησης, γεγονός που δείχνει ότι ο εμβολιασμός επάγει ανοσιακή μνήμη.
Η διάρκεια της ανοσίας που παράγεται μετά τον αρχικό εμβολιασμό στις διάφορες ηλικιακές ομάδες με τα ως άνω εμβόλια αλλά και ο χρόνος ενδεχόμενης χορήγησης αναμνηστικών δόσεων δεν έχει αποσαφηνιστεί επαρκώς και απαιτείται περισσότερη μελέτη.
Η αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού κατά του μηνιγγιτιδοκόκκου Β με τα νέα πρωτεϊνικά εμβόλια και η δυνατότητα να ελέγξουν τη νόσο σε πληθυσμιακό επίπεδο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την προστασία που παρέχουν όχι μόνο έναντι της νόσου αλλά και κατά του αποικισμού του ρινοφάρυγγα με τον μικροοργανισμό αυτό.
Εάν ο εμβολιασμός μειώνει αποτελεσματικά τη μικροβιοφορία, τότε θα είναι εφικτή η ανάπτυξη συλλογικής ανοσίας. Στην περίπτωση αυτή, ο εμβολιασμός των εφήβων θα μπορεί να προστατεύσει όχι μόνο τους ίδιους, που είναι γνωστό ότι βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν, αλλά και τις άλλες ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού. Είναι γνωστό, ότι οι έφηβοι αποικίζονται με μηνιγγιτιδόκοκκο συχνότερα και γίνονται φορείς του
μικροοργανισμού μεταδίδοντας τη λοίμωξη σε άλλους και ιδιαίτερα στα βρέφη που είναι πιο ευάλωτα. Τυχαιοποιημένες δοκιμές και επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα πρωτεϊνικά εμβόλια δεν μειώνουν σημαντικά τη μικροβιοφορία από μηνιγγιτιδόκοκκο οροομάδας Β, όπως γίνεται με το συζευγμένο εμβόλιο έναντι μηνιγγιτιδόκοκκου οροομάδας C.
Η τυχαιοποιημένη μελέτη της Αυστραλίας, οι τρεις μελέτες που διεξήχθησαν στο πλαίσιο επιδημιών διεισδυτικής μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου οροομάδας Β στον Καναδά27 και τις Ηνωμένες Πολιτείες παρείχαν δεδομένα που επιβεβαίωσαν ότι ο εμβολιασμός δεν επιδρά στη μικροβιοφορία του μηνιγγιτιδόκοκκου οροομάδας Β και ως εκ τούτου τα πρωτεϊνικά εμβόλια δεν έχουν επίδραση στη συλλογική ανοσία.
Σημειώνεται ότι κάθε χώρα εντάσσει τον εμβολιασμό έναντι του μηνιγγιτιδοκόκκου Β στο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών της με βάση κυρίως τα τοπικά επιδημιολογικά δεδομένα και ως εκ τούτου υπάρχει σημαντική ετερογένεια στις συστάσεις για τον εμβολιασμό έναντι του μηνιγγιτιδόκοκκκου Β μεταξύ των διαφόρων χωρών.
