Όλο και περισσότεροι γιατροί και διατροφολόγοι διακηρύσσουν ανοιχτά ότι καμία κατανάλωση αλκοόλ δεν μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής, πόσο μάλλον υγιεινή.
Τούτου λεχθέντος, είναι προφανές ότι η κατανάλωση ενός ποτηριού μπύρας ή κρασιού την ημέρα δεν είναι το ίδιο με την κατανάλωση πέντε ή έξι ποτηριών. Πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη η ηλικία και η γενική κατάσταση του ατόμου και, σύμφωνα με μια νέα μελέτη, μπορεί να πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι περιβαλλοντικές συνθήκες- ειδικότερα, η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών και ο υπνάκος κατά τη διάρκεια ενός μακρύ αεροπορικού ταξιδιού μπορεί να είναι επικίνδυνες για την υγεία, σύμφωνα με μια νέα μελέτη.
Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Thorax, περιελάμβανε την προσομοίωση συνθηκών πτήσης, τοποθετώντας 24 άτομα ηλικίας 16 έως 40 ετών σε έναν θάλαμο που μιμείται την πίεση της καμπίνας σε ύψος πτήσης (περίπου 2.400 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας). Άλλα 24 άτομα μελετήθηκαν σε ένα εργαστήριο ύπνου υπό κανονικές συνθήκες πίεσης αέρα στο επίπεδο της θάλασσας. Οι μισοί από κάθε ομάδα κοιμήθηκαν για 4 ώρες χωρίς να έχουν πιει αλκοόλ και οι υπόλοιποι κοιμήθηκαν για 4 ώρες μετά την κατανάλωση ποσότητας βότκας που ισοδυναμεί με δύο κουτιά μπύρας ή δύο ποτήρια κρασί.
Αλκοόλ και ύπνος σε υψόμετρο - ένας κακός συνδυασμός;
Οι ερευνητές παρακολουθούσαν συνεχώς τον ύπνο των συμμετεχόντων σε αυτό το πείραμα, μετρώντας τον κορεσμό του οξυγόνου στο αίμα (SpO2) και τον καρδιακό ρυθμό τους. Η τελική ανάλυση περιελάμβανε αποτελέσματα από 23 άτομα στο εργαστήριο ύπνου και 17 στον θάλαμο υψομέτρου.
Ο συνδυασμός αλκοόλ και πίεσης καμπίνας που προσομοίαζε το υψόμετρο πλεύσης προκάλεσε πτώση του κορεσμού του οξυγόνου σε μέσο όρο λίγο πάνω από 85%, με αντίστοιχη αύξηση -για αντιστάθμιση- του καρδιακού ρυθμού σε μέσο όρο σχεδόν 88 παλμούς ανά λεπτό κατά τη διάρκεια του ύπνου. Όσοι κοιμήθηκαν στον θάλαμο υψομέτρου και δεν είχαν πιει αλκοόλ διατήρησαν το επίπεδο SpO2 λίγο πάνω από 88%, με καρδιακό ρυθμό περίπου 73 παλμούς ανά λεπτό.
Μεταξύ εκείνων που κοιμήθηκαν υπό κανονικές συνθήκες πίεσης - στο εργαστήριο ύπνου - εκείνοι που είχαν πιει αλκοόλ είχαν κορεσμό οξυγόνου στο αίμα λίγο κάτω από 95% και περίπου 77 παλμούς ανά λεπτό. Οι μη πότες αλκοόλ σε αυτή την ομάδα είχαν κατά μέσο όρο περίπου 96% SpO2 και 64 παλμούς ανά λεπτό.
Τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα κάτω από αυτά που θεωρούνται υγιή (κάτω από 90%) διήρκεσαν 201 λεπτά μεταξύ εκείνων που κατανάλωσαν αλκοόλ στον θάλαμο πίεσης που ισοδυναμεί με πτήση, σε σύγκριση με 173 λεπτά μεταξύ εκείνων που κοιμήθηκαν υπό αυτές τις συνθήκες, δοκιμάζοντας αλκοόλ. Στο εργαστήριο ύπνου, τόσο οι πότες όσο και οι μη πότες παρέμειναν σταθερά σε επίπεδα κορεσμού οξυγόνου που θεωρούνται υγιή.
Ο βαθύτερος ύπνος (στάδιο N3 του κύκλου του ύπνου) μειώθηκε σημαντικά υπό τη συνδυασμένη δράση του αλκοόλ και της πίεσης της καμπίνας. Η περίοδος ύπνου REM ήταν επίσης μικρότερη μεταξύ των ατόμων που εκτέθηκαν σε μειωμένη ατμοσφαιρική πίεση και αλκοόλ.
Πιθανές καρδιαγγειακές συνέπειες
Τελικά, αυτό που αντικατοπτρίζουν τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης είναι η ενίσχυση μιας ήδη γνωστής επίδρασης. Η ατμοσφαιρική πίεση μειώνεται εκθετικά με το υψόμετρο, οδηγώντας σε πτώση του επιπέδου κορεσμού του οξυγόνου στο αίμα σε περίπου 90% στους υγιείς επιβάτες σε υψόμετρο πλεύσης. Μια περαιτέρω πτώση του SpO2 κάτω από αυτό το όριο ορίζεται ως υποβαρική υποξία ή χαμηλό οξυγόνο στο αίμα σε μεγαλύτερα υψόμετρα.
Σε αυτό θα πρέπει να προστεθούν οι επιδράσεις του αλκοόλ, το οποίο χαλαρώνει τα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων, αυξάνοντας τον καρδιακό ρυθμό κατά τη διάρκεια του ύπνου, γεγονός που αποτελεί παρόμοια επίδραση με την υποβαρική υποξία.
Αυτές οι επιδράσεις μπορούν ενδεχομένως να επιβαρύνουν σημαντικά το καρδιακό σύστημα και να οδηγήσουν σε επιδείνωση των συμπτωμάτων σε άτομα με καρδιακές και πνευμονικές παθήσεις, καθώς και σε ηλικιωμένα άτομα.
Περιορισμός του αλκοόλ στις πτήσεις μεγάλων αποστάσεων;
Οι ερευνητές, από το Ινστιτούτο Αεροδιαστημικής Ιατρικής στην Κολωνία της Γερμανίας, αναγνωρίζουν ότι το δείγμα αυτής της μελέτης είναι μικρό και δεν αντιπροσωπεύει το σύνολο της κοινωνίας. Ωστόσο, πιστεύουν ότι τα ευρήματά τους αποτελούν ένα κάλεσμα αφύπνισης για ένα υπάρχον και δυνητικά επιδεινούμενο πρόβλημα. «Τα καρδιαγγειακά συμπτώματα έχουν επιπολασμό 7% των ιατρικών επειγόντων περιστατικών κατά τη διάρκεια της πτήσης και οι καρδιοαναπνευστικές ανακοπές προκαλούν το 58% των εκτροπών των αεροσκαφών», σημειώνουν.
Για όλους αυτούς τους λόγους, πιστεύουν ότι έχει έρθει η ώρα να εξεταστεί το ενδεχόμενο να περιοριστεί η πρόσβαση στο αλκοόλ στα αεροσκάφη, ειδικά στις πτήσεις μεγάλων αποστάσεων.
Ωστόσο, οι επιστήμονες που ρωτήθηκαν για τη γνώμη τους από το SMC Spain θεωρούν ότι είναι πρόωρο να υιοθετηθούν μέτρα με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής.
Ο Julián Pérez-Villacastín, επικεφαλής του Καρδιολογικού Τμήματος στο νοσοκομείο Clínico San Carlos της Μαδρίτης και πρώην πρόεδρος της Ισπανικής Καρδιολογικής Εταιρείας, επισημαίνει ότι πρόκειται για «μια έξυπνη μελέτη στην οποία συνδυάζουν την υποξία ενός υψομέτρου που μοιάζει με ένα βουνό λίγο πάνω από τα 2.000 μέτρα με τη λήψη αλκοόλ». Όπως εξηγεί, «είναι αλήθεια ότι παρατηρούνται μεταβολές στον κορεσμό του οξυγόνου και στον καρδιακό ρυθμό», καθώς η μελέτη «πραγματοποιείται σε συνθήκες που μπορούν στη συνέχεια να προεκτεθούν σε αυτό που συμβαίνει στα αεροπλάνα, σε μακρινά νυχτερινά ταξίδια, όταν οι άνθρωποι μπορούν να κοιμηθούν για λίγες ώρες». Σε κάθε περίπτωση, επισημαίνει ότι το σενάριο «στα αεροπλάνα είναι πολύ ιδιαίτερο λόγω του άγχους, του φόβου και των ειδικών συνθηκών που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια μακρινών πτήσεων». Για το λόγο αυτό, «το ιδανικό είναι να μελετηθούν οι άμεσες συνέπειες που μπορούν να επηρεάσουν την υγεία ακριβώς κατά τη διάρκεια των πτήσεων και η πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχουν τόσα προβλήματα όσα θα μπορούσαν να υποδηλώσουν μελέτες όπως αυτή».
Ο Esteban Ortiz Prado, καθηγητής και ερευνητής στο Universidad de las Américas (Εκουαδόρ) και διευθυντής της ερευνητικής ομάδας One Health, συμφωνεί ότι η μελέτη «είναι πειραματική και διεξήχθη σε ένα προσομοιωμένο περιβάλλον, το οποίο διαφέρει σημαντικά από ένα κανονικό ταξίδι όπου οι προσδοκίες και οι συνθήκες ποικίλλουν». Στο πλαίσιο αυτό, τονίζει ότι η έρευνα αυτή δεν έλεγξε την «προσαρμογή στο υψόμετρο, καθώς οι άνθρωποι που ζουν ή γεννήθηκαν σε μεγάλα υψόμετρα μπορεί να έχουν διαφορετικές αντιδράσεις στην αεροπορία». Επιπλέον, «ο αναφερόμενος απότομος αποκορεσμός οξυγόνου δεν είναι συνήθως εμφανής στις καμπίνες των αεροσκαφών», σύμφωνα με άλλες δημοσιευμένες επιστημονικές μελέτες. Στην πραγματικότητα, προηγούμενες έρευνες «έχουν δείξει ότι η πτήση για μικρά χρονικά διαστήματα ή ακόμη και για 10 ώρες δεν έχει σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία όσον αφορά τον κορεσμό του οξυγόνου».
Όσον αφορά το αλκοόλ, ο Ortiz Prado δήλωσε στο SMC Spain ότι η μεθοδολογία της μελέτης «βασίζεται σε μια κατανάλωση τύπου σφηνάκι, η οποία μπορεί να είναι πιο απότομη από την κατανάλωση ενός ποτηριού κρασιού ή μιας μπύρας κατά τη διάρκεια μιας πτήσης, η οποία είναι γενικά μεγαλύτερη». Η μελέτη αποκλείει επίσης «τον διατροφικό παράγοντα, ο οποίος μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τα αποτελέσματα», καθώς η προηγούμενη πρόσληψη τροφής μπορεί να μειώσει τις δυσμενείς επιπτώσεις του αλκοόλ.
Συνοψίζοντας, πιστεύει ότι τα ευρήματα «είναι ενδιαφέροντα και προέρχονται από ένα καλά διεξαχθέν και ελεγχόμενο πειραματικό μοντέλο, αλλά είναι ζωτικής σημασίας να τα ερμηνεύσουμε με προσοχή». Η ερευνήτρια τονίζει ότι «η απομάκρυνση της μελέτης αυτής από το πλαίσιο θα μπορούσε να προκαλέσει άσκοπη ανησυχία στους επιβάτες, οδηγώντας τους να αποφεύγουν τη μέτρια κατανάλωση αλκοόλ κατά τη διάρκεια των πτήσεων, ενώ στην πραγματικότητα, με την κατάλληλη διατροφή, μια τέτοια μέτρια κατανάλωση δεν θα πρέπει να αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για την υγεία».
